AMD؛ از عرش به فرش

5 سال پیش، AMD چنان سر و صدایی به پا کرد که حتی تصور می‌شد اینتل را هم پشت سر بگذارد، اما هم‌اکنون کار آن به جایی رسیده که حتی موجودیتش هم در خطر است. در این مقاله سعی داریم که علل بروز این مسئله را بررسی کنیم.
در سال 2006، اوضاع برای AMD بر وفق مراد بود و ظاهرا هیچ مشکلی هم وجود نداشت. پردازنده‌های این کمپانی در بازار PC سریع‌ترین بودند و سود حاصل از درآمد سالیانه آن به 91 درصد می‌رسید. چندی بعد، AMD با خرید کمپانی ATI که در زمینه طراحی و ساخت GPU فعالیت داشت رسما به تولیدکنندگان تراشه‌های گرافیکی پیوست و به جایی رسید که پیش‌بینی می‌شد اینتل را هم کنار بزند.
در آن زمان رقیب اصلی این شرکت یعنی اینتل، دوران سختی را پشت سر می‌گذاشت. در چهار ماهه نخست همان سال، سود این کمپانی حدودا 40 درصد کاهش پیدا کرد و 10 درصد از کارکنان آن یعنی تقریبا 10000 نفر بیکار شدند. ظاهر امر نشان می‌داد که AMD در حال فائق آمدن بر اینتل است و این اوضاع پایدار نخواهد بود.
اتفاقات سال 2011 شباهت زیادی به سال 2006 داشت، اما این‌ بار اوضاع کاملا برعکس شد. بهای سهام این شرکت از 9.44 دلار در ماه فوریه 2011 به 4.53 دلار در ماه اکتبر همان سال تنزل پیدا کرد و همین مسئله مقامات آن شرکت را مجبور کرد تا 10 درصد از نیروهای خود را تعدیل کنند. اما چه شد که کسب و کار این شرکت از رونق افتاد؟

ترانزیستورهای خراب
بسیاری بر این باورند که این کمپانی AMD بود که با دستان خود موجبات سقوط خود را فراهم نمود. این شرکت در سال 2006 میلادی سعی کرد که با معرفی دو معماری جدید با نام‌های Barcelona و Fusion که در واقع نتیجه نخستین همکاری AMD با ATI بود، خود را به اوج برساند. اما متأسفانه بروز ایرادات فنی، تأخیر در ورود به بازار و مشکلاتی که در مراحل تولید آن‌ها به وجود آمد، بسیاری از کاربران را نسبت به این دو دلسرد کرد.
در اواخر همان سال، معماری Barcelona نهایی شد و Dirk Meyer رئیس AMD هم وعده داد که این معماری در چیپ‌های جدیدی که قرار بود در تابستان سال 2007 با نام Phenom وارد بازار شوند، مورد استفاده قرار ‌بگیرد. اما باز هم برنامه‌ریزی‌های این شرکت درست از آب در نیامد و ارائه این معماری جدید تا ماه سپتامبر به تعویق افتاد و زمانی که لحظه موعود فرا رسید، محصول نهایی فاصله زیادی با تصورات همگان داشت؛ در آزمایشات انجام شده معلوم شد که یکی از حافظه‌های میانگیر (Buffer) این چیپ‌ها باید غیرفعال شوند. قرار شد که پس از برطرف شدن این مشکل، چیپ‌های جدید تا آوریل سال 2008 عرضه گردند.
در همین زمان بود که اینتل از ناکامی AMD در ارائه معماری جدیدش استفاده کرد و نام خود را در بازار محصولات کامپیوتری مطرح نمود. چند ماه پس از ارائه نسخه بی‌عیب و نقصی از تراشه‌های Phenome، اینتل از پردازشگر Core i7-920 خود پرده برداشت. آینده‌ روشنی برای آن پیش‌بینی می‌شد، تقریبا یک سال پس از معرفی پردازشگر Core i7 (در نوامبر سال 2008) هم مدل متوسط دیگری با نام Core i5 عرضه شد و در ژانویه 2010 هم خبر ساخت Core i3 در همه جا پیچید و ساخت این دو بود که ضربه نهایی را بر پیکر AMD وارد کرد.
