چندین سال است که 5G یا نسل پنجم اینترنت همراه تبدیل به مهم‌ترین ترند در حوزه فناوری شده و کشورهای بزرگ دنیا به دنبال توسعه زیرساخت و بهره‌وری هرچه سریع‌تر از مزایای این فناوری هستند.
نسل پنجم ارتباطات در کشورهای توسعه یافته جایگزین 4G شده و مناطق تحت پوشش 5G در حال توسعه است، کشورهای در مسیر توسعه نیز به دنبال فراهم آوردن زیرساخت‌ها برای به‌کار گیری از 5G در صنایع و حوزه‌های مختلف هستند.
نسل پنجم ارتباطات خصوصیات منحصربه فرد جذابی دارد که کارآمدی آن را افزایش می‌دهد، از سرعت بالاتری که از طریق 5G در اختیار کاربر قرار می‌گیرد تا طیف وسیع‌تر فرکانس‌های رادیویی و پوشش‌دهی گسترده‌تر و تاخیر کمتر، همگی از مزایای قابل توجه 5G هستند که می‌توانند صنعت و زندگی روزمره بشر را تغییر دهند.
نسل پنجم ارتباطات به عنوان یک استاندارد و سیستم نوین برای انتقال اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرد، سرعت 5G حداقل 10 برابر بیشتر از شبکه مبتنی بر 4G است، این فناوری از طیف موج میلی‌متری بهره می‌برد که امکان استفاده دستگاه‌های بیشتری را در یک منطقه جغرافیایی فراهم می‌کند.
اگر شما به دنیای فناوری علاقه‌مند باشید حتما به طور کامل با مزایای 5G آشنا هستید، در سال‌های اخیر مقالات بی‌شماری در این خصوص منتشر شده و همانطور که گفتیم، ترند اول دنیای فناوری توسعه نسل پنجم شبکه اینترنت همراه است.
همراه اول، متولی رشد و توسعه نسل پنجم ارتباطات در کشور
اما در کشور ما شرکت ارتباطات سیار ایران، به عنوان اپراتور اول در سال‌های اخیر با توسعه زیرساختی و آزمایش نمونه‌های اولیه 5G در تلاش بوده تا از عقب‌ماندگی کشور در این زمینه جلو‌گیری کند.
اقدامات همراه اول در زمینه توسعه زیرساختی نسل پنجم ارتباطات متنوع بوده، اولین سایت اینترنت همراه 5G همراه اول در سال 1399 راه‌اندازی شد و به بهره‌برداری رسید، اتفاقی که یک قدم رو به جلو در حوزه ارتباطات در کل کشور محسوب می‌شود و آغاز مسیری طولانی برای بهره‌برداری حداکثری از این فناوری است.
سایت‌های بعدی اینترنت 5G همراه اول با سرعت بالایی ساخته و به بهره‌برداری رسیدند و در حال حاضر نیز قابل استفاده کاربران هستند.
اپراتور اول ایران، تاکنون در چند مرتبه رکورد سرعت اینترنت کشور را جابه‌جا کرده که از جمله آن می‌توان به ثبت رکورد سرعت 3.6 گیگابیت در ثانیه در زمان افتتاح سایت 5G همراه اول در تهران اشاره کرد.
از جمله دیگر اقدامات همراه اول در مسیر توسعه 5G می‌توان به اولین عمل جراحی از راه دور کشور از فاصله 17 کیلومتری با استفاده از یک ربات بومی، یوزرکیس 5G همراه اول و شبکه این اپراتور بر روی یک سگ اشاره کرد.
همچنین اولین خودرو متصل کشور که با تکیه بر دانش فناوری اینترنت اشیاء در آزمایشگاه‌های همراه اول آزمایش شد. همراه اول در سال 1400 با دو شرکت خودروسازی برتر کشور یعنی سایپا و ایران خودرو قرادادهایی را برای توسعه و تولید خودروهای متصل امضا کرد.
اقدامات همراه اول در جهت فراهم آوردن بستر و لایه‌های زیر توسعه اینترنت نسل پنجم در کشور و امکان آزمایش فناوری‌های مبتنی با 5G متوقف نشده و اپراتور اول کشور در راستای اهداف و خط مشی خود در تلاش است تا شرکت‌ها و استارتاپ‌های مختلف بتوانند از جدیدترین دستاوردهای خود در زمینه 5G بهره برداری کنند.
