هنگامی‌که از تثبیت‌کننده تصویر در عکاسی صحبت می‌کنیم، منظور ما همان لرزش گیر اپتیکال (optical Image stabilization) است که در بیشتر لنزهای رده‌بالا وجود دارد که به تازگی راه خود را به بسیاری از گوشی‌های هوشمند –مانند آی‌فون 7 پلاس– پیدا کرده است. کمپانی کانن این ویژگی را تثبیت‌کننده تصویر (Image Stabilization) و کمپانی نیکون آن را کاهش لرزش (Vibration Reduction) می‌نامند.
روش کار لرزش گیر اپتیکال بدین‌صورت است که در صورت حرکت کردن دوربین، جزئی از لنز هم در خلاف جهت آن حرکت می‌کند تا اثر لرزش دوربین خنثی شود؛ یعنی اگر دست شما تکانی داشته باشد، المانی در لنز وجود دارد که با لرزش خود، حرکت دوربین را بی‌اثر می‌کند.
بعضی دوربین‌های دیگر و نیز برخی گوشی‌های هوشمند مانند آی‌فون 6s، ویژگی دیگری دارند که لرزش گیر مجازی نامیده می‌شود. در این روش، لنز حرکت فیزیکی نداشته و برای خنثی کردن حرکت دوربین، تصویر ضبط می‌شود و پس از آن، دوربین با استفاده از الگوریتم‌های خاص، لرزش را از بین می‌برد. البته کارایی این ویژگی، به‌اندازه لرزش گیر فیزیکی نیست اما به‌هرحال از نبودنش بهتر است.
قانون معکوس: حداقل سرعت شاتر چقدر است؟
در یک لنز معمولی، حداقل سرعت شاتر با حفظ کیفیت تصویر، معکوس فاصله کانونی لنز است (اگر از دوربین ضریب برش‌دار استفاده می‌کنید، باید فاصله کانونی را در ضریب برش ضرب کنید). به عنوان مثال اگر از لنز 100 میلی‌متری در یک دوربین فول فریم (با ضریب برش 1) مانند Canon 5D MKIV استفاده می‌کنید، حداقل سرعت شاتر برابر با 1/100 ثانیه است. و در لنز 50 میلی‌متری این مقدار 1/50 ثانیه خواهد بود.
اگر از یک لنز 100 میلی‌متری بر روی یک دوربین با ضریب برش کراپ فکتور– Crop Factor) 1.6) مانند Canon EOS Rebel T6 بهره می‌گیرید، این ترکیب با یک لنز 160 میلی‌متری در یک دوربین فول فریم برابری می‌کند؛ بنابراین حداقل سرعت شاتر شما 1/160 ثانیه خواهد بود؛ در همین دوربین، لنز 50 میلی‌متری، مساوی با یک لنز 80 میلی‌متری در دوربین فول فریم است و حداقل سرعت شاتر هم 1/80 ثانیه.
توجه داشته باشید که این قانون تنها به هنگام لرزش دوربین کاربرد دارد. بنابراین اگر قصد عکاسی از یک جسم متحرک با سرعت بالا را دارید، لازم است تا سرعت شاتر بیشتر از حداقل ممکن ذکر شده باشد.
تثبیت‌کننده تصویر چگونه سرعت شاتر پایین‌تر از حداقل ذکر شده را ممکن می‌کند؟
هنگامی‌که تثبیت‌کننده تصویر (لرزش گیر تصویر) را فعال نمایید، می‌توانید سرعت شاتر را 2 تا 4 استپ نوری آهسته‌تر از قبل تنظیم نمایید. اعدد دیافراگم هرکدام یک استپ نوری هستند. یعنی اگر دیافراگم را یک درجه باز یا بسته کنیم، می‌توانیم میزان نور را نصف یا دو برابر نماییم. اگر عدد دیافراگم را از ۸ به ۱۱ تغییر دهیم، دیافراگم یک استپ بسته شده است و میزان نور نصف می‌گردد و اگر از ۸ به ۵.۶ تغییر دهیم، یک استپ دیافراگم را باز کرده‌ایم و میزان نور دو برابر می‌شود.
اگر همان لنز 100 میلی‌متری را در نظر بگیرید، به‌جای سرعت شاتر 1/100 ثانیه، تثبیت‌کننده تصویر به شما اجازه می‌دهد تا سرعت شاتر را به 1/10 ثانیه برسانید و با این وجود کیفیت تصویر همچنان خوب باقی می‌ماند. برای لنز 50 میلی‌متری می‌توانید تا 1/5 ثانیه سرعت را کم کنید.
تصویر زیر نشان‌دهنده تفاوت است. تصویر سمت چپ با لنز 200 میلی‌متری و سرعت شاتر 1/40 ثانیه و تثبیت‌کننده تصویر فعال ثبت شده و در تصویر سمت راست، تثبیت‌کننده تصویر غیرفعال است. تفاوت کیفیت دو تصویر کاملا مشهود است.
اگر در شب و یا در نور کم عکاسی می‌کنید، امکان استفاده از سرعت شاتر پایین تفاوت زیادی ایجاد خواهد کرد. نیازی نیست در این شرایط ISO را در حد بالایی قرار داده و یا بازشدگی دیافراگم را برای جذب نور بیشتر افزایش دهید. البته این به شرایط و طرز عملکرد عکاس هم بستگی دارد.
تثبیت‌کننده تصویