وب 3.0 چیست، چه تفاوتی با وب 2.0 داشته و مزیت‌های آن کدامند؟

وب 3.0 (Web 3.0) نسل بعدی شبکه جهانی وب (World Wide Web) است. هر چند که وب در طی چند سال گذشته، پیشرفت‌های زیادی را تجربه کرده، اما در هر صورت هنوز هم کسانی هستند که نگران محدودیت‌های ایجاد شده به واسطه ساختارهای فعلی هستند. به همین دلیل تعداد بسیاری از مردم اعتقاد دارند که وب 3.0 می‌تواند تجربه بهتری را به ارمغان آورد. در ادامه به هر آنچه که باید در رابطه با وب 3.0 بدانید، می‌پردازیم.

همان وبی که همه آن را می‌شناسیم

بین سال‌های 1991 و اوایل 2000 میلادی، اکثر کاربران، مصرف کننده منفعل محتوا بودند. در آن زمان، صفحات وب حالتی ایستا و فقط-خواندنی داشتند. این موضوع بدین معنا بود که کاربران اینترنت در زمینه تعامل آنلاین، با محدودیت‌هایی مواجه بودند.

در روزهای اولیه اینترنت، محتوا از طریق وب‌سایت‌های ایستایی که توسط ISP‌ها (فراهم کنندگان خدمات اینترنت) میزبانی می‌شدند و یا وب‌سایت‌هایی همانند GeoCities، در این فضا نشر پیدا می‌کرد. طبیعتا اطلاعات نسبت به گذشته، با سرعت بیشتری ردوبدل می‌شد، اما تعامل‌پذیری در سطح پایینی قرار داشت.

در سال 1999، پیشرفتی در زمینه فناوری سرورها ایجاد شد. در نتیجه این رویداد، سرعت اتصال‌های اینترنت افزایش یافت و همچنین انتقال از وب 1.0 به وب 2.0، سرعت بیشتری به خود گرفت.

در اوایل دهه 2000 میلادی و ظهور وب 2.0، سطح تعامل با کاربران افزایش یافت و همین موضوع به کاربران بیشتری، امکان تولید محتوا را داد. همزمان با آنکه مردم مشغول تهیه انواع مختلف محتوا بودند، وب‌سایت‌های اجتماعی همانند MySpace و فیسبوک نیز تعامل‌پذیری را افزایش می‌دادند. وب 2.0 را می‌توان با سه کلمه توصیف کرد: موبایل، اجتماع و ابر.

این مطلب را نیز بخوانید: منظور از اپلیکیشن‌های PWA چیست و چگونه آینده را تغییر خواهند داد؟

وب 3.0 چیست؟

تیم برنرزلی (Tim Berners-Lee)؛ خالق شبکه جهانی وب، وب 3.0 را به‌عنوان “عملیات خواندن-نوشتن” توصیف می‌کند. در این نسخه از وب، به کاربران این امکان داده می‌شود که ابزارها و نرم‌افزارهای مختص به خود را به وجود آورده و از آن‌ها استفاده کنند. بدین ترتیب دیگر نیازی به تکیه بر دیگران جهت تهیه نرم‌افزار نیست.

هر چند که وب 3.0 هنوز در روزهای اولیه خود به سر می‌برد، اما نوید این را می‌دهد که شبکه‌ها را تا حد امکان، باز، بدون نیار به اعتماد و بدون نیاز به اجازه کند. این فناوری جدید از چندین عنصر تشکیل شده که می‌توانند نقش پایه را برای موفقیت آن، ایفا کنند: محاسبات لبه (edge computing)، شبکه‌های داده غیرمتمرکز، گرافیک سه‌ بعدی و هوش مصنوعی.

Semantic Web مفهومی است که در دهه 1990 و توسط اعضای کنسرسیوم شبکه جهانی وب، مطرح شد. هدف این طرح این است که به واژه‌ها معنا داده تا ماشین‌ها بتوانند محتوا را مطالعه کنند. این قضیه باعث می‌شود که برنامه‌ها آسان‌تر بتوانند به ‌اشتراک‌، اتصال و تولید محتوا در شبکه وب، بپردازند.

با استفاده از Semantic Web، برنامه‌ها قادر خواهند بود که جهت اجرای وطایف، طیف گسترده‌تری از مجموعه داده‌ها را سازماندهی کنند. به‌عنوان مثال، در حال حاضر، محتوای زیادی وجود دارد که بدون تگ است. این قضیه بدین معنا بوده که موتورهای جست‌و‌جو جهت تشخیص محتوای مرتبط، بیشتر بر کلمات کلیدی تکیه دارند. همین موضوع باعث کمتر شدن دقت جست‌و‌جوهای اینترنتی می‌شود. ایجاد یک زبان مشترک در سطح اینترنت باعث می‌شود که سازماندهی، ایجاد و استفاده از محتوا، قابل اتکاتر باشد.

هوش مصنوعی نیز یک ابزار حیاتی جهت وب 3.0 خواهد بود. پروژه Semantic Web باعث می‌شود تا هوش مصنوعی آسان‌تر بتواند پردازش‌های زبان طبیعی را اجرا کند. بدین ترتیب جست‌و‌جوهای اینترنتی، سریع‌تر و دقیق‌تر خواهند بود.

از آنجایی که کاربران به سمت تعامل بیشتر با موزه‌های مجازی و بازی‌های ویدیویی قدم برمی‌دارند، پس طراحی سه بعدی نیز در وب 3.0 یک اولویت خواهد بود. انتقال از علائم متنی به تصویری، می‌تواند بخش بزرگی از تحول حاصله از وب 3.0 را به خود اختصاص دهد.

شبکه‌های بلاک‌چین، روشی جدید را در زمینه ذخیره و استفاده از داده‌ها، پیشنهاد می‌دهند. شبکه شفاف و غیرمتمرکز بلاک‌چین به همراه سیستم اجتماع محور آن، باعث می‌شود تا به‌اشتراک‌گذاری اطلاعاتی که بر اساس قوانین توافق شده قرار داده شده در کدها، تأیید شده‌اند، امکان‌پذیر شود.

این ویدیو را نیز ببینید: ویدئو اختصاصی: هر آنچه که باید در رابطه با بلاک چین بدانید

مقایسه وب 2.0 و 3.0

ساختار فعلی اینترنت بر مبنای رده‌بندی مردمی ایجاد شده است. در این روش، داده‌ها و محتوای دیجیتال بر اساس تگ‌ها و برچسب‌هایی که توسط کاربران اضافه شده‌اند (جهت تشخیص محتوا)، سازماندهی می‌شوند.

صفحات وب به یکدیگر متصل شده و داده‌هایی که در بین وب‌سایت‌ها به اشتراک گذاشته می‌شوند، بیشتر به دانش عمومی مرتبط با آن محتواها، بستگی دارند. با استفاده از وب 3.0، ماشین‌ها می‌توانند طیف گسترده‌تری از مجموعه داده‌ها را جهت دسته‌بندی محتوا، شناسایی کنند. بدین ترتیب آسان‌تر می‌توان کاربران را با محتوایی مفیدتر، درگیر ساخت.

واسطه‌هایی که لایه‌های دیجیتال اعتماد اجتماعی را در وب 2.0 فراهم می‌آورند، بیشتر به استخراج ارزش تکیه دارند تا جذب آن. این واسطه‌ها دارای سطح بالایی از قدرت هستند. چنین موضوعی باعث می‌شود که کاربرانی که از پلتفرم‌های آن‌ها (واسطه‌ها) استفاده می‌کنند، در معرض خطر از دست دادن ناخواسته داده‌های خود باشند.

