چرا اکثریت مردم از پیام رسان ایرانی استفاده نمی‌کنند؟!

دلایل بسیار واضحی برای عدم تمایل مردم به استفاده از پیام رسان های داخلی و ایرانی وجود دارد که در این مقاله 16 مورد آن را بررسی خواهیم کرد.

---

بسیاری از مردم تصمیمات گرفته شده از سمت مسئولین را قبول ندارند و با آن مخالف هستند، هر دو طرف ماجرا هم دلایلی برای خود دارند اما مهم آن است که چه گروهی دلایل منطقی‌تر برای طرز تفکرات خود دارد.

یکی از مهم‌ترین نمونه‌های نبود انتخاب آزادانه در کشور به اینترنت باز می‌گردد، بخش‌ها، خدمات، سایت‌ها و اپلیکیشن‌های بسیاری در ایران فیلتر هستند و کشورمان از این نظر یکی از محدود‌ترین اینترنت‌ها را در جهان دارد.

کاری با دلیل و بهانه این فیلترینگ سنگین نداریم ولی مردم با بسیاری از ابعاد آن مخالف هستند، یکی از آن‌ها در جریانات اخیر و فیلتر شدن شبکه اجتماعی اینستاگرام و پیام‌رسان واتساپ خودش را نشان داده، چند سال پیش هم تقریبا بسیاری از مردم مخالف فیلترینگ تلگرام بودند، همچنین سال‌های قبلش مخالف فیلتر شدن وایبر!

از چند سال پیش گفتند حالا که پلتفرم خارجی را برای شما فیلتر کردیم، بیایید از پلتفرم داخلی استفاده کنید. نبود آزادی استفاده از پلتفرم‌های خارجی به معنای آن است که باید به پلتفرم داخلی مهاجرت کنیم، تا با مدیریت مراجع ذی‌صلاح، محتوای صیانت شده به دست مردم برسد و بسیاری از حق انتخاب کاربران از آن‌ها سلب شود.

چند سالی می‌شود که مردم به سمت پلتفرم‌های داخلی تشویق می‌شوند اما دلایل بسیار مهم و قابل تاملی وجود دارد که مردم دست از پلتفرم‌های خارجی بر نمی‌دارند.

این که مردم به استفاده از پیام رسان‌های خارجی علاقه دارند یک موضوع اثبات شده است، تلگرام با وجود فیلترینگ در حال حاضر یکی از دو پیام رسان محبوب ایرانی است و تعداد کاربران فعال در آن از تعداد کاربران حاضر در تمام پلتفرم‌های داخلی بیشتر است. وضعیت برای اینستاگرام و واتساپی که تازه فیلتر شدند نیز به همین شکل است.

حتی در دوره‌ای پس از فیلترینگ تلگرام، تمام کانال‌های دولتی فعالیت خود را در تلگرام پایان دادند و بخشی از مردم به استفاده از پیام رسان ایرانی و داخلی روی آوردند اما پس از مدتی تمام این افراد مجددا به تلگرام بازگشتند و حتی کانال‌های دولتی نیز مجددا در تلگرام فعال شدند، اما علت این اتفاق چیست؟ چرا مردم مدام میان پیام‌رسان‌های خارجی خانه به دوش هستند اما به پیام رسان داخلی نمی‌‌آیند؟ حتی بسیاری از مردم به استفاده از پیام‌رسان داخلی روی آورده‌اند اما رضایتی از این کار ندارند و می‌دانند که تلگرام یا وایبر انتخاب‌های بهتری بودند.

دلایل بسیار واضحی برای این نوع تفکر در عموم مردم جامعه وجود دارد که در ادامه 16 مورد آن را مرور خواهیم کرد، دلایلی که باعث می‌شود به جز عده‌ای خاص، بقیه مردم علاقه‌ای به حمایت از پلتفرم‌های بومی نداشته باشند. با آی‌تی‌رسان همراه باشید تا به بررسی ابعاد مختلف این چالش بین مسئولان و مردم بپردازیم.

پیش از آغاز پیشنهاد می‌کنم، مقاله “مرثیه‌ای بر یک رویای بی‌خردانه؛ سرنوشت پیام رسان های ایرانی چه شد؟” را که نگاهی به مصاحبه آی‌تی‌رسان با مدیران پلتفرم‌های داخلی است، مطالعه کنید.

هیچ کس زیر بار حرف زور نمی‌رود

این یک واقعیت است، در واقع ریشه بسیاری از مشکلات ما در کشور از همین مفهوم بازمی‌گردد. همه انسان‌ها دارای عقل و شعور هستند و دوست دارند خودشان برای خودشان تصمیم بگیرند.

حتی اگر موضوع تحمیل شده کاملا درست و مثبت هم باشد، در نهایت خود فرد باید به این نتیجه برسد که مثلا از یک پلتفرم استفاده کند یا نه! به قول برخی از جوانان همسن و سال ما، بهشت اجباری که نمی‌شود!

مردم برای استفاده از پیام‌رسان خارجی دلیل دارند، این دلیل می‌تواند هر چیزی باشد، شاید دسترسی به منابع خبری خاص یا دنبال کردن هنرمندان خارجی یا قابلیت‌های آن پلتفرم، اما به هر شکل هر کسی که الان از واتساپ تا اینستاگرام یا گوگل استفاده می‌کند، برای این کارش دلیل دارد و خود تصمیم گرفته تا از پلتفرم x استفاده کند.

زمانی که این حق انتخاب از او گرفته می‌شود، به او توهین شده و اگر کمی آزاد اندیش باشد، به هیچ وجه زیر بار استفاده از پلتفرم جایگزین نمی‌رود. البته بسیاری برای راه اندازی کسب و کار یا بالاجبار شاید از پلتفرم جایگزین استفاده کنند، اما در این حالت هم آن شخص احساس خوبی از استفاده از اپلیکیشن جایگزین نخواهد داشت.

روش استفاده زوری همین حالا هم مرسوم است، بسیاری از مردم یا کارمندان دولتی برای اطلاع از داده‌های مورد نظر یا استفاده از یک خدمت باید از اپلیکیشن‌های بومی استفاده کنند، در واقع برخی آمارها از تعداد استقبال مردم از پلتفرم‌های بومی هم با تکیه بر همین روش‌های زوری بالا می‌رود. اما نکته آن است که اکثر این افراد صرفا برای انجام کار مورد نظر خود به پیام‌رسان مورد نظر مراجعه می‌کنند و برای رسیدگی به کارهای روزمره به سراغ استفاده از پیام‌رسان‌های دیگر مانند واتساپ و تلگرام می‌روند.

قوانین سخت‌تر، نبود آزادی و عدم تضمین فعالیت کانال‌ها!

موضوع قوانین و آزادی بیان در پلتفرم داخلی به شدت غیرقابل اطمینان است. امنیت و اطمینان از یک پلتفرم را می‌توان مهم‌ترین عامل استفاده عموم مردم از آن دانست. البته قرار نیست بگوییم واتساپ یا گوگل و اینستاگرام در نهایت آزادی هستند، اما حداقل این پلتفرم‌ها قوانین بازتری دارند. چیزی‌ که قطعا در پلتفرم داخلی امکان‌پذیر نیست.

اینستاگرام، واتساپ و گوگل هرکدام قوانین مشخص و سفت و سختی دارند که باید به آن‌ها پایبند باشید. اما مشخصا قوانین در داخل ایران بسیار سخت‌تر و محدودیت استفاده از پلتفرم‌ها بیشتر است. درواقع دولت به همین دلیل است که مردم را به استفاده از پیام رسان داخلی سوق می‌دهد. این موارد به ویژه در خصوص امنیت هم صدق می‌کند.

بسیاری از کسب و کارهایی که در اینستاگرام اداره می‌شدند، فعالیتشان در پلتفرم داخلی ممنوع است، انتشار متن، تصویر و ویدیو در پلتفرم داخلی مطابق با قوانین کشور، محدودیت زیادی دارد. مطمئنا اگر شما در خصوص بسیاری از موارد سیاسی در پلتفرم بومی صحبت کنید، اکانت شما مسدود خواهد شد، شاید حتی دستگیر شوید، این اتفاقی عادی است اما نشان می‌دهد مراجع ذی‌صلاح به اتفاقاتی که در این شبکه رخ می‌دهد اشراف دارند و این باعث می‌شود تا مردم همواره حس کنند که نفر سومی به تمام اطلاعات آن‌ها دسترسی دارد.

مسئولین تاکید بسیاری دارند که این فرضیه دروغ است اما نگاه مردم به این اتفاق کاملا صحیح و درست است، اصلا ما از پیام رسان خارجی محدود شدیم که به پیام رسان ایرانی بیاییم و تحت نظارت فعالیت کنیم، یعنی دلیل فیلترینگ پیا‌م‌رسان خارجی همین است، به این ترتیب طبیعتا شما آزادی بیان کمتری خواهید داشت و باید کاملا تحت قوانینی خاص فعالیت کنید.

موارد بسیار زیادی وجود دارد از افرادی که در اینستاگرام با انتشار برخی پست‌ها و استوری‌ها به دادگاه دعوت شدند و بر همین اساس محکومیت‌هایی برای آن‌ها در نظر گرفته شد، حال فرض کنید در پیام رسان داخلی ممکن است چه اتفاقاتی رخ دهد.

یک نمونه از این مورد به تازگی برای کانال مهدی نصیری، مدیر مسئول سابق روزنامه کیهان با دستور رهبر انقلاب رخ داده که کانال وی به دلیل نشر اکاذیب، اتهام هنجارشکنی و نشر محتوای نامناسب بسته شده است.

به طور کلی هیچ تضمینی برای حذف اطلاعات و کانالی که شما در فضای پیام رسان های داخلی دارید و زحمت زیادی برای آن کشیده‌‌اید، وجود ندارد. ممکن است چند سال بر روی یک کانال کار کنید و در نهایت به خاطر یک پست یا ریپورت چند نفر به راحتی کانال شما بسته شود، البته چنین نمونه‌هایی در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی هم وجود دارد اما یک پلتفرم بین‌المللی ساز و کار بسیار سازمان‌یافته‌تری برای مقابله با تخلفات دارد.

آمار دروغ و عدم اعتماد کاربران

موضوع عدم اطمینان را در بخش قبلی تا حدودی توضیح دادیم، اما یکی دیگر از ابعاد عدم اطمینان نسبت به شبکه‌ها و پیام رسان های داخلی آن است که خود این پلتفرم‌ها با ارائه آمارهای عجیب و غریب، به بی‌اطمینانی کاربران دامن می‌زنند. در واقع تاکنون پیام رسان های ایرانی در زمینه جلب اطمینان کاربران موفق نبوده‌اند.

روبیکا در بیانیه‌ای در پاسخ به پیام امنیتی گوگل پلی مبنی بر نقض حریم خصوصی کاربران اعلام کرد که 35 میلیون کاربر فعال و 50 میلیون نصب فعال دارد. طبیعتا این اعداد نمی‌تواند درست باشد، زیرا این اعداد به معنای آن است که تقریبا از هر سه ایرانی، یک نفر باید مخاطب روبیکا باشد، در حالی که این میزان از کاربران روبیکا در جامعه فراگیر نیست و احساس نمی‌شود.

از طرفی پیام رسان سروش ادعا دارد که بیش از 27 میلیون کاربر از این پیام‌رسان استفاده می‌کنند، این آمار نیز به هیچ وجه میان مردم و کاربران شبکه‌های اجتماعی احساس نمی‌شود، در بخش بعدی می‌خواهیم به همین نکته اشاره کنیم که شما با ورود به پیام رسان های داخلی، تعداد کمی از دوستان و آشنایان خود را در آن خواهید دید، شاید از 100 مخاطب شما، تنها 10 نفر در آن‌ها فعال باشند.

شاید برایتان جالب باشد در این رابطه داستانی درباره روبیکا هم بدانید. تعدادی از کاربران گزارش داده بودند که روبیکا بدون اطلاع و اجازه از آن‌ها، با نام و شماره آن‌ها اکانت ساخته است! این قضیه به حدی جدی شد که واکنش‌های توییتری متعدد و نهایتا وزیر ارتباطات را به همراه داشت.

به هر شکل آمارهای عجیب و مثبت از استقبال از پیام رسان های ایرانی و حضور کاربران متعدد در این پلتفرم‌ها در عمل احساس نمی‌شود و طبیعتا ارائه آمارهای فیک، به بی‌اطمینانی کاربران دامن می‌زند.

کسی در پیام رسان ایرانی نیست!

واقعا افراد زیادی از پیام رسان‌های داخلی استفاده نمی‌کنند. شما از پیام رسان استفاده می‌کنید زیرا می‌خواهید با دوستان، آشنایان و همکارانتان در ارتباط باشید. از طرفی شبکه‌های اجتماعی ماهیتی عمومی برای به اشتراک‌گذاری مطالب مختلف، دنبال کردن افراد مشهور، سلبریتی‌ها، پیج‌های کاری، درسی، بیزینسی، آموزشی و غیره دارند.

زمانی که شما در بهترین پیام رسان داخلی یا اصلا بهترین شبکه اجتماعی در جهان باشید، اما کسی از این پیام‌رسان یا شبکه اجتماعی استفاده نکند، دلیلی برای فعالیت شما هم نمی‌ماند.

این موضوع بزرگ‌ترین دلیل کسب و کارها برای عدم حمایت از پلتفرم‌های داخلی است، این داستان مانند مثال ایجاد یک فروشگاه مجهز در دل کویر است، شما هر چقدر هم فروشگاه بزرگ و جذابی داشته باشید، زمانی که مشتری ندارید، هیچ فایده‌ای نخواهد داشت، حال بماند که پلتفرم‌های ایرانی آنچنان فروشگاه‌ مجهز و جذابی هم نیستند و ایرادات فراوانی دارند.

میزان استقبال از پیام رسان داخلی بسیار کم است، به مارکت‌های اندرویدی که سر بزنید متوجه می‌شوید هر کدام از پیام‌رسان‌ها تنها چند میلیون دانلود دارند و تعداد زیادی از این موارد هم مربوط به گذشته بوده و آن کاربر در حال حاضر در آن پیام‌رسان فعال نیست.

این معضل بزرگ باعث می‌شود هرگز کسب و کارهای دیجیتال از پلتفرم‌های داخلی حمایت نکنند یا آنکه بالاجبار مجبور به مهاجرت به پلتفرم‌ داخلی شوند، نکته جالب آن است که برخی از مسئولین وعده دادند که در صورت حضور کسب و کارها در پیام رسان ایرانی، به آن‌ها فالوور می‌دهند، در صورتی که برای یک کسب و کار فالوور واقعی که با پیج تعامل داشته باشد، اهمیت دارد، نه صرفا تعداد فالوور بالا که مشخص نیست واقعی هستند یا خیر!

نبود قانون کپی‌رایت!

در پیام رسان‌ها و پلتفرم‌های داخلی خبری از کپی رایت نیست، کافیست همین حالا سری به پیج‌ها یا کانال‌ها در این پلتفرم‌ها بزنید تا با انبوهی از مطالب کپی شده از دیگر صفحات یا کانال‌های آن پلتفرم یا پلتفرم‌های دیگر مواجه شوید!

همین حالا مطالب بسیاری از اینفلوئنسرها یا پیج‌های کاری در اینستاگرام، به راحتی با نام یا برداشتن لوگو در این پیام‌رسان‌ها کپی می‌شود و حقوق تولید کننده محتوای آن‌ها به طور کامل پایمال شده است.

البته این بسیار طبیعی است، زمانی که صدا و سیما یا دیگر نهادها به قانون کپی‌رایت پایبند نیستند، چه انتظاری می‌توان از پیام‌رسان‌های بومی داشت؟!