جدیدترین اقدام همراه اول در این مسیر راه‌اندازی آزمایشگاه 5G و اینترنت اشیا در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران بود.
در آخرین روزهای تابستان سال جاری، مدیران همراه اول در نشستی به تشریح فعالیت‌های آزمایشگاه نسل پنجم مرکز تحقیق و توسعه این اپراتور در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران پرداختند.
این رویداد روز سه‌شنبه 28 شهریورماه 1402 با حضور وحید شاه منصوری رییس مرکز تحقیق و توسعه همراه اول، سیدمحمد کرباسی دبیر ستاد توسعه فناوری‌های اتصال پذیری و ارتباطات معاونت علمی ریاست جمهوری، آزاد روانشید رییس آزمایشگاه 5G همراه اول و اصحاب رسانه در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران برگزار شد.
آزمایشگاه 5G و اینترنت اشیا چیست؟
همانطور که می‌دانید نسل پنجم ارتباطات از اینترنت اشیا از فناوری‌های نوین دنیا محسوب می‌شوند و فراهم آوردن زیرساخت برای توسعه آنها نیاز به حرکت در لبه تکنولوژی دارد. طبیعتا امکان فراهم آوردن این بستر برای شرکت‌های بزرگ و کوچک و حتی صنعتی امکان‌پذیر نیست.
سرعت سریع فناوری‌های 5G و نیاز روزافزون کشورها و شرکت‌ها به پذیرش فناوری‌های نوین 5G، نوید انقلابی در ارتباطات و بازگشایی طیف گسترده‌ای از مزایای رقابتی جدید را در کشورها و شرکت‌های بزرگ دنیا می‌دهد. در این زمینه، آزمایشگاه‌های 5G برای اعتبارسنجی محصولات و خدمات آنها مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این آزمایشگاه‌ها با ایجاد محیطی که سناریوهای واقعی و شرایط شبکه شبیه‌سازی می‌شود، مهندسان و محققان می‌توانند عملکرد شبکه صحت‌سنجی و ارزیابی کنند.
آزمایشگاه 5G فضایی مشترک برای کمک به محققان، استارتاپ‌ها و شرکت‌ها برای رفع اشکالات، ایمن‌ترکردن شبکه و دستیابی به اهداف تعیین شده است. آزمایشگاه‌های 5G ابزاری حیاتی در مسیر راه‌حل‌های اتصال پیشرفته هستند و می‌توانند محیطی را برای شرکت‌ها فراهم کنند تا قبل از تهیه و آزمایش زیرساخت‌ها شامل تجهیزات گران‌قیمت، از موفقیت نهایی اطمینان حاصل کنند. آزمایشگاه‌های 5G مزایای مختلفی را در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهند که در زیر ذکر شده است:
شبیه‌سازی فضای واقعی: این نوع آزمایشگاه‌ها به متخصصان این امکان را می‌دهند که در یک محیط کنترل شده، سناریوهای دنیای واقعی را شبیه سازی کنند و از یک شبکه اتصالی قابل اعتماد و محصولات نهایی پایدار، حتی در شرایط نامطلوب اطمینان حاصل کنند.
ارزیابی عملکرد شبکه: یکی دیگر از مزایای آزمایشگاهای 5G، ارزیابی عملکرد شبکه است. در این خصوص می‌توان عملکرد شبکه را تحت شرایط مختلف، مانند مناطق داخلی، روستایی و شهری بررسی کرد. متخصصان می‌توانند قابلیت پایداری، سرعت و پوشش شبکه را در شرایط مختلف و چالش‌زا آزمایش کنند و اقدامات مناسبی را برای افزایش ظرفیت شبکه ایجاد کنند.
اعتبار سنجی محصول: آزمایشگاه‌های 5G سازگاری محصولاتی مانند تلفن‌های هوشمند، تبلت‌ها، اینترنت اشیا و روترها را صحت‌سنجی و تایید می‌کنند. آزمایش‌ها در شرایطی واقعی کمک می‌کند تا از مطابقت محصولات با استانداردهای لازم و آمادگی برای عرضه به بازار، اطمینان حاصل شود.