سرانجام پس از گذشت سه سال کمپانی AMD با ساخت معماری جدید خود موسوم به Bulldozer به ساخت نسل اول پردازشگرهای سری Core Intel پاسخ داد. این معماری که در سال 2011 تحت عنوان FX عرضه شد با استفاده از ماژول‌های دو هسته‌ای ساخته شده بود و سخن‌های پیش از انتشار آن بسیار خوش‌بینانه به نظر می‌رسید. بر اساس اسناد درز کرده از کمپانی AMD، هسته‌های آن چندین برابر پردازشگرهای Core i7-2600 Intel بودند، علاوه بر این قیمتش هم بسیار پایین‌تر از محصولات اینتل بود. این اقدام با استقبال شدید Mario Morales تحلیل‌گر IDC روبرو شد که معتقد است کمپانی AMD باید به جای رقابت با اینتل جایگاه فعلی خود را محکم نماید. Mike Silverman سخنگوی AMD از مشتریان این شرکت خواست تا دیگر مقایسه AMD و اینتل را کنار بگذارند، چرا که دیگر رقابتی میان این دو وجود ندارد.
اما علیرغم تمامی این حرف‌ها، مقایسه این دو امری اجتناب‌ناپذیر است. با بررسی وضعیت و شرایط فعلی این دو در خواهیم یافت که اینتل برنده بلامنازع این رقابت است، چرا که پردازنده‌های گران‌قیمت‌تر AMD از نظر عملکرد در سطح مدل‌های متوسط اینتل یعنی پردازشگرهای Core i5 قرار دارند. تقریبا همه روی این مسئله اتفاق نظر داشتند که FX-8150 در برابر پردازشگرهای اینتل حرفی برای گفتن نداشت.
زمانی که یکی از مهندسین قدیمی شرکت AMD به نام Cliff Maier در مورد مشکلاتی که در مراحل اولیه طراحی Bulldozer به وجود آمد سخن گفت، تازه ایرادات آن مشخص شد. مدیریت این کمپانی تصمیم گرفته بود که در ساخت آن از ترکیب مهندسی AMD و ATI بهره بگیرد، این بدان معنا بود که چیپ‌های مبتنی بر این معماری دیگر با دست ساخته نمی‌شدند و فرایند تولید به صورت کاملا مکانیزه انجام می‌گرفت. اما به گفته Maier به موجب این تغییر، قسمت‌های حساس این چیپ‌ها به جای مهندسین با تجربه تماما از طریق ماشین ساخته می‌شوند که این مسئله به قیمت کم شدن سرعت و کارایی این چیپ تمام خواهد شد.
جدیدترین چیپ‌های AMD هم که اخیرا وارد بازار شده‌اند نتوانستند مورد توجه مشتریان قرار بگیرند. Martin Sawyer مدیر فنی Chillblast در این رابطه اظهار داشت که تقاضا برای خرید چیپ‌های AMD بسیار کم شده است و حتی ارائه معماری Bulldozer به بازار هم نتوانست تغییری در این مسئله به وجود آورد. به گفته وی، در حال حاضر هیچ یک از پردازشگرهای AMD با محصولات اینتل برابری نمی‌کند که همین موضوع، فروش پردازشگرهای این شرکت را تحت تأثیر قرار داده است. یکی دیگر از عرضه‌کنندگان قطعات کامپیوتری در این‌باره گفت همین فروش اندک AMD هم مدیون مشتریان قدیمی این شرکت است که صرفا به خاطر تنفر خود از اینتل چیپ‌های AMD را خریداری می‌کنند.
اما مقامات کمپانی AMD در این رابطه خوش‌بین‌تر هستند. Dina McKinney نایب رئیس بخش مهندسین طراح این شرکت گفت: خوشحالیم که بعد از پشت سر گذاشتن مراحل دشوار طراحی، زمان عرضه این محصول فرا رسیده و AMD با سرعتی بسیار بالا در حال طی کردن مراحل ترقی و پیشرفت است.