البته ابعاد دیگری از این موضوع به فعالیت اشخاص مشهور در پلتفرم‌های داخلی باز می‌گردد. مدتی پیش روبیکا اقدام به ساخت پروفایل برای سلبریتی‌های ایرانی و دادن تیک آبی به پروفایل آن‌ها کرد، اقدامی که با اعتراض سلبریتی‌ها همراه شد و در نهایت روبیکا اعلام کرد که این اکانت‌ها جعلی بودند، در واقع حتی برای ساخت اکانت به اسم یک شخص هم قوانین کپی‌رایت رعایت نمی‌شود.

همین اتفاق در خصوص بسیاری از کانال‌ها و رسانه‌های مطرح هم رخ داده، این رسانه‌ها محتوایشان در پیام رسان ایرانی منتشر می‌شوند اما در سایت این رسانه‌ها لینک کانال آن پیام رسان در کنار لینک کانال تلگرام و پیج اینستاگرام نیست.

به عنوان مثال در پیام‌رسان سروش پلاس و بله کانال ورزش 3 با تیک آبی رسمی وجود ندارد، در حالی‌که همین کانال در تلگرام تیک آبی گرفته و به صورت گسترده فعالیت می‌کند. مشخص نیست آیا واقعا کانال ورزش 3 در سروش، بله یا دیگر پلتفرم‌های داخلی متعلق به این سایت است یا خیر؟ بگذریم که کانال ورزش 3 در سروش بیش از یک هفته است که اصلا فعالیتی ندارد.

مطالب مناسب برای گروه‌های خاص

به دلیل آنکه اغلب کاربران فعال و مخاطبین پیام رسان های داخلی را گروهی از طرفداران دولت و بخش مذهبی‌تر جامعه تشکیل می‌دهند، به همین دلیل تقریبا اکثریت کانال‌ها، هشتگ‌ها و محتواهای بارگذاری شده در این پیام‌رسان‌ها مربوط به همین گروه است و شاید برای دیگر بخش‌های جامعه جذابیتی نداشته باشند.

به عنوان مثال ما در بررسی پیام‌رسان ایتا متوجه شدیم که اغلب محتواهای ترند شده در این پیام‌رسان مربوط به مطالب سیاسی و مذهبی حامیان دولت فعلی است و شما به عنوان یک کاربر جدید با سلیقه‌ متفاوت نمی‌توانید محتوای مورد نظر خود را در این میان پیدا کنید. مثلا خبر خاصی از سلبریتی‌ها، ورزشکاران، آرتیست‌ها، برنامه نویسان، آشپزان و… نیست.

بی‌اصالت و یک کپی زشت از اینستاگرام و تلگرام!

نکته بسیار قابل تاملی که افراد طرفدار استفاده از پیام رسان ایرانی آن را مطرح می‌کنند آن است که ما باید از نخبگان داخلی که سازنده این پلتفرم‌ها هستند حمایت کنیم! واقعیت آن است که پلتفرم‌های داخلی همگی کپی بسیار ضعیف از نمونه‌های خارجی هستند و نمی‌توان به چند برنامه نویس کپی‌کار لقب “نخبه” داد.

پیام رسان‌های داخلی اغلب از نظر ظاهر و سورس‌کدها کپی تلگرام هستند و تنها برخی جزئیات آن‌ها تغییر کرده است. طراحی بخش شبکه اجتماعی روبیکا نیز به طور کامل مشابه با اینستاگرام است و هیچ نوآوری و اصالتی در آن دیده نمی‌شود.

اما بخش قابل توجه آن است که دوستان به اصطلاح نخبه ما در هنگام ساخت این پیام‌رسان‌ها فراموش کرده‌اند تا رد پای استفاده از سورس‌کد‌های تلگرام را پاک کنند. به عنوان مثال در پیام‌رسان ایتا در بخش تنظیمات، بخش مربوط به دیلیت اکانت یا پاک کردن حساب کاربری، همان‌طور که انتظار داریم؛ دقیقاً مانند تلگرام است، اما یک قابلیت این بخش در ایتا حذف شده، ولی به دلیل کپی بودن از تلگرام، گزینه آن موجود است اما زمانی که می‌خواهید آن را انتخاب کنید، غیرفعال و در حالت Loading است.

نکاتی که جای تعجب دارد، نبود امکانات پک‌های استیکر در برنامه‌ ایتا است. نکته طنز دیگر آن است که ایتا حتی گزینه‌ها و متنی که در قسمت استیکر در تنظیمات این برنامه نوشته شده است را هم حذف نکرده و دقیقاً کپی همان تلگرام است!

همان‌طور که در وسط تصویر بالا مشاهده می‌کنید، نوشته شده که می‌توانید استیکرهای دلخواه خود را از طریق رباتی با نشانی stickers@ بسازید، اما این نشانی که در تلگرام مرتبط به یک ربات است، در ایتا متعلق به یک کانال متروکه است که هیچ ارتباطی هم به استیکر ندارد و امکانی برای شما مهیا نمی‌سازد.

گزینه‌های دیگری هم که در تصویر می‌بینید، مثل بخش «Trending Stickers» و «Masks»، در ایتا هیچ استفاده‌ای ندارند و به جایی نمی‌رسند و صرفاً چون از تلگرام کپی شده‌اند، وجود دارند.

