Software as a Service یا همان SaaS چیست و چه تأثیری بر فروش نرم‌افزارها دارد؟

SaaS یکی از اصطلاحات و مخفف‌‎های رایجی است که توسط متخصصان دنیای کامپیوتر، به زبان آورده می‌شود. SaaS مخفف Software as a Service (نرم‌افزار به‌عنوان سرویس) بوده و در دنیای امروزی رایانه‌ها، کاربردی وسیع دارد. در ادامه قصد داریم که توضیحات بیشتری را در این باره به شما ارائه دهیم.

SaaS چیست و به چه معنا است؟

در مقدمه اشاره کردیم که SaaS مخفف Software as a Service است. در مقابل این اصطلاح، می‌توان به Software as a Good (نرم‌افزار به‌عنوان کالا) اشاره کرد. اولی مثل این است که در دنیای غیردیجیتال، هر بار به شخصی مبلغی پول داده تا کاری را برای شما انجام دهد. دومی نیز همانند کالاهای مصرفی بوده که یک بار آن‌ها را خریداری و مصرف می‌کنید.

اگر سال‌های حوالی 2000 میلادی را به یاد داشته باشید، آنگاه به روشی دیگر نیز می‌توان SaaS را برای شما توضیح داد. فرض کنید که به جدیدترین نسخه یک واژه‌پرداز نیاز دارید. بنابراین به نزدیک‌ترین فروشگاه لوازم کامپیوتری رفته و یک نسخه از آن را خریداری می‌کنید و سپس به خانه بازگشته و آن را بر روی کامپیوتر خود نصب می‌کنید. SaaS آمده تا جایگزین این فرایند شود.

می‌توان SaaS را به‌عنوان سرویسی در نظر گرفت که به‌صورت آنلاین به آن دسترسی پیدا کرده و به جای دانلود و یا خرید یک نسخه فیزیکی از نرم‌افزار، به ازای استفاده از سرویس موردنظر، حق اشتراک پرداخت می‌کنید. حتی می‌توان اینترنت را نیز به‌عنوان یک Software as a Service در نظر گرفت. به هر حال اکنون دیگر جهت اتصال کامپیوتر خود به اینترنت، آن هم به مدت محدودی، لازم نیست که دیسک‌های AOL خریداری کنید.

اگر بخواهیم این طرز فکر را گسترش دهیم، آنگاه اکثر چیزهایی که ما امروزه در دنیای کامپیوتر از آن‌ها استفاده می‌کنیم و روزی software as a good بوده‌اند (همانند اینترنت، واژه‌پردازها، رسانه‌های استریمینگ، بازی‌ها، نرم‌افزارهای آنتی ویروس و …)، اکنون تحت چتر SaaS قرار دارند.

تاکنون در این مطلب بحث بر سر این بود که کاربران خانگی چگونه با این موضوع روبه‌رو می‌شوند. از طرفی دیگر، کسب‌و‌کارها نیز می‌توانند در مواضع متفاوت‌تری، از SaaS استفاده کنند، هر چند که اصل موضوع یکسان است. راه‌کارهای SaaS که کسب‌و‌کارها بیشتر با آن سروکار دارند شامل: میزبانی وب، ثبت رویدادها، سیستم‌های پرداخت و سایر خدمات می‌شوند. از ایده‌های مشابه SaaS که در کسب‌و‌کارها مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌توان به Infrastructure as a Service (زیرساخت به‌عنوان سرویس) و Platform as a Service (پلتفرم به‌عنوان سرویس) اشاره کرد.

SaaS از کجا آمد؟

کاربران عمومی بیشتر با پردازش ابری، SaaS را شناختند. پردازش ابری که در آن سرویس‌های پردازشی بر بستر اینترنت ارائه می‌شوند، از دهه 1960 وجود دارد. درست است که این پدیده مربوط به پیش از سال 2000 میلادی بوده، اما اکثر مردم با راه‌اندازی Elastic Compute Cloud شرکت آمازون در سال 2006، از این موضوع آگاه شدند.

ایمیل، سرویس‌های استریم، تولید محتوا و همچنین پلتفرم‌های همکاری از راه دور، همگی نمونه‌های رایجی از SaaS هستند. چنین سرویس‌های از لحاظ مالی، از 3 طریق به درآمدزایی می‌پردازند: حق اشتراک، تبلیغات و نگهداری کاربران.

خدمات اشتراکی

مجموعه نرم‌افزارهای ویرایشی شرکت ادوبی، یکی از بهترین مثال‌ها در زمینه SaaS مبتنی بر پرداخت حق اشتراک هستند. در چنین مواردی باید جهت تمدید سرویس و حق استفاده، حق اشتراک پرداخت کنید.

