برای اولین بار، دانشمندان توانسته‌اند که ترکیبات زهرآلود سم مارها را تولید کنند. این یافته راهی بهتر را جهت توسعه دارو و پادزهرها فراهم آورده است. طی این روش، دیگر لازم نیست که این موجودات به‌صورت زنده پرورش داده شده و زهر آن‌ها از بدنشان خارج شود.
این سموم از طریق غدد کوچکی که ارگانوئید نامیده شده، تولید می‌شوند. ارگانوئیدها به دنبال فرآیندی ناشی از رشد اندام‌های ساده‌شده انسان‌ها به وجود آمده و در واقع چیزی هستند که به طیف وسیعی از محققان و پژوهش‌های دارویی کمک می‌رسانند.
در مورد مارها باید بگوییم که محققان موفق شده‌اند که بر روی ارگانوئیدهای سازگار با مار مرجانی کیپ (Aspidelaps lubricus cowlesi) و هفت گونه مار دیگر کار کنند. آن‌ها می‌گویند که این روش جدید، ارتقاهایی را بر روی روش‌های فعلی پرورش مارها جهت استخراج سموم‌شان، اعمال می‌کند.
هانس کلورس (Hans Clevers)؛ زیست‌شناس مولکولی از دانشگاه اوترخت هلند می‌گوید: “هرساله بیش از 100000 نفر به دلیل نیش مارها جان خود را از دست می‌دهند. اکثر این آمارها مربوط به کشورهای درحال‌توسعه هستند. با این حال، روش‌های تولید پادزهرها از قرن نوزدهم تغییر نکرده‌اند.”
با اعمال تغییراتی در روش جدید توسعه ارگانوئیدهای انسانی، ازجمله کاهش دما جهت سازگاری با سیستم حیاتی خزندگان، محققان موفق شده‌اند دستوری را پیدا کنند که از رشد نامشخص غدد سمی مارها پشتیبانی کند. بافت‌ها از جنین مارها برداشته‌شده و در داخل ژلی که عوامل رشد را در خود جای داده، قرار داده می‌شوند. برخلاف روش‌های توسعه معمول ارگانوئیدهای انسان و موش‌ها، در مورد مارها دسترسی به سلول‌های بنیادی لازم نیست.
این سلول‌ها فورا تقسیم و تشکیل ساختار را آغاز می‌کنند. این مهم باعث می‌شود تا این محققان بتوانند صدها نمونه را در عرض چند ماه پرورش دهند. همچنین به‌واسطه تولید لکه‌های سفید می‌توان سموم زهرآگین را استخراج کرد.
طی پرورش مصنوعی غدد سمی، حداقل چهار گونه متمایز از سلول‌ها توسط محققین شناسایی شدند. پژوهشگران همچنین توانستند تأیید کنند که پپتیدهای زهرآگین پرورش داده‌شده از لحاظ زیستی فعال بوده و به نمونه‌هایی که در زهر مارهای زنده یافت می‌شوند نیز بسیار نزدیک هستند.
زیست‌شناس تکاملی؛ جوپ بیومر (Joep Beumer) از دانشگاه اوترخت اظهار می‌دارد: “ما از سایر سیستم‌های ترشحی مانند لوزالمعده و روده دریافته‌ایم که سلول‌های مخصوصی، زیرمجموعه‌ای از هورمون‌ها را تولید می‌کنند. حال برای اولین بار می‌بینیم که این موضوع برای زهر تولیدشده توسط سلول‌های غددی مارهای زهرآگین نیز صادق است.”
استفاده از سموم زهر مار جهت توسعه دارو و درمان‌ها، از زمان یونان باستان رایج بوده است. در عصر جدید، از داروهای ضد سرطان گرفته تا ضد خونریزی، همگی با کمک سم یافت‌شده در زهر مارها توسعه داده شده‌اند.
دانشمندان می‌گویند که دسترسی سریع‌تر و کنترل‌شده‌تر به این سموم به این معنا است که می‌توان چنین داروهایی را آسان‌تر و همچنین در زمانی کوتاه‌تری توسعه داد. در کنار توسعه داروها، این غدد سمی ارگانوئیدی باید توسعه پادزهرها را نیز ساده‌تر و سریع‌تر کنند. با توجه به اینکه بسیاری از مردم از مرگ، صدمات و معلولیت‌های ناشی از نیش مارها رنج می‌برند، چنین رویه‌ای می‌تواند تفاوتی قابل‌توجه را ایجاد کند.
خوزه ماریا گوتیرز (José María Gutiérrez)؛ متخصص سموم زهر مارها از دانشگاه کاستاریکا، به خبرگزاری Science گفت: “این یک پیشرفت غیرمنتظره است. این یافته، امکان مطالعه زیست‌شناسی سلول‌های ترشح‌کننده زهر در مارها را در سطحی مناسب فراهم می‌آورد. چنین امکانی در گذشته وجود نداشت.”
این پژوهش در نشریه Cell منتشر شده است.