یا در پیام‌رسان سروش، در قسمت «تنظیمات گفتگو» که خود این بخش، کپی صفر تا صدی از تلگرام است، توسعه‌دهندگان سروش حتی متنی که به عنوان نمونه نوشته شده را هم تغییر نداده‌اند. متن فارسی این بخش تغییر کرده است (البته ساعت آن همچنان یکی است) ولی اگر زبان برنامه را به عربی یا انگلیسی تغییر دهید، دقیقاً همان متنی که در تلگرام می‌بینید را مشاهده خواهید کرد. درست است که سورس تلگرام در دسترس است و همه می‌توانند از آن استفاده کنند، اما حداقل کمی هم از خودتان خلاقیت داشته باشید!

از این دسته نکات، به دفعات و تعداد می‌توان در سروش و یا سایر پیام رسان های ایرانی پیدا کرد، کافی است یک بار تلگرام و سروش پلاس و ایتا و بقیه را در کنار هم باز کنید و متوجه شوید که حتی متن بخش‌های مختلف تنظیمات هم خالی از تغییرات حداقلی هستند.

این مطلب را نیز مطالعه کنید: ساعت به وقت فیلترینگ: شما با رویه فیلترینگ سرویس‌های خارجی در ایران موافقید؟!

قوانین مشخصی برای ادامه کار پیام‌رسان‌ها نیست

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات و چالش‌های حوزه فناوری اطلاعات در کشور، نبود قوانین مشخص و ثابت است. همین روزها که اینترنت دچار اختلال شده و تعداد زیادی از برنامه‌های خارجی فیلتر شده‌اند، خود گواه این موضوع هستند. در این حوزه همواره شاهد تصمیمات لحظه‌ای و دلبخواه بودیم و این عامل باعث وارد آمدن ضرر گسترده به استارتاپ‌ها و شرکت‌های فعال در این حوزه شده است، همچنین کاهش میزان سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری اطلاعات هم به همین دلیل است.

حال برای پیام‌رسان‌ها و پلتفرم‌های خارجی هم نمی‌توان هیچ آینده تضمین شده‌ای را پیش‌بینی کرد. ممکن است به یک حکم قضایی، یک پیام‌رسان فیلتر یا بسته شود و تمام اطلاعات و زحمات شما در آن از بین برود. ممکن است همه پیام‌رسان‌ها مجبور شوند تا از قوانینی جدید و برخلاف میل کاربران خود اطاعت کنند. به عنوان مثال ممکن است قانونی همه پلتفرم‌ها را مجبور کند تا اطلاعات کاربران را در اختیار نهادهای امنیتی قرار دهند، به همین راحتی تمام دعواهایی که در بخش امنیتی و حریم خصوصی با پیام رسان های ایرانی وجود داشت، نقض می‌شود.

تاکنون بارها شاهد تصویب چنین قانون‌هایی بودیم، تصمیمات کارشناسی نشده و خلق‌الساعه ممکن است حتی پلتفرم‌های ایرانی را نابود کند و هیچ تضمینی برای به ثمر رسیدن تمام تلاش‌های شما وجود ندارد. ممکن است همین حالا که ما مجبور به استفاده از پلتفرم‌های بومی می‌شویم، دو روز دیگر مجبور به استفاده از یک پلتفرم مربوط به یک نهاد خاص بشویم، یا تصمیم دیگری برای کاربران این پلتفرم‌ها گرفته شود. آیا کسی می‌تواند بگوید چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد؟ آیا تاکنون بارها شاهد تصویب قوانین عجیب و خارج از انتظار نبودیم؟

اما این گونه تصمیمات یا تغییر مواضع در پیام‌رسان‌های خارجی بسیار کمتر رخ می‌دهد و یک شبکه اجتماعی مانند اینستاگرام یا فیسبوک، سال‌ها با چهارچوب‌های مشخص به کار خود ادامه می‌دهد و حتی تغییرات بزرگ نمی‌تواند تجربه استفاده کاربران از این پلتفرم‌ها را دگرگون کند، اتفاقی که نمی‌توان گفت که سر پلتفرم‌های ایرانی نمی‌آید.

پیام رسان های ایرانی باگ‌های فراوانی دارند!

یکی دیگر از مشکلاتی که هم در سال 98 که موج ابتدایی حمایت از پیام رسان های داخلی ایجاد شد به چشم آمد و هم حالا به وفور در پلتفرم‌های ایرانی دیده می‌شود، باگ‌های متعدد و ایرادات و نقص‌های فنی این پلتفرم‌هاست.

به عنوان مثال، بارها در تجربه شخصی از پیام‌رسان ایتا که تبلیغات زیادی هم در خصوص آن می‌شود، با مشکل عدم اتصال مواجه شده‌ام و نتوانستم از این پیام‌رسان در موقعی که نیاز شدید به آن داشتم، استفاده کنم و بنده و طرف مقابل مجبور شدیم یک پیام‌رسان فیلتر نشده خارجی را نصب و از آن استفاده کنیم!

همچنین موقع استفاده از ایتا چند بار با پیام توقف برنامه مواجه شدم، اتفاقی که در سال‌ها استفاده از واتساپ و تلگرام شاید یک یا دوبار پیش آمده باشد اما در استفاده یک هفته‌ای از ایتا چند بار این مشکل به وجود آمد.