تبلیغات و پیش‌نمایش‌ها

اگر بخواهیم پلتفرم‌های استریم را در نظر بگیریم، آنگاه می‌توان یوتیوب را یک مثال عالی از یک SaaS تبلیغات محور به حساب آورد. حال که یوتیوب، محتوای پولی پریمیوم را نیز در مدل کسب‌و‌کار خود قرار داده، این موضوع بیشتر صدق می‌کند. در این پلتفرم می‌توانید در ازای مشاهده تبلیغات، به‌صورت رایگان به محتوا دسترسی پیدا کرده و البته محتوای پولی را نیز در اختیار نخواهید داشت.

می‌توان یوتیوب را، هم از این لحاظ که رایگان بوده و هم از این دید که یک پیش‌نمایش رایگان از نسخه پولی است، یک محصول تبلیغات محور به حساب آورد. چنین قضیه‌ای در رابطه با Microsoft Outlook نیز صادق است. از طریق بستر اینترنت می‌توانید به ایمیل‌رسانی رایگان و همچنین مجموعه آفیس، دسترسی پیدا کنید که البته برخی از ویژگی‌های دومی فقط در نسخه پولی آن وجود دارند.

این مطلب را نیز بخوانید: Games As A Service چیست و چه تاثیری بر صنعت بازی دارد؟

نگهداری کاربر

در نهایت اینکه برخی از SaaSها نیز هستند که تبلیغات مستقیم نداشته و همچنین یک نسخه پولی بهتر نیز ندارند. چنین سرویس‌هایی در عوض سعی می‌کنند که شما را به سمت استفاده از سایر سرویس‌های همان شرکت، دعوت کنند. گوگل بهترین نمونه در این رابطه است.

سرویس‌های ابری گوگل، رایگان هستند. سرویس ایمیل گوگل یا همان جیمیل، نه‌تنها رایگان بوده، بلکه تبلیغاتی نیز ندارد. این سرویس به مرورگر وب این شرکت و همچنین موتور جست‌و‌جوی آن، لینک شده است. حال هم مرورگر و هم موتور جست‌و‌جو، منابع بسیار خوبی جهت کسب درآمد برای این شرکت هستند. بدین ترتیب شرکت گوگل سعی دارد که شبکه‌ای را ایجاد کرده و از طریق کاربران خود، کسب درآمد کند و همچنین هر آنچه را که نیاز دارند، در اختیارشان قرار دهد.

مزایا و معایب Software as a Service

مزایا و معایب Software as a Service در قیاس با مدل‌های قدیمی‌تر کسب‌و‌کار، به طرز وسیعی به نوع سرویس و همچنین شیوه استفاده از آن بازمی‌گردند. اگر مزایای چنین سرویس‌هایی برای شما مهم نبوده و یا اینکه در رابطه با مورد خاص شما، معایب و مشکلاتی نیز وجود دارند، آنگاه می‌توانید از نسخه قابل خریداری و قابل دانلود نرم‌افزارهای موردنظر خود (همانند روزهای قدیم) استفاده کنید.

مزایا: SaaS ارزان‌تر و کارآمدتر است

از آنجایی که SaaSها بر بستر اینترنت عرضه می‌شوند، پس هزینه‌های مرتبط با دیسک‌های فیزیکی و بسته‌بندی‌ها در رابطه با آن‌ها وجود نداشته و بنابراین می‌توان آن‌ها را با قیمتی کمتر نیز به کاربر ارائه داد. همچنین بدین ترتیب لازم نیست که جهت تهیه نسخه جدیدتر نرم‌افزار واژه‌پرداز خود، شخصا به یک فروشگاه فیزیکی مراجعه کنید.

معایب: SaaS و فضای ابری

یکی از بزرگ‌ترین معایب SaaSها این است که بر بستر اینترنت عرضه می‌شوند. بنابراین بسیاری از آن‌ها شاید بدون اینترنت، قابل دسترسی نباشند. هر چند خود استفاده از اینترنت نیز می‌تواند نگرانی‌هایی را در رابطه با امنیت، به وجود آورد.

همان‌طور که در ادامه نیز بدان خواهیم پرداخت. یکی از بزرگ‌ترین مزایای SaaSها و سرویس‌های ابری این است که فایل‌های شما در همه‌جا، قابل دسترس خواهند بود. این قضیه بدین معنا است که به شرکتی همانند گوگل اعتماد کرده و اطلاعات مهم خود را در اختیار آن قرار می‌دهید یکی دیگر از تبعات این موضوع این است که اگر مشکلی فنی برای اینترنت و یا سرویس ابری مورد استفاده شما به وجود آید، آنگاه امکان استفاده از سرویس پولی خود را نخواهید داشت.

