اگر از نظر زمین‌شناسی بخواهیم استرالیا را بررسی کنیم، می‌توان گفت مکانی نسبتا آرام برای زندگی است. زمین‌لرزه‌های نادر و ملایمی وجود دارد و آتشفشان‌های زیادی نیز در طول هزاران سال در سرزمین اصلی وجود نداشته است. اما استرالیا همیشه اینطور نبوده است. در حقیقت این مکان مملو از بقایای آتشفشان‌های زیادی است که با نظم شگفت‌انگیزی طی 80 میلیون سال گذشته پوسته سطح زمین را از بین برده‌اند. در ادامه این مقاله با آی‌تی‌رسان همراه باشید.
مطالعه جدیدی نشان می‌دهد برخی از دوره‌های غیرمعمولی فعالیت آتشفشان‌ها به دلیل فشار کف دریا در زیر صفحه است که باعث فوران شدید در طول قاره می‌شود. صخره‌های آتشفشانی از کوه کریدل در تاسمانیا گرفته تا مناطق معروف اورگان پایپس ویکتوریا و قله‌های چشمگیر گلس هوس در کوئینزلند، همگی در سواحل شرقی استرالیا قرار گرفته‌اند.
اینکه دقیقا چه چیزی باعث بوجود آمدن این کوه‌ها و مناطق آتشفشانی شده است، کاملا واضح نیست.
بن ماتر (Ben Mather)، دانشمندی در حوزه زمین‌شناسی، از دانشگاه سیدنی می‌گوید:
استرالیا در منطقه معروف حلقه آتش اقیانوس آرام قرار ندارد که این همه آتشفشان و زمین‌لرزه تولید می‌کند. بنابراین، توضیح دیگری نیاز است تا دلیل وجود این تعداد از آتشفشان‌ها را در سواحل شرقی استرالیا بیان کند.
آتشفشان‌ها در بسیاری از نقاط جهان به دور از لبه‌های صفحات تکتونیکی و به دلیل افزایش گرما به وجود می‌آیند. این افزایش گرما باعث خرد شدن پوسته می‌شوند و در نتیجه آتشفشانی ایجاد می‌شود. همانطور که پوسته در دمای بالا خرد می‌شود، ماگما نیز به سطح بالاتر هدایت می‌شود.
با این وجود به نظر می‌رسد که آتشفشان‌های داغ مانند مناطقی هستند که در همه جا گسترش می‌یابند. بسیاری از آتشفشان‌های استرالیا به تنهایی در منطقه‌ای قرار گرفته‌اند. ماتر گفته است:
کوه‌های آتشفشانی استرالیا به جای انفجارهای عظیم مانند کوه‌های Krakatoa یا Vesuvius یا آتشفشان‌های کوه فوجی، بیشتر شبیه حباب‌هایی است که هنگام درست کردن پنکیک در ماهیتابه ایجاد می‌شود.
این مسئله ممکن است به دلیل مکانیزم مختلفی در شیمی رخ داده باشد. مخلوط‌های فرار مواد ممکن است در اثر تشکیل گازهایی ایجاد شده باشد که از قسمت‌های ضعیف قاره به سمت بالا هجوم می‌آورند و در نتیجه منجر به تشکیل آتشفشان‌هایی مانند بسیاری از مواردی که در سراسر استرالیا پیدا می‌کنیم، شود.
این فرضیه، فرضیه بسیار محکمی است که شواهد خوبی برای تأیید آن وجود دارد، اما اینکه در مرحله اول ممکن است چنین مخلوط‌هایی از کجا منشأ گرفته باشند، بی‌پاسخ می‌گذارد.
البته این آتشفشان‌ها ممکن است به دلیل چرخش سنگ مذاب به وجود آمده باشند، زیرا در آن هنگام قاره‌ای در زیر منطقه‌ای دیگر می‌لغزد یا جریان‌های چرخشی از گوشته زمین در قسمت‌های پایین پوسته حرکت می‌کنند. این وقایع ممکن است چندین میلیون سال آتشفشانی را توضیح دهند. برای پوشش 100 میلیون سال تاریخ آتشفشانی به یک مدل گسترده با استحکام بالا احتیاج داریم.
علاوه بر این، بدست آوردن این شواهد ممکن است دلیل وجود آتشفشان‌های مشابهی را در سطح همسایه زیر آب آن، قاره گمشده زلاندیا، نیز توضیح دهد. این مناطق آتشفشانی در واقع در یک بخش 5000 کیلومتری از پوسته زمین گسترش یافته‌اند.
اما هیچ یک از نظریه‌ها نمی‌تواند تمامی این پدیده‌ها را توضیح دهد. این دوره گسترده از فعالیت‌های زمین‌شناسی خوشبختانه با غرق شدن بخش بزرگی از صفحه اقیانوس آرام تا شرق استرالیا، از سنگر تونگا-کرمادک در شرق و شمال نیوزیلند، در یک زمان رخ داده است.
در این آتشفشان‌ها، هزاران کیلومتر از بستر دریا به آرامی زیر فلات قاره استرالیا تحت فشار قرار می‌گیرد و مواد خاکی غنی از مواد معدنی فرار که توسط موجودات دریایی ایجاد شده است را با خود همراه می‌کنند.
ماتر اینچنین اظهار کرده است:
آنچه منطقه شرقی استرالیا و زلاندیا را از هم متمایز می‌کند این است که کف دریا که از غرب اقیانوس آرام به زیر قاره رانده می‌شود، مواد غنی از کربن بسیاری را با خود می‌آورد. این عامل ایجاد منطقه‌ای در زیر ساحل شرقی استرالیا با مواد فرار غنی شده است.
این تئوری نه تنها دوره‌های فعالیت آتشفشانی را که قدمت آن به میلیون‌ها سال قبل برمی‌گردد توضیح می‌دهد، بلکه میزان رسیدن آن در اعماق فضای داخلی قاره را نیز آشکار می‌کند.
با توجه به اینکه هنوز در شرق استرالیا نمی‌توانیم از سنسورهای لرزه‌ای مناسب استفاده کنیم، یافتن شواهد کافی برای تأیید این نظریه کار آسانی نیست؛ اما محققان اطمینان دارند که داده‌های ما با این مدل جدید مطابقت دارد. ایزوتوپ‌های جمع‌شده از سازه‌های سنگ‌های آتشفشانی در پایین ساحل نیز با انواع لایه‌های ضخیم در کف اقیانوس که در گوشته قرار دارند، مطابقت دارد.
ماتر در این باره نیز اشاره کرده است:
قله‌های فعال آتشفشانی با میزان مواد آتشفشانی در Tonga-Kermadec در شرق نیوزیلند منطبق است.
چنین توضیحاتی که ما به دنبال آن هستیم، فقط برای تاریخ زمین‌شناسی استرالیا نیست، بلکه این تئوری می‌تواند برای توضیح زمینه‌های مشابه فعالیت در سراسر جهان، از جمله شرق چین و غرب ایالات متحده استفاده شود.
اکنون سوالی که به وجود می‌آید این است که آیا ممکن است در آینده نزدیک گونه‌های جدید انفجاری در استرالیا تشکیل شود؟ پاسخ این سوال البته هنوز مشخص نیست. با وجود اینکه مناطق آتشفشانی زیادی در قلب استرالیا قرار گرفته است، نمی‌توان گفت که روزهای فعالیت زمین‌شناسی آن‌ها به پایان رسیده باشد و یا آن‌ها غیرفعال شده باشند.