شناسایی زودهنگام مسائل بحرانی: طبیعتا در روند صحت‌سنجی سیستم‌ها و محصولات، متخصصان می‌توانند ناهنجاری‌های شبکه و محصول را در اوایل چرخه عمر محصول شناسایی کنند و هزینه‌ها و زمان مورد نیاز برای رفع مشکلات را کاهش دهند.
با توجه به این موارد، شرکت‌های بزرگ در کشورهای توسعه‌یافته آزمایشگاه‌های 5G خود را راه‌اندازی کرده و به دنبال توسعه آن هستند. تعداد آزمایشگاهای 5G به صورت روز‌افزود در حال افزایش است و در داخل کشور نیز تنها همراه اول توانسته اقدامات زیرساختی مناسب برای توسعه این فناوری را فراهم آورد.
به این ترتیب همراه اول، فضایی را به نام آزمایشگاه 5G و اینترنت اشیا فراهم آورده تا دیگر بازیگران این حوزه، از استارتاپ‌ها گرفته تا شرکت‌های بزرگ صنعتی، بتوانند جدیدترین دستاوردها و اقدامات خود در حوزه 5G و اینترنت اشیا را در فضایی شبیه‌سازی شده و مدرن، مورد آزمایش و بررسی قرار دهند.
از مزیت‌های مهم آزمایشگاه‌های باز فناوری می‌توان به مشارکت آزاد و تبادل اطلاعات اشاره کرد. در این آزمایشگاه‌ها افراد می‌توانند در تبادل آزاد ایده‌ها و آزمایش‌ها مشارکت کند. به عنوان مثال شرکت‌ها می‌توانند در یک پروژه تحقیقاتی یا آزمایش‌های مشترک شرکت کنند یا به محققان خود فرصت انجام تحقیقات را بدهند.
همچنین دانش به دست آمده در این آزمایشگاه‌ها میتواند به دیگر بازیگران این حوزه انتقال پیدا کند. تبادل آزاد دانش و ایده‌ها باعث ایجاد بحث و تفسیر مجدد آنها شده و این میتواند منجر به نتایج غیرمنتظره و نوآورانه شود.
آزمایشگاه‌های نوآوری برای چه پروژه‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرند؟
اما این بستر کارآمد و ظرفیت گسترده بیشتر برای چه اهدافی مورد استفاده قرار می‌گیرد؟ طبق بررسی‌ها اکثر آزمایشگاهای نوآوری در اختیار پروژه‌های زیر قرار می‌گیرند:
- کاوش در واقعیت توسعه یافته (XR)
- چاپ سه بعدی برای تجسم علمی
- یادگیری ماشینی برای افزایش کاربردهای محاسباتی سریع
- یادگیری عمیق مقیاس پذیر
- محاسبات کوانتومی
- تبادل اطلاعات دیجیتال
- پلتفرم IoT مقیاس پذیر
- محاسبات بدون سرور
- محاسبات کارآمد انرژی
- ارزیابی فناوری پردازنده‌ها و اجزای سازنده
البته این موارد تنها بخش کوچکی از پروژه‌های انجام شده در آزمایشگاه‌های فناوری هستند ولی می‌توانیم نگاهی عمیق‌تر به یکی از این موارد داشته باشیم. به عناون مثال پروژه علمی کاوش در واقعیت توسعه یافته (XR) در آزمایشگاه فناوری SURF هلند انجام شده و نتایج جذابی داشته است.
واقعیت توسعه یافته (XR) در واقع ترکیبی از واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و واقعیت ترکیبی است. این فناوری میتواند نقش مهمی در تحقیق و آموزش داشته باشد. اما چند چالش در استفاده از این فناوری نسبتا جدید مانند به اشتراک گذاری دانش و برنامه‌ها، ارائه سخت افزار و حفظ حریم خصوصی و اخلاق در استفاده از XR وجود دارد. آزمایشگاه فناوری SURF اعلام کرد که ما می‌خواهیم در زمینه استفاده از XR در تحقیق و آموزش کنکاش کنیم و به برخی از این مسائل بپردازیم.
واقعیت توسعه یافته به مفهوم آن دسته از فناوری‌هایی است که واقعیت را گسترش می‌دهند. در واقع محل ادغام دنیای مجازی و فیزیکی هستند.