از این مورد که یک بار برنامه متوقف شد بگذریم، با باگ جالبی در بخش ارسال تصاویر مواجه شدیم. هنگامی که یکی از اسکرین‌شات‌هایی که از برنامه گرفته بودیم را ارسال می‌کردیم، عکس دیگری ارسال می‌شد! این اتفاق برای دو مورد از تصاویر رخ داد و حتی برای رفع آن، روش‌های مختلفی مثل Force Stop و پاک کردن کش برنامه را امتحان کردیم؛ ولی مشکل همچنان پابرجا باقی ماند.

پیام رسان ایتا نسبت به برنامه‌های مسنجر روز دنیا، در ارسال پیام کندتر است و اختلال چند ثانیه‌ای دارد. بارها هم با نسخه وب و هم با دو نسخه اندروید، زمان خوردن تیک پیام و رسیدن واقعی پیام به دست گیرنده را سنجیدیم و دائماً تاخیر چند ثانیه‌ای بین این دو اتفاق وجود داشت (از روشن نبودن VPN و اختلالات اینترنت هم مطمئن شدیم و حتی پس از آن، با مسنجرهای دیگر هم امتحان کردیم).

یا به طور مثال نسخه ویندوز سروش پلاس، در حد یک فاجعه است؛ از قسمت تنظیمات که رسماً هیچ آپشنی در آن وجود ندارد که بگذریم، حتی نمایش پروفایل و امکانات چت کردن هم به شکل عجیبی مبتدیانه است. در تصویر زیر، بخش بالا سمت راست که پروفایل مخاطب خود را مشاهده می‌کنید، تمامی گزینه‌ها جز گزینه «Block user» غیرقابل استفاده هستند و کار نمی‌کنند!

امنیت و حریم خصوصی اثبات نشده!

متاسفانه در ایران نهاد مشخصی برای نظارت بر عملکرد پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی بومی نداریم. البته به نظر می‌رسد که این کار وظیفه رگولاتوری باشد، اما با وجود کپی بودن این برنامه‌ها، ارائه آمارهای غیر واقعی و باگ‌های گسترده‌ای که دارند، بعید می‌دانیم رگولاتوری نظارت دقیقی بر روی پلتفرم‌های داخلی داشته باشد.

واقعیت آن است که امنیت و حفظ حریم خصوصی کاربران به هیچ شکل در پلتفرم‌های داخلی اثبات نشده است. تنها چیزی که ما شنیدیم تعدادی وعده و وعید هستند که به راحتی ممکن است غیرواقعی باشد. تاکنون هیچ نهاد امنیتی بین‌المللی یا مستقلی امنیت این پلتفرم‌ها را تایید نکرده و واقعا نمی‌توان نسبت به امنیت آن‌ها با اطمینان سخن گفت.

ضمن اینکه به راحتی با تصویب یک قانون یا دستور یک قاضی، امکان دسترسی به اطلاعات شخصی کاربران و حریم خصوصی کاربران به ویژه در ایام خاص وجود دارد. اینگونه نااطمینانی‌ها دلایل مشخص دارد و می‌دانیم که صحیح‌ هم هستند.

بزرگ‌ترین دلیل اجبار کوچ کاربران و کسب و کارها به پلتفرم‌های ایرانی، افزایش مدیریت بر روی عملکرد و محتوای به اشتراک گذاشته شده توسط آن‌هاست، طبیعتا شناسایی افرادی که از نظر محتوایی قوانین این پلتفرم‌ها را رعایت نمی‌کنند و به محدودیت‌های آنان پایبند نیستند، یکی از شاخصه‌های این مدیریت است.

قابلیت‌های بسیار کمتر و ضعیف‌تر نسبت به نمونه‌های خارجی

قبلا گفتیم که پلتفرم‌های داخلی یک کپی ضعیف و بدسلیقه از نمونه‌های خارجی هستند، تقریبا هیچگونه نوآوری نمی‌توان در این پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی دید. البته در این پلتفرم‌ها تعدادی از قابلیت‌هایی که مربوط به پیام‌رسان‌ها نیست مانند درگاه بانکی یا پخش فیلم با آن‌ها ادغام شده ولی این صرفا ترکیب چند ویژگی است نه نوآوری!

همین اتفاق باعث شده تا پیام رسان های و شبکه‌های اجتماعی داخلی قابلیت‌های بسیار کمتری نسبت به نمونه‌های خارجی داشته باشند، زیرا حتی این کپی‌کاری هم به درستی رخ نداده و بسیاری از قابلیت‌های جذاب به این پلتفرم‌ها اضافه نشده است، همچنین تلگرام و اینستاگرام و واتساپ روز به روز آپدیت می‌شوند و امکانات جدیدی به آن‌ها اضافه می‌شود، اما این اتفاق در خصوص پلتفرم‌های ایرانی صادق نیست.

به عنوان مثال می‌توان به نبود پک‌های استیکر در برنامه‌ ایتا اشاره کرد. همچنین ایتا و تعدادی از پیام رسان ایرانی قابلیت سکرت چت یا گفتگوی امن ندارند! یکی از قابلیت‌های فوق‌العاده تلگرام در بخش گفتگوهای دو نفره وجود بخش Secret Chat بود که کاربران می‌توانستند با استفاده از آن و به صورت رمزنگاری شده با مخاطبین خود گفتگو کنند و بدین ترتیب و به هیچ طریقی امکان دسترسی به محتوای گفتگو وجود نداشت.

همچنین بسیاری از پلتفرم‌های داخلی بدون قابلیت گفتگوی صوتی و تصویری عرضه شده‌اند و چنین قابلیتی ندارند! یا قابلیت ارسال پست زمان‌بندی شده در کانال که در اکثر پیام‌رسان‌های داخلی نیست.

در سروش پلاس شما نمی‌توانید مشخص کنید چه کسانی عکس پروفایل یا شماره تلفن شما را ببینند، یا مثلا نمی‌توان آخرین بازدید و وضعیت آنلاین بودن خود را روی همه یا مخاطبین خاصی بست! طبیعتاً این امکان که بتوانید محدود کنید چه کسانی بتوانند با شما تماس بگیرند یا شما را به گروه‌ها و کانال‌ها اضافه کنند هم وجود ندارد! همچنین این پیام رسان فاقد نسخه تحت وب است.

اگر هم سری به روبیکا بزنید متوجه می‌شوید که چقدر از امکانات اینستاگرام که به آن عادت کرده بودید را نمی‌توانید در نسخه داخلی آن مشاهده کنید.

تمام این موارد باعث سردرگمی کاربران می‌شوند، زیرا تلگرام به عنوان یک پیام‌رسان قابلیت‌های بسیار زیادی به کاربر می‌دهد و اینستاگرام هم به عنوان یک شبکه اجتماعی تمام قابلیت‌های لازم را دارد، اما در میان پلتفرم‌های ایرانی برای داشتن امکانات استاندارد تلگرام باید چند پیام‌رسان نصب کنید، زیرا هرکدام از آن‌ها برخی قابلیت‌ها را دارند و برخی را ندارند.

تبلیغات!

نکته بسیار جالب و یا شاید تمسخرآمیز در خصوص پلتفرم‌های داخلی آن است که در برخی از آن‌ها با تبلیغات طرف هستید. در پیام‌رسان‌هایی مانند بله و ایتا به شما تبلیغ نشان داده می‌شود در حالی که چنین چیزی در کم‌تر پیام‌رسان رایگان خارجی سابقه داشته است. در پیام‌رسان ایتا در قسمت چت‌ها با تبلیغات طرف هستید و تبلیغات همواره در این بخش وجود دارند، در بله هم قسمتی به نام ویترین وجود دارد که در آن تبلیغات به شما نشان داده می‌شود، چنین تجربه‌ای در دیگر پیام‌رسان‌ها نیز دیده شده و قابل توجه است!

نبود قابلیت حذف اکانت!

پیدا کردن قابلیت حذف اکانت‌ در پیام رسان های داخلی مانند پیدا کردن آب در کویر می‌ماند. اکثر پیام‌رسان‌ها و پلتفرم‌های ایرانی که ما آن‌ها را تست کردیم قابلیتی برای حذف اکانت نداشتند و شما تنها می‌توانستید از حساب کاربری خود خارج شوید. در واقع زمانی که برای اولین بار وارد این پلتفرم‌ها می‌شوید تا ابد نام شما به عنوان کاربر آن پلتفرم ثبت می‌شود و احتمالا دلیل آمارهای عجیب از تعداد بالای کاربران پیام‌رسان‌های داخلی نیز همین مورد باشد.

قابلیت حذف اکانت در ایتا، سروش، روبیکا، بله و دیگر پلتفرم‌های داخلی وجود ندارد و شما هرگز نمی‌توانید اطلاعات و اکانت خود در این پلتفرم‌ها را پاک کنید.

نبود قابلیت‌های ابتدایی برای توسعه کسب و کار

در ادامه مورد بالا باید به این نکته اشاره کرد که در پلتفرم‌های ایرانی امکانات مناسبی برای توسعه کسب و کارتان پیدا نمی‌کنید. به عنوان مثال در تلگرام و اینستاگرام بخش Insight وجود دارد که تمام اطلاعات مورد نیاز مدیر یک کسب و کار، از جمله تعداد بازدید هر پست، میزان سیو هر پست، میزان ورودی پیج یا کانال، مبدا اعضای جدید کانال یا پیج، میزان اشتراک هر پست، میانگین سنی، جنسبت دنبال کنندگان، نمودارهای مختلف در خصوص بخش‌های مختلف مدیریت پیج و کانال و غیره را در اختیار مدیر پیج یا کانال قرار می‌دهد.

اینگونه اطلاعات برای رشد و توسعه پیج و کانال از نان شب واجب‌تر است و می‌تواند صاحب کسب و کار را به درک بهتری از اتفاقاتی که در پیج یا کانال رخ می‌دهد، علاقه دنبال کنندگان و محتواهایی که برای آن‌ها جذابیت بیشتری دارد و باعث افزایش تعداد دنبال‌کنندگان پیج و کانال می‌شود، برساند. اما به طور خلاصه در پلتفرم‌های داخلی خبری از اینگونه ابزارها برای رشد و توسعه کسب و کار نیست!

به این ترتیب تمام مدیران کسب و کار بدون دانستن این اطلاعات واجب که تاکنون در پلتفرم‌های خارجی دریافت می‌کردند، باید در پلتفرم‌های داخلی فعالیت کنند.