آینده مبهم Fusion
Fusion پروژه دیگری بود که در سال 2006 شگفتی‌ساز شد، اما 5 سال به طول انجامید تا این APU در قالب دو مدل دیگر به نام‌های Llano و Brazos عرضه شود. هرچند باز هم نقدهای انجام شده در مورد آن مثبت بود. کارت گرافیک تعبیه شده روی این چیپ، تحسین‌برانگیز بود و مدل Llano یک پردازشگر کامل برای کاربران معمولی خواهد بود. اما تأخیر 5 ساله در زمان عرضه آن بدان معناست که این چیپ رقیبی جدی برای کارت‌ گرافیک‌های مجزای Sandy Bridge (محصول اینتل با قابلیت پخش رسانه) و مدل‌های ارزان ‌قیمتAMD و Nvidia محسوب می‌شود که برای اجرای کارها و بازی‌های سبک طراحی و ساخته شده است. اما انتظار نمی‌رود که تغییر قابل ملاحظه‌ای در عملکرد این محصولات ایجاد شود. کمپانی AMD به تازگی از طرح‌های جدید خود برای کوچک کردن ابعاد Brazos از 40 نانومتر به 28 نانومتر و همچنین انتقال خط تولید این محصول از کارخانه GlobalFounderies به شرکت تایوانی TSMC خبر داد. شرکت AMD ساخت APUهای 32 نانومتری Trinity را توسط کمپانی GlobalFounderies تأیید کرد، اما هیچ‌گونه اطلاعات جدیدی در مورد APUهای 28 نانومتری و یا کوچک‌تر از آن ارائه نکرد. از سوی دیگر کمپانی اینتل هم به زودی نسل تازه پردازشگرهای 22 نانومتری Sandy Bridge خود را با نامIvy Bridge عرضه خواهد کرد و تأخیر در زمان عرضه محصول تازه کمپانی AMD می‌تواند بسیار مخرب باشد.
تقاضا بدون عرضه
حتی در صورت موفقیت چیپ‌های تازه AMD، این کمپانی نخواهد توانست که تعداد کافی از محصولاتش را عرضه کند و نیاز بازار را برطرف نماید. گفته می‌شود که AMD در اکتبر سال 2006 برای آنکه از عهده اجرای تعهداتش در قبال شرکت Dell برآید، تولید برخی قطعات مورد نیازش را به شرکت‌های کوچک‌تر واگذار نمود و تنها برخی شرکت‌های خوش اقبال و با نفوذ توانستند به پردازشگرهای تولیدی آن دست پیدا کنند.
سه سال بعد، ساخت کارت گرافیک‌های سری Radeon HD 5800 کمپانی ATI به دلیل مشکلات کمپانی TSMC در ساخت Coreهای 40 نانومتری با مشکل روبرو شد و حتی سخنگوی AMD هم این مسئله را تأیید و اظهار داشت که طراحی آن کاملا بدون نقص است، اما باید دید که توان TSMC در چه حدی است.
GlobalFounderies هم در تولید این محصول جدید با مشکل روبرو شد. مدیرعامل این شرکت در ماه اکتبر اعلام کرد، که متخصصین این کمپانی از ساخت چیپ‌های 32 نانومتری ناامید شده‌اند و همین مسئله عملکرد AMD را نیز در چهار ماهه دوم سال تحت تأثیر خود قرار داد. McKinney هم با تأیید این مشکلات ابراز امیدواری کرد که به زودی تمامی این موانع از پیش روی AMD برداشته خواهند شد. به گفته او، متخصصین این شرکت به مرحله تولید تراشه‌های 32 نانومتری بسیار نزدیک شده‌اند که این موضوع در آینده‌ای نه چندان دور محقق خواهد شد. GlobalFounderies هم کار خود را به خوبی انجام می‌دهد و یکی از شرکای مهم AMD محسوب می‌شود.
Chillblast تأیید کرد که در حال حاضر اندوخته آن از تراشه‌های Fusion صفر است، زمان مشخصی هم برای دریافت محموله جدیدی از این چیپ‌ها اعلام نشده است. در واقع از زمان عرضه مدل Llano، کمپانی Chillblast تنها توانسته است که دوتای این چیپ‌ها را تأمین کند و Sawyer مدیر فنی این شرکت در این‌باره گفت، یکی از عرضه‌کنندگان طرف قرارداد با آن تنها توانست 10 عدد از این پردازشگرها را در اختیار آن قرار دهد. سخنگوی یک شرکت مطرح انگلیسی هم گفت که برای تأمین پردازشگرهای Fusion و Bulldozer با مشکل روبرو بوده است. مدیر تولید کمپانی CyberPower هم نظر مشابهی در این‌باره دارد و می‌گوید: هم A8-3850 و هم FX-8150 به سختی در دسترس کاربران قرار می‌گیرند و متقاضیان زیادی دارند. در واقع این تراشه‌ها کم تولید می‌شوند، اما اگر دسترسی کاربران به آن‌ها راحت‌تر شود بهتر خواهد بود.

اینتل نجات‌بخش می‌شود
تردیدی نیست که AMD خود بانی مشکلاتی است که برایش به وجود آمده، هرچند رقیب بزرگ‌ و قدرتمند‌تر این کمپانی هم در وقوع این حوادث چندان بی‌تأثیر نبوده است. اما موفقیت فعلی اینتل تنها به خاطر بهبود عملکرد پردازشگرهای آن نیست، بلکه این شرکت سرمایه هنگفتی را برای رسیدن به جایگاه فعلی‌اش هزینه کرده، به عنوان مثال مشوق‌هایی را در اختیار تعدادی از سازندگان PC قرار داده است تا عرضه سیستم‌های مبتنی بر پردازشگرهای AMD خود را به تعویق انداخته و یا لغو کنند.
شرکت AMD هم با اطلاع از این قضایا در شکایات خود علیه اینتل که از سال 2005 به بعد در محاکم قضایی مطرح شد از این کمپانی تحت عنوان «غارتگر» یاد کرد و احضاریه‌هایی را هم برای مایکروسافت، Dell ،HP و IBM فرستاده تا مدارک و شواهد لازم را برای اثبات ادعای خود را ارائه کند.
Dell که عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده PC را در جهان یدک می‌کشد، میلیاردها دلار از اینتل دریافت کرد تا پردازشگرهای مورد نیاز خود را تنها از آن خریداری نماید. در سه ماهه نخست سال 2007 میلادی، پرداختی‌های اینتل حدودا 76 درصد درآمد Dell را به خود اختصاص داد که تقریبا 723 میلیون دلار از 949 میلیون دلار می‌شود. AMD هم برای آنکه از اینتل کم نیاورد به HP پیشنهاد داد که یک میلیون چیپ‌ را به صورت رایگان در اختیار این شرکت قرار دهد، اما HP به خاطر توافقی که پیشتر با اینتل انجام داده بود تنها 160000 عدد از آن‌ها را پذیرفت. ظرف چند ماه سونی هم خرید خود از AMD را از 30 درصد به صفر رساند و از آن طرف لنوو هم ساخت دسکتاپ جدیدش را که از پردازشگرهای AMD بهره می‌برد را به تعویق انداخت. Harry A Wollin یکی از وکلای AMD هم در این رابطه گفت: مقامات اینتل تنها نابودی ما را می‌خواهند و با ادامه یافتن این روند، بدون تردید ما هم دیگر وجود نخواهیم داشت.
چندی بعد یک شرکت ژاپنی، رفتار اینتل را سوء استفاده غیرقانونی از انحصار نامید و اینتل را رسوا کرد و بعد از انجام بررسی‌ها در انگلستان، آلمان و ایتالیا، کمیسیون اروپایی، یک جریمه یک میلیارد دلاری را برای اینتل تعیین کرد. Neelie Kroes عضو این کمیسیون گفت: اینتل برای سال‌ها رقبای خود را از بازار محصولات کامپیوتری بیرون نگاه داشته و از این طریق به میلیون‌ها مشتری خود ضرر رسانده است.