اما اصطلاح واقعیت توسعه یافته (XR) ممکن است چندان رواج‌یافته نباشد. XR یک اصطلاح چتری است که برای در بر گرفتن طیف کاملی از فناوری‌ها و تعاملات انسان و رایانه که از محیط‌های کاملا مجازی (VR) تا محیط‌هایی که عناصر مجازی را با دیدی از دنیای واقعی ترکیب می‌کنند، استفاده می‌شود. شکل اخیر معمولا به عنوان واقعیت افزوده (AR) یا واقعیت ترکیبی (MR) شناخته می‌شود.
واقعیت بسط یافته (XR) به فناوری‌هایی اشاره دارد که شاخص‌های واقعی و مجازی را با هم ترکیب می‌کنند تا تجربیات جذاب و درهم پیچیده (غوطه‌ور) را ایجاد کنند.
واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و واقعیت ترکیبی (MR) تنها تعدادی از فناوری‌هایی هستند که تحت عنوان XR شناخته می‌شوند.
واقعبت مجازی، فناوری است که افراد را به طور کامل در یک شبیه سازی دیجیتال غوطه‌ور می‌کند و آنها را از محیط اطراف خود جدا می‌کند.
واقعیت افزوده اطلاعات دیجیتال را بر روی دنیای واقعی قرار می‌دهد و درک و تعامل کاربر با محیط فیزیکی خود را افزایش می‌دهد.
کاربران سیستم‌های MR می‌توانند با آیتم‌های مجازی درگیر شوند و در عین حال از محیط واقعی خود آگاه باشند و با آن درگیر باشند. استفاده از هدست یا عینک تخصصی یک نیاز رایج برای MR است که با ردیابی موقعیت کاربر و محیط اطراف، ظاهر اشیاء مجازی و تعامل آنها با دنیای واقعی را امکان‌پذیر می‌کند.
اما XR با ایجاد تجربیات فراگیر اجزای دنیای واقعی و مجازی را ترکیب می‌کند. عملکرد خاص XR به فناوری مورد استفاده بستگی دارد، خواه واقعیت مجازی، AR یا MR باشد.
فناوری XR برای اهداف مختلفی از جمله تفریح، بازی، آموزش، شبیه‌سازی آموزشی، جلسات و همکاری آنلاین، طراحی معماری و صنعتی، مراقبت‌های بهداشتی و غیره استفاده می‌شوند. XR این پتانسیل را دارد که نحوه تعامل ما با اطلاعات، برقراری ارتباط، یادگیری و تجربه دنیای مجازی را به طور کامل تغییر دهد.
هدف آزمایشگاه فناوری SURF هلند از انجام پروژه واقعیت توسعه یافته، آن است که به دلیل تازه بودن چنین فناوری، چالش‌های متفاوتی در استفاده و به کارگیری از آن وجود دارد، از اشتراک دانش و برنامه‌های کاربردی، ارائه سخت‌افزار XR به گروه‌های بزرگی از دانش‌آموزان گرفته تا مسائل مربوط به حریم خصوصی.
آزمایشگاه 5G و اینترنت اشیاء همراه اول در کشور
اما همراه اول اعلام کرده که آزمایشگاه 5G و اینترنت اشیاء این شرکت با رویکرد Open LAB آغاز به کار کرده است. در واقع ساخت چنین آزمایشگاه‌هایی آنهم در کشوری مانند ایران، مانند یک موتور محرک باعث رشد و توسعه بازیگران حوزه 5G و اینترنت اشیا خواهد بود.
وحید شاه‌منصوری، رییس مرکز تحقیق و توسعه همراه اول در رویداد با شرح ماهیت این آزمایشگاه، بیان کرد که رویکرد همراه مبتنی بر طراحی مدرن، انعطاف‌پذیر و با محوریت کار تیمی بوده است. دید همراه اول آن است که آزمایشگاه 5G و اینترنت اشیا به عنوان مکانی برای رفت و آمد پارتنرهای شرکت‌ها در راستای توسعه سرویس و محصول 5G محور خود در نظر گرفته شود.
همراه اول این آزمایشگاه را بستری برای رشد و شکوفایی تیم‌های استارتاپی در جهت توانمندسازی حوزه ICT کشور با محوریت فناوری 5G می‌داند. شاه‌منصوری در این نشست اعلام کرد: تاکنون در این نقطه تمامی زیرساخت‌های موردنیاز این نسل و آنچه مورد نیاز تیم‌های فناوری و استارتاپی است، تدارک دیده شده و اکنون می‌توانیم با همکاری معاونت علمی ریاست جمهوری که به نوعی هاب استارتاپی کشور به حساب می‌آید، صاحبان ایده را به استفاده از این ظرفیت موجود سوق دهیم.
