آیا جهش ویروس کرونا بر کارایی واکسن‌ها تأثیر خواهد گذاشت؟

همانطور که می‌دانید، ویروس کرونای جدیدی که در انگلیس جهش پیدا کرده است، تاکنون تلفات زیادی داشته است. شیوع نوع جدید جهش‌یافته ویروس کرونا باعث شده است که محققان به بررسی بیشتر پروتئین سنبله موجود در ویروس کرونا علاقمندتر شوند. در این نوع جدید ویروس، تغییراتی در پروتئین سنبله ایجاد شده است. این یکی از دلایل نگرانی محققان است. جهش‌های جدید ممکن است باعث شود ساختار سنبله ویروس تغییر کرده و بر میزان انتقال ویروس تأثیر بگذارد. اگر مشتاق هستید بدانید که جهش ویروس‌ها چه تاثیری بر واکسن دارد، در ادامه این مطلب با آی‌تی‌رسان همراه باشید.

پروتئین سنبله همچنین اساس واکسن‌های ویروس کرونای فعلی است که محققان به دنبال ایجاد پاسخ ایمنی در برابر آن هستند. اما دقیقاً پروتئین سنبله چیست و چرا از اهمیت زیادی برخوردار است؟

مهاجمان سلول

در دنیای انگل‌ها، بسیاری از عوامل بیماری‌زای باکتریایی یا قارچی می‌توانند بدون اینکه سلول میزبان آلوده شود، به تنهایی زنده بمانند. اما ویروس‌ها اینچنین نیستند. در عوض، آنها باید برای تکثیر به داخل سلول‌ها بروند. در آنجا ویروس‌ها از ساختار بیوشیمیایی سلول برای ساختن ذرات ویروس جدید استفاده می‌کنند و به سلول‌های دیگر یا افراد دیگر سرایت می‌کنند.

اما سلول‌های بدن ما نیز برای دفاع در برابر چنین نفوذهایی کاملا تکامل یافته‌اند. یکی از مهم‌ترین این‌ها در برابر مهاجمان، پوشش خارجی سلول است که از یک لایه چربی تشکیل شده است که تمام آنزیم‌ها، پروتئین‌ها و DNA تشکیل‌دهنده یک سلول را در خود جای داده است.

به دلیل ماهیت بیوشیمیایی چربی‌ها، سطح خارجی سلول مانند مانعی برخورد می‌کند. ویروس‌ها برای دسترسی به سلول باید از این سد عبور کنند.

ویروس کرونا نیز مانند ویروس‌های سلولی توسط غشای چربی احاطه می‌شوند. ویروس‌ها برای ورود به داخل سلول، از ویروس‌های پوشیده شده از پروتئین‌ها (یا گلیکوپروتئین‌ها که غالباً در مولکول‌های قند پوشانده می‌شوند) استفاده می‌کنند تا غشا خود را به سلول متصل کنند و سپس کنترل سلول را بدست بگیرند.

پروتئین سنبله ویروس کرونا یکی از این گلیکوپروتئین‌های ویروسی است. ویروس‌ ابولا، آنفلوانزا و هرپس سیمپلکس نیز اینچنین هستند.

ساختار سنبله

پروتئین سنبله از یک زنجیره خطی متشکل از 1273 اسید آمینه تشکیل شده است که به صورت منظمی در یک ساختار قرار می‌گیرد و با 23 مولکول قند پر شده است. پروتئین‌های سنبله دوست دارند به هم بچسبند و سه مولکول سنبله جداگانه به یکدیگر متصل می‌شوند و سپس یک واحد مثلثی‌شکل را تشکیل می‌دهند.

سنبله به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود. آن‌ها عملکردهای مختلف بیوشیمیایی را در پروتئین انجام می‌دهند. مثلا اتصال به سلول هدف، متصل شدن به غشا از جمله این عملکردها است. پروتئین سنبله‌ ویروس کرونا بر روی ذرات ویروسی تقریبا کروی قرار گرفته است و به سلول‌های معمولی می‌چسبد. محققان تخمین زده‌اند که تقریبا 26 واحد اصلاح‌کننده سنبله برای هر ویروس وجود داشته باشد.

یکی از واحدهای ویروس کرونا به پروتئینی در سطح سلول‌های بدن ما متصل می‌شود که ACE2 نام دارد و باعث جذب ذرات ویروس و در نهایت از بین رفتن غشا می‌شود. سنبله در فرآیندهای دیگری مانند تجمع، استحکام ساختاری و فرار از سیستم ایمنی نیز نقش دارد.

واکسن و پروتئین سنبله

با توجه به اهمیت پروتئین سنبله برای ویروس، بسیاری از واکسن‌ها یا داروهای ضد ویروس برای گلیکوپروتئین‌های ویروسی به عنوان هدف شناخته می‌شوند. واکسن‌های تولید شده کووید-19 توسط شرکت‌های دارویی مانند فایزر/ بیون‌تک و مدرنا به سیستم ایمنی بدن ما دستور می‌دهند که نسخه خود پروتئین سنبله را بسازد. این اتفاق اندکی پس از ایمن‌سازی اتفاق می‌افتد. سپس تولید سنبله در داخل سلول‌های ما فرآیند تولید آنتی‌بادی محافظ و سلول‌های T را آغاز می‌کند.

یکی از جالب‌ترین ویژگی‌های پروتئین سنبله ویروس کرونا، نحوه حرکت یا تغییر آن در طی تکامل ویروس است. این پروتئین که در ژنوم ویروسی رمزگذاری شده است، می‌تواند جهش یابد و با تکامل آن، خواص بیوشیمیایی آن را تغییر دهد.

اکثر جهش‌های ویروسی فایده‌ای نخواهند داشت، پروتئین سنبله را متوقف می‌کنند یا هیچ تاثیری بر عملکرد آن ندارند. اما برخی از این جهش‌ها ممکن است باعث ایجاد تغییراتی شود، یعنی مثلا ممکن است نسخه ویروس جدید خاصیت انتقال‌دهندگی بیشتری نسبت به ویروس قبلی داشته باشد.

یکی از راه‌های بروز این امر جهش در بخشی از پروتئین سنبله است که از اتصال آنتی‌بادی‌های محافظ به آن جلوگیری می‌کند. روش دیگر این است که سنبله‌ها در برابر سلول خاصیت چسبندگی داشته باشند. به همین دلیل است که جهش‌های جدیدی که باعث تغییر نگرش عملکردهای سنبله می‌شوند، ممکن است بر نحوه کنترل انتشار ویروس کرونا تأثیر بگذارند. انواع جدیدی از بیماری کووید-19 که در حال حاضر در انگلستان و جاهای دیگر یافت می‌شوند، نیز اینگونه جهش یافته هستند.

همچنان باید آزمایشات بیشتری انجام شود تا مشخص شود که آیا این جهش‌ها باعث تغییر سنبله می‌شوند و اینکه آیا اقدامات کنونی در واکسن‌ها موثر واقع خواهند شد یا خیر.