اینتل هم در پاسخ به این اتهامات مدعی شد که کمیسیون اروپایی در صدد لطمه زدن به این شرکت است و AMD هم برای سرپوش گذاشتن بر ناکامی‌های اخیرش چنین اتهاماتی را مطرح کرده، اما سرانجام پیش از آنکه برگزاری دادگاه دیگری در آمریکا، خسارات بیشتری را به آن وارد کند اتهاماتش را پذیرفت. در نوامبر سال 2009، کمپانی اینتل مبلغ 1.25 میلیارد دلار بابت غرامت به AMD پرداخت کرد و مهم‌ترین پرونده‌های قضایی خود را حل و فصل نمود و پس از آن بود که مدیرعامل جدید AMD یعنی Dirk Meyer اظهار داشت که از حالا این دو شرکت در شرایط برابر با یکدیگر رقابت خواهند کرد.
پرداخت این غرامت به معنای آن بود که سه ماهه چهارم سال 2009، نخستین سال سودآور شرکت AMD از سال 2006 میلادی محسوب می‌شد، اما طولی نکشید که باز هم شرایط برای این شرکت بحرانی شد و درآمد آن در چهار ماهه دوم سال 2011 از 1.65 میلیارد دلار به 43 میلیون دلار ضرر رسید. نمی‌توان دقیقا معین کرد که تاکتیک‌های غیرقانونی اینتل علیه AMD در نیمه دوم دهه اخیر تا چه اندازه به کسب و کار این شرکت لطمه وارد کرد، اما مسلم است که اگر شرایط برای هر دوی این رقبا یکسان ‌بود و اینتل مرتکب چنین تخلفاتی نمی‌شد، روزگار بهتر از این برای AMD رقم می‌خورد.

فقدان رهبری
رقابت AMD با اینتل تحت تأثیر یک مشکلی داخلی مهم بود، این شرکت برای مدت‌های طولانی بدون مدیر بود. ظرف 4 سال گذشته 8 تن از مدیران اجرایی ارشد این کمپانی کار خود را ترک کرده بودند. Henri Richard مدیر فروش ارشد این کمپانی مدتی کوتاه قبل از عرضه Barcelona از کار خود استعفا داد و کمی بعد از آن هم Phil Hester مدیر ارشد بخش فناوری AMD کار خود را ترک کرد. Dave Orton رئیس سابق ATI در جولای 2007 و یک سال پس از آن هم Stephen DeFranco نایب رئیس بخش بازاریابی و فروش شرکت از مشاغل خود استعفا دادند. Hector Ruiz هم بعد از رسوایی یکی از کارکنان داخلی شرکت، کارش را کنار گذاشت.
Dirk Meyer جانشین Ruiz نیز در ژانویه 2011 کار خود را ترک کرد و کمی بعد Robert Rivet و Marty Seyer مقام ارشد بخش عملیاتی AMD و نایب رئیس ارشد این کمپانی هم از مشاغل خود استعفا دادند. Rich Bergman یکی دیگر از مدیران عالی‌رتبه AMD بود که در ماه سپتامبر همان سال از کار خود خداحافظی کرد.
اما AMD، از چهره‌های معتبر و شناخته شده‌ای برای پر کردن این پست‌ها دعوت به همکاری نمود. McKinney، مدیرعامل جدید این شرکت یعنی Rory Read را فردی پر انرژی و سرزنده توصیف کرد. Mike Wolfe مدیر ارشد اطلاعاتی این کمپانی هم پیشتر در شرکت موتورولا کار کرده بود و سوابق خوبی در این زمینه دارد. Mark Papermaster که قبلا کار توسعه فیزیکی آی‌فون و آی‌پاد را بر عهده داشت قرار است که پست مدیریت فناوری این کمپانی را در اختیار بگیرد. جالب است بدانید که این فرد اهمیت ویژه‌ای برای اپل دارد و این اهمیت، اپل را بر آن داشت که به منظور جلوگیری از انتقال اطلاعات محرمانه‌اش، مانع از همکاری وی در سال 2009 با IBM شود.

آینده‌ای درخشان
کیفیت پایین محصولات، مسایل قانونی، سیاست‌های خاص هیأت مدیره و مشکلاتی که بر سر راه عرضه این محصولات وجود دارد همگی دست به دست یکدیگر داده‌ و اوضاع بدی را برای AMD به وجود آورده‌اند. به گفته Morales شرکت AMD باید با استفاده از معماری ARM تنوع بیشتری به محصولاتش ببخشید و با تلاش و اهتمام زیاد جایگاه حقیقی خود را ظرف دو سال آینده بیابد.