پلتفرم بومی، محدود به ایران است!

یکی از مهم‌ترین کاربردهای پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی، ارتباط و دنبال کردن سلبریتی‌ها، افراد مشهور، مدیران کسب و کار، رسانه‌ها و به طور کلی منابع خارجی است. همچنین بسیاری از کسب و کارها برای اتصال به شرکت‌های بین المللی از این پلتفرم‌ها استفاده می‌کنند. حتی خانواده‌ها برای برقراری ارتباط با اعضای خانواده، دوستان و آشنایانشان در خارج از کشور، به سراغ همین پلتفرم‌ها می‌روند.

در پلتفرم‌های داخلی خبری از ارتباط با خارج نیست. نه تنها سلبریتی‌های خارجی بلکه سلبریتی‌های داخلی هم در شبکه‌های اجتماعی داخلی فعال نیستند، همچنین بسیاری از سیاست‌مداران، افراد برجسته و صاحب‌نظر، رسانه‌ها و بسیاری از اکانت‌های معتبر اینستاگرام در روبیکا فعالیتی ندارند.

در پلتفرم‌های داخلی امکان ارتباط با شرکت‌ها یا رسانه‌های خارجی وجود ندارد و طبیعتا برای برقراری ارتباط با آن‌ها نمی‌توان گفت که ایتا یا روبیکا نصب کنید!

همچنین برای ارتباط با دوستانتان در خارج از کشور باید آن‌ها را مجبور کنید تا یک اپلیکیشن جدید نصب کنند و از آن استفاده کنند!

عدم پیشرفت پس از 5 سال!

واقعیت آن است که پلتفرم‌های بومی پس از گذشت 5 سال هیچ پیشرفت قابل اشاره‌ای نداشتند. البته به طور کلی کیفیت و ظرفیت آن‌ها افزایش پیدا کرده است، اما همانطور که در این موارد اشاره کردیم، همچنان کپی هستند، باگ‌های فراوانی دارند، بسیاری از قابلیت‌های کاربردی در آن‌ها وجود ندارد و هنوز فاصله بسیار زیادی با تلگرام، واتساپ و اینستاگرام دارند.

این در حالی است که پلتفرم‌های خارجی پیشرفت محسوسی در این مدت داشتند و هزاران قابلیت جدید به آن‌ها اضافه شده است.

اگر یک ماه پیش تاریخ آخرین آپدیت پلتفرم‌های بومی را نگاه می‌کردید اکثرا چندین ماه بود که آپدیت نشده بودند، اما تعدادی از آن‌ها در یک ماه اخیر برخی از قابلیت‌های خودشان را بروزرسانی کردند. البته آخرین آپدیت پیام‌رسان ایتا هنوز هم برای پایان سال 1399 است، یعنی نزدیک یک سال و نیم پیش!

دوران حمایت از پیام‌رسان و شبکه‌اجتماعی بومی به اتمام رسیده!

در سال 1397 و 98 که موج حمایت از پیام رسان های داخلی راه افتاد، انتقادات گسترده‌ای به این پلتفرم‌ها می‌شد اما در آن زمان بهانه این بود که این اپلیکیشن‌ها تازه راه‌اندازی شده‌اند و نیاز به حمایت دارند.

حال پنج سال گذشته، تلگرام فیلتر شده، هر پیام‌رسان چند میلیون کاربر دارد و از نظر مالی هم حمایت‌های زیادی صورت گرفته است. در این وضع چه بهانه‌ای برای کیفیت پایین این پلتفرم‌ها وجود دارد؟ چرا پیام رسان داخلی برای اتصال دچار مشکل می‌شود و کاربران به تلگرام فیلتر شده دسترسی راحت‌تری دارند تا پیام رسان های ایرانی؟ چه بهانه‌ای برای نبود قابلیت‌های جدید و تازه و همچنین نبود امکان توسعه کسب و کار وجود دارد؟ چه بهانه‌ای برای کیفیت پایین این پلتفرم‌ها وجود دارد؟

حکایت ما حکایت شخصی شده که سر قبری که در آن مرده نیست، فاتحه می‌خواند! سال‌ها خودمان را معطل پروژه‌ای کرده‌ایم که تنها باعث از بین رفتن پول بیت‌المال، بی اعتمادی مردم و نشان دادن ناتوانی مسئولان در راه‌اندازی یک پلتفرم جامع و کارآمد است.

قطعا با انتشار این مقاله متهم می‌شویم که غرب‌زده هستیم و نمی‌خواهیم از برنامه‌های بومی استفاده کنیم، این غلط است! مردم نشان داده‌اند اگر محصول ایرانی کیفیت قابل قبولی داشته باشد، از آن حمایت می‌کنند، نمونه بارز آن استفاده حداکثری مردم از دیجی‌کالا، اسنپ، نشان و… است.

این پلتفرم‌ها به صورت مستقل و نبود هیچ اجباری در کشور رشد کردند و از حمایت مسئولین هم بهره‌مند نشدند اما حالا میلیون‌ها کاربر از آن‌ها استفاده می‌کنند. البته انتقاد بسیاری به این پلتفرم‌ها وارد است اما در عین حال کاربران چند ده میلیونی دارند و کیفیت خدمات آن‌ها نسبت به نمونه پیام رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی بسیار بهتر است.