این مطلب را نیز بخوانید: وب 3.0 چیست، چه تفاوتی با وب 2.0 داشته و مزیت‌های آن کدامند؟

مزایا: SaaS و فضای ابری

همان‌طور که پیش‎‌تر نیز بدان اشاره کردیم، راه‌کارهای SaaS به دلیل استفاده از اینترنت، می‌توانند مزایای مختلفی را به کاربران خود ارائه دهند. احتمالا هم بزرگ‌ترینِ این مزایا، امکان دسترسی به اپلیکیشن و فایل‌های خود، در جاهای مختلف است.

در روزهایی که هنوز فضاهای ذخیره ابری همانند OneDrive به وجود نیامده بودند، کاربران اگر می‌خواستند که به یک فایل مشخص در کامپیوتر خانگی و کامپیوتر محل کار خود، به‌صورت همزمان دسترسی پیدا کنند، آنگاه یا باید آن را به خود ایمیل می‌کردند و یا اینکه از یک حافظه ذخیره‌سازی اکسترنال بهره می‌گرفتند.

معایب: مقیاس‌پذیری و گزینه‌های قیمتی

یکی از موارد ناخوشایند در رابطه با Software as a Serviceها این است که باید با مدل‌های قیمت‌گذاری آن‌ها، کنار بیایید. معمولا در این رابطه، کاربران تاحدودی در تنگنا قرار می‌گیرند. خرید حق اشتراک سرویسی که بدان نیاز دارید، شاید نیازمند پرداخت برای سرویس‌های دیگر و یا حافظه‌ ذخیره‌سازی باشد که بدان نیازی ندارید. البته کاربران جهت غلبه بر چنین مشکلاتی، 2 راه‌کار در پیش‌رو دارند.

اول اینکه اکثر سرویس‌های محبوب، یک نسخه رایگان را نیز ارائه می‌دهند که شامل سرویس پایه و همچنین فضای ذخیره‌سازی بیش از مقدار موردنیاز بسیاری از کاربران است. در ادامه کاربران حرفه‌ای‌تر و یا سازمان‌ها می‌توانند جهت دریافت خدمات و قابلیت‌های بیشتر، هزینه‌های اضافی پرداخت کنند. علاوه بر این، در هنگام پرداخت هزینه‌های اضافی، گزینه‌های گوناگونی در اختیار شما قرار می‌گیرند.

البته هنوز هم مشکل پرداخت‌های مکرر در عوض یک بار پرداخت، همچنان وجود دارد. شاید این موضوع در ابتدا باعث مقرون‌به‌صرفه‌ شدن این سرویس‌ها شود، اما برای کاربرانی که چندان با کار کردن با نسخه قدیمی‌تر نرم‌افزارها مشکلی ندارند، چنین روندی می‌تواند ناراحت‌کننده باشد.

بهترین هر دو طرف

اکثر شرکت‌هایی که از مدل Software as a Service استفاده می‌کنند، سعی می‌کنند که مزایای این مدل را افزایش داده و از طرفی دیگر، مشکلات و معایب آن را کاهش دهند. به‌عنوان مثال، مارکت‌پلِیس استیم یک پلتفرم SaaS کلاسیک است و سپس این قضیه به برخی از بازی‌هایی که دارای اجرای آنلاین هستند نیز بسط پیدا می‌کند. به هر حال در رابطه با اکثر بازی‌ها، در هنگام خرید آن‌ها، بازی موردنظر بر روی کامپیوتر شما دانلود شده و سپس می‌توانید به‌صورت آفلاین به اجرای آن بپردازید. همچنین درست است که در این روش خرید، خبری از دیسک فیزیکی نیست، اما همچنان می‌توانید بازی‌های خود را با دوستان و اعضای خانواده خود، به اشتراک بگذارید.

به طرز مشابهی، با خرید اشتراک مایکروسافت آفیس می‌توانید به نسخه قابل دانلود آن نیز دسترسی پیدا کنید. از اپلیکیشن‌های این مجموعه می‌توانید به‌صورت آفلاین نیز استفاده کنید، اما همچنان امکان ذخیره اسناد و فایل‌های پشتیبان در فضای ابری را خواهید داشت.

سخن پایانی

اگر مردم عناوین و اسم‌های عجیب‌و‌غریبی را برای یک مفهوم به کار ببرند، آنگاه طبیعی است که در وهله اول، درک آن مفهوم تاحدودی مشکل شود. در هر صورت، حقیقت SaaS یا همان Software as a Service این است که تقریبا هر کاربری اگر به‌صورت روزانه از این مدل فروش استفاده نکند، حداقل یک بار با آن مواجه شده است. امروزه تقریبا هر نرم‌افزار و راه‌کاری که در فضای اینترنت به آن دسترسی پیدا می‌کنید (به‌صورت رایگان و یا پولی)، نوعی از SaaS به شمار می‌رود.