بسیاری بر این باورند که AMD باید کار خود را به تولید چیپ‌های موبایل گسترش دهد. McKinney هم با تأیید این گفته، AMD را به یک خانه طراحی بزرگ تشبیه می‌کند و در این‌باره می‌گوید: چیپ‌هایی که ما هم‌اکنون مشغول ساختشان هستیم برای ابزارهای موبایل کاملا ایده‌آل می‌باشند. رسیدن به نقطه ایده‌آل نیازمند صرف هزینه و منابع است و در حال حاضر تنها تعداد اندکی از این چیپ‌ها ساخته شده‌اند. رقبای با تجربه و سنتی AMD که قبل از آن وارد بازار محصولات موبایل شده‌ بودند هم‌اکنون درگیر رقباتی سخت هستند. Nvidia را در نظر بگیرید؛ این کمپانی خود را برای عرضه نسل سوم چیست‌های Tegra آماده می‌کند. Morales نظر چندان مساعدی در رابطه با چیست‌های قدیمی این شرکت ندارد اما معتقد است که استفاده از تراشه Tegra 3 در محصولات آتی Asus ،Acer ،Lenovo و Samsung، قطعا می‌تواند پتانسیل‌های بالای این شرکت را به رخ حریفانش بکشد.
اما شاید بزرگ‌ترین تهدید علیه AMD از ناحیه شرکت انگلیسی ARM باشد. این کمپانی در حال حاضر، بازار پردازشگرهای تبلت و گوشی Lion را در اختیار دارد و درصدد آن است که کار خود را به بازار PC هم توسعه دهد. مایکروسافت هم اخیرا اعلام کرده که پشتیبانی از ویندوز 8 را برای محصولات ARM فراهم خواهد کرد و از سوی دیگر چیست‌های Tegra 3 مبتنی بر معماری ARM به زودی در لپ‌تاپ‌ها نیز مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
Lance Howarth معاون مدیر اجرایی بخش بازاریابی ARM، اخیرا اعلام کرده که تا سال 2020 میلادی، تنها دو شرکت طراح چیپ در بازار حضور خواهند داشت: ARM و اینتل. Morales نیز با تکرار این مطلب، پیش‌بینی می‌کند که در آینده سرعت تبلت‌ها و گوشی‌های هوشمند به قدری افزایش می‌یابد که دیگر شرکت‌های تولید‌کننده قطعات سخت‌افزاری توان همسویی با این سرعت را نخواهند داشت و AMD هم بخشی از یک شرکت دیگر خواهد شد.
عملکرد AMD در بازار اصلی محصولاتش به حدی ضعیف است که نیاز به یک تغییر اساسی به شدت در آن احساس می‌شود. Sawyer از شرکت Chillblast هم در این رابطه می‌گوید در زمان عرضه Athlon 64، در ازای هر میکروپردازنده پنتیوم، 100 چیپ این کمپانی به فروش می‌رفت، اما در حال حاضر بابت هر پردازشگر AMD، بیش از 100 چیپ اینتل فروخته می‌شود. هرچند به تازگی Mike Silverman، سخنگوی این شرکت اعلام کرده که AMD در نقطه عطف خود قرار دارد. همچنین Rory Read هم از طرح‌های آینده آن برای تمرکز روی بازارهای نوظهور و تولید کالاهای کم‌مصرف‌تر خبر داد و افزود: به نظر نمی‌آید که این شرکت قصد ترک بازار معماری X86 را داشته باشد. McKinney به مشتریان این شرکت اطمینان داد که به لطف تلاش‌های تیم طراح، نسل چهارم معماری Bulldozer با عمر مفید بالاتر نسبت به نسل قبلی، در راه است.
اما اگر AMD قصد نداشته باشد که به این زودی‌ها بازار پردازشگرهای PC را ترک کند، اتخاذ پاره‌ای اقدامات اساسی برای آن بسیار حیاتی خواهد بود. بیش از 42 سال از عمر این کمپانی می‌گذرد؛ و برای آنکه از بازنشستگی زودتر از موعد خود جلوگیری کند باید کاری واقعا استثنایی انجام دهد.