اما دیدگاه همراه اول خیلی گسترده‌تر از صرف توسعه و توانمندسازی در صنعت است، همراه اول در مقام یک شرکت پیشرو با ایجاد این آزمایشگاه به دنبال فرهنگ‌سازی و توسعه آموزش در زمینه فناوری نوین صنعت ارتباطات و فناوری اطلاعات است. به همین دلیل هکاتون 5G نیز برنامه‌ریزی شده تا محیطی رقابتی برای شناسایی افراد و تیم‌های مستعد در حوزه فناوری شبکه‌های مخابراتی نسل پنجم و راهی به سوی توسعه محصولات و خدمات مبتنی بر فناوری شبکه‌های مخابراتی نسل پنجم در شبکه همراه اول باشد.
سید محمد کرباسی، دبیر ستاد توسعه فناوری‌های اتصال پذیری و ارتباطات معاونت علمی ریاست جمهوری هم که در این نشست حضور داشت با بیان اینکه این ستاد بنا بر توسعه فناوری شکل گرفت، اظهار کرد: خوشحالیم که آزمایشگاهی با موضوع 5G و اینترنت اشیا راه اندازی شده و همچنین چالش هکاتون هم در گام نخست برای آن تدارک دیده شده است که منجر به شناسایی نخبگان و توسعه فرهنگ فناوری می‌شود.
امکانات آزمایشگاه 5G همراه اول
آزاد روانشید، رییس آزمایشگاه نسل پنجم مرکز تحقیق و توسعه همراه اول تاکید کرد که در این آزمایشگاه چندین شبکه موبایل اختصاصی، لایه‌های دسترسی و هسته‌های 4G و 5G و یوزکیس‌های متعددی در حال استفاده از ظرفیت ایجاد شده برای پیاده‌سازی روی شبکه است.
وی توضیح داد که این آزمایشگاه میتواند پاسخگوی طیف وسیعی از کاربری‌ها یا جنس‌های مختلف باشد و وجود چنین آزمایشگاهی برای مواردی نظیر آزمون توسعه بسیار کاربردی است.
دسترسی به هزار سایت 5G همراه اول تا پایان سال
شاه‌منصوری رییس مرکز تحقیق و توسعه همراه اول در این نشست با تاکید بر اهمیت سرمایه‌گذاری در فناوری نسل پنجم اعلام کرد: سرمایه‌گذاری وسیعی از سوی وندورها روی توسعه تجهیزات 5G و استانداردسازی‌ها صورت گرفته است و همچنان به صد درصد پتانسیل فناوری این نسل دست نیافته‌ایم. با وجود بیش از یک میلیارد سایت 5G در دنیا همچنان پوشش آن نسبت به نسل قبلی کمتر از 30 درصد است.
وی تاکید کرد: در کشور ما نیز قرار است به زودی باند فرکانسی مورد نیاز 5G از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در اختیار اپراتورها قرار گیرد که این موضوع بر سرعت توسعه تأثیرگذار است.
رییس مرکز تحقیق و توسعه اپراتور اول تلفن همراه همچنین از برنامه افزایش تعداد سایت‌های 5G همراه اول از 400 سایت به 1000 سایت تا پایان سال خبر داد.
همراه اول به نقل از محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات پیشین، لوکوموتیو پرقدرت مسیرحرکتی ایران دیجیتال است و فعالیت‌های چند ساله این شرکت برای توسعه زیرساخت و بهره‌برداری از فناوری نسل پنجم ارتباطات غیرقابل چشم‌پوشی است. اپراتور اول کشور نه تنها پرچمدار توسعه 5G در کشور است بلکه بستر لازم برای رشد و توسعه بازیگران این عرصه را نیز فراهم آورده و به دنبال فرهنگ‌سازی، توسعه آموزش و پروش استعدادهای نسل آینده نیروهای متخصص حوزه ارتباطی کشور است و به نوعی نقش متولی همه‌جانبه شکوفایی نسل نوین ارتباطی در کشور را ایفا می‌کند.
