زمانی شبکه اجتماعی به معنای فیس‌بوک بود و البته تا حدودی هم توییتر؛ البته کاربران ایرانی این شبکه‌ها خیلی زیاد نبودند و به لطف سرعت پایین اینترنت، اکثریت مردم به خصوص نسل پدر و مادرها سرشان به کار خودشان بود و خبری هم از معنی لایک و کامنت نداشتند؛ نه مثل امروز که این واژه‌ها برای پیر و جوان تعریف شده و بسیاری از مردم، هر روز وقت زیادی را در فضای مجازی سیر می‌کنند. در اینجا قصد پیش‌داوری و اعمال نظر در جهت مذمت یا تعریف و تمجید از این سبک زندگی را نداریم و فقط مروری خواهیم داشت بر جنبه‌های گوناگون این پدیده. ادامه مطلب را بخوانید:
گذر عمر
حافظ می‌گوید: «بنشین بر لب جوی و گذر عمر ببین – کاین اشارت ز جهان گذران ما را بس» این روزها شتاب زندگی چندین برابر شده و کارهایی که قبلا زمان‌بر بود، به سادگی و خیلی سریع انجام می‌شود؛ با این وجود تقریبا همه ما وقت نداریم! یعنی نمی‌توانیم به همه کارهای خود برسیم. به نظر شما چرا؟
به گمان من دنیای مجازی باعث شده که قسمتی از زندگی در یک بعد دیگری از فضا – زمان بگذرد، از نظر جسمی در دنیای واقعی هستیم اما به فضایی دیگر سفر می‌کنیم و هنگامی که برمی‌گردیم زمان واقعی سیر عادی خود را گذرانده و ما از آن غافل شده‌ایم. شبیه داستان‌های علمی تخیلی یا شاید چیزی مثل خواب، با این تفاوت که در این فاصله مغز نه‌تنها استراحت نکرده بلکه فعالیت بیشتری هم داشته است. این موضوع یعنی از دست دادن گوهر گران‌بهای عمر که بخصوص برای جوانان جامعه زیان بزرگی است.
فراموشی
عدم استراحت کافی مغز میتواند باعث از یاد بردن وظایف روزانه و عدم تمرکز کافی روی موضوعات مختلف و گاهی بسیار مهم شود. بماند که وابستگان شدید دنیای مجازی، لحظه‌ای از فکر آن غافل نیستند و حتی در زندگی واقعی هم در اندیشه اتفاقات گروه‌های تلگرامی و پست‌های اینستاگرام خود هستند. این موضوع در نهایت موجب خستگی فکری و فراموشی می‌شود. بگذریم از این که خستگی فکری تا چه اندازه میتواند روی سلامت جسمی تاثیرگذار باشد.
لذت نبردن از زندگی واقعی
شما هم وقتی که به یک کنسرت موسیقی یا جشن یا رویداد ملی محلی می‌روید، موبایل به دست می‌گیرید و میدان نگاه خود را در ۵ اینچ محدود می‌کنید؟ برای این کار نیازی به زحمت کشیدن و خرید بلیط نبود! حتما عده زیادی از افراد در فاصله کوتاهی از برگزاری مراسم، فیلمش را آپلود کرده و می‌توانستید مشاهده کنید.
امیدوارم شما از این دسته افراد نباشید اما اگر تاکنون این کار را می‌کردید، بهتر است که بدانید لذت بردن از لحظه‌ای که در آن قرار دارید، مهم‌تر از به اشتراک گذاری آن با دوستان مجازی است!
مشکلات سلامتی
گشت و گذار در دنیای مجازی در حالت خوابیده یا نشسته انجام می‌شود و طبیعی است که اختصاص زمان زیادی به این کار موجب کاهش فعالیت جسمی و مشکلات ناشی از آن خواهد شد، البته افرادی هم هستند که حتی هنگام قدم زدن در پیاده‌رو دست و چشم و ذهن آنها جای دیگری است!
از این که بگذریم آرتروز مفاصل انگشتان و مچ دست به خاطر کار زیاد با صفحه نمایش لمسی یا حتی ماوس و کی‌برد و تاثیر صفحه نمایش روی بینایی چشم را نمی‌توان نادیده گرفت.
کاهش میزان مطالعه
مطالعه را اگر از دیدگاه خواندن کتاب کاغذی نگاه کنیم یا کتاب الکترونیک تفاوتی ندارد؛ با رواج شبکه‌های اجتماعی میزان مطالعه به شدت کاهش پیدا کرده است. مطالبی هم که در پست‌های مختلف به اشتراک گذاشته می‌شوند هدفمند نبوده و به خواندن آنها عنوان «مطالعه» نمی‌توان داد.
اطلاعات درست یا نادرست
شبکه‌های اجتماعی محل به اشتراک گذاشتن حجم بسیار بالایی از اطلاعات به فرم‌های مختلف هستند؛ با این حال، درصد بالایی از مطالب به اشتراک گذاشته شده دارای استناد کافی و منبع موثق نیستند. گاهی جملاتی یا اشعاری به افرادی نسبت داده می‌شوند که با اندک اطلاعاتی می‌توان به نادرستی انتساب آنها پی‌برد؛ نمونه‌های این مطالب بسیار زیاد هستند: شخصیت‌های غیر واقعی و یا روایت‌های نادرست از زندگی افراد، جملات و اشعاری که به زنده‌یاد حسین پناهی، فروغ فرخزاد و حتی مولانای بزرگ نسبت داده می‌شوند؛ در حالی که فاصله بسیار زیادی با آثار این بزرگان دارند و حتی اطلاعات علمی نادرستی که از زبان دانشمندانی مانند انیشتین، نیوتن و پروفسور سمیعی بیان می‌شوند! بهتر است قبل از انتشار این نوع مطالب، ابتدا از راستی و درستی آنها اطمینان داشته باشیم.
املا و نگارش
ورود زبان محاوره به زبان نگارش، به خودی خودش هیچ اشکالی ندارد؛ به شرط آن که حداقل املای درست کلمات رعایت شود. پیش‌تر که شعر و ادبیات فارسی به کتاب‌های کاغذی منحصر بود، عرصه شعر و ادبیات فارسی کمتر در معرض خطر جایگزینی املای نادرست کلمات قرار داشت و اگر اشتباهی نیز توسط نویسنده رخ می‌داد، در مرحله ویرایش تصحیح می‌شد؛ در حالی که این شبکه‌ها به عموم مردم فرصتی برای انتشار نوشته‌ها و سروده‌های درست و نادرست بخشیده‌اند. با احترام به شاعران و نویسندگان توانایی که به لطف همین شبکه‌ها ما را از لذت خواندن مطالب خود برخوردار می‌کنند، متاسفانه گاهی افراد جویای نام و کم‌سوادی را می‌بینیم که به پشتوانه لایک و کامنت تعریف و تمجید فالورهایشان (به دلیل نداشتن اطلاعات کافی یا شرم حضور به علت آشنایی) خود را هم تراز شاعران و ترانه‌سرایان بزرگ معاصر می‌دانند؛ در حالی که حتی اگر از معنا، عدم رعایت اصول و نادیده گرفتن عناصر شعری هم بگذریم غلط‌‌های املایی بیداد می‌کنند. نوشته‌ای بی‌معنا و نادرست، البته با خط خوش و نام مثلا شاعر!
کمپین‌ها و چالش‌های بیهوده
تاکنون کمپین‌ها و چالش‌هایی با اهداف مفید و مشخص شکل گرفته‌اند که به راستی قابل ستایش هستند؛ اما شرکت در کمپینی برای حمایت از یک مجرم، یا چالش‌های بی‌معنی و بیهوده چیزی جز اتلاف وقت و انرژی است؟!
روابط دوستانه و خانوادگی
یکی از مزایای دنیای مجازی مرتبط کردن دوستانی است که مدت‌ها از یکدیگر بی‌خبرند؛ یافتن دوستان قدیمی دلنشین و لذت‌بخش است به شرطی که منجر به تداوم دوستی گذشته و ارتباط صمیمانه در زندگی واقعی شود؛ نه این که دوستان واقعی هم فقط در دنیای مجازی حضور داشته باشند! دوستی‌ها و آشنایی‌های جدید هم بدون شناخت واقعی از افراد میتواند خطرات بسیار زیادی بخصوص برای جوانان داشته باشد. از سوی دیگر، همین شبکه‌ها از عوامل مهم تخریب روابط خانوادگی و حتی افزایش میزان طلاق به شمار می‌روند!
در این مطلب بیشتر نکات منفی شبکه‌های اجتماعی را عنوان کردیم در حالی که به هیچ‌وجه نمی‌توان مزایای آنها را هم انکار کرد، موارد گفته شده اصولا در نتیجه استفاده بی‌رویه و نادرست از دنیای مجازی بروز می‌کنند، پس باید قبل از فعالیت در شبکه‌های اجتماعی فرهنگ استفاده و روش کار با آنها را بیاموزیم. در آینده‌ای نزدیک بیشتر به جزئیات این مطلب خواهیم پرداخت. ما را از نظرات خود محروم نکنید!