به‌عنوان نمونه، Transmission Control Protocol/Internet Protocol می‌تواند در زمینه تشخیص اینکه کامپیوترها چگونه داده‌ها را از پایگاه‌های اطلاعاتی موجود در سرورهای سرتاسر جهان درخواست می‌کنند، به ما کمک کند. بخش زیادی از سرورها و پایگاه‌های اطلاعاتی، متمرکز هستند. به همین دلیل این پرسش پیش می‌آید که مردم در اصل چقدر بر روی داده‌های خود، کنترل دارند؟

ابزارهای توسعه نیز تا حد زیادی متمرکز هستند، زیرا آن‌ها تقریبا همیشه در مالکیت شرکت‌های خصوصی قرار دارند. این قضیه شامل رابط‌های برنامه‌نویسی اپلیکیشن‌هایی (API) که متعلق به شرکت‌های بزرگی همانند فیسبوک هستند نیز می‌شود.

علاوه بر این، پلتفرم‌های شبکه که توسعه‌ دهندگان جهت ایجاد وب‌سایت و اپلیکیشن‌ها بر آن‌ها تکیه دارند نیز در حالت پیش‌فرض، خصوصی هستند. به همین دلیل، مجموعه‌های پیچیده از اجازه‌ها نیاز است (معمولا از جانب غول‌های فناوری) تا بتوان جهت توسعه نرم‌افزارها، از شبکه‌ها استفاده کرد. در نهایت این موضوع باعث به وجود آمدن شبکه‌ای بسته، به همراه قوانین سخت‌گیرانه می‌شود.

زیرساخت‌های پایه‌ای داده‌ها در اینترنت غیرمتمرکز (وب 3.0) در عوض پایگاه‌های اطلاعاتی مرسوم، بر بلاک‌چین تکیه دارند. این ساختار داده، نیاز به نام کاربری و پسورد را از بین برده و همچنین ذات مقاوم در برابر دستکاری بلاک‌چین نیز همکاری بین گروه‌های مختلف در پروژه‌های باز را آسان‌تر می‌کند.

امکان دارد که پروژه‌ها توسط فضای ابری غیرمتمرکز و مراکز داده مستقل از هم، میزبانی شوند. این قضیه باعث فراهم شدن ساختاری کامل برای شبکه‌های عمومی و ابزارها می‌شود. با استفاده از چنین مزیتی، هر کسی می‌تواند بدون نیاز به کسب اجازه از شرکت‌های بزرگ و سایر نهادها، از چنین پلتفرم‌هایی استفاده کند. شفافیت این شبکه باعث می‌شود که بتوان به یک اینترنت واقعا آزاد، دست پیدا کرد. در نتیجه مردم نیز سخت‌تر می‌توانند کدهای نامناسب را در اپلیکیشن‌های خود، به کار ببرند.

این مطلب را نیز بخوانید: منبع اینترنت کجاست و آیا می‌توانیم اینترنت اختصاصی برای خودمان داشته باشیم؟

آیا وب 3.0 در حال حاضر وجود دارد؟

وبی که ما آن را می‎‌شناسیم، خدمات زیادی را به ما ارائه داده و با فراهم آوردن دریایی از اطلاعات، توانسته که کیفیت زندگی روزمره را افزایش دهد. با این وجود، شبکه فعلی چالش‌هایی را به وجود آورده که باید توسط وب 3.0 رفع شوند. هر چند که وب 3.0 نوید موارد بسیاری را می‌دهد، اما هنوز راه طولانی را در پیش داریم. یکنواختی بیشتر پروژه‌های وب 3.0 جهت تبادل یکپارچه اطلاعات، نیاز است. همچنین جهت موفقیت این فناوری جدید، ساختارهای بیشتری نیز باید ایجاد شوند.

سیستم‌های تراکنشی جدید را می‌توان به‌نوعی، محصول وب 3.0 دانست. همچنین اگر بحث بر سر این باشد که کاربران کنترل بیشتری بر داده‌های خود و شخصی که آن‌ها را با وی به اشتراک می‌گذارند، داشته باشند، آنگاه بلاک‌چین می‌تواند بیشتر خود را نشان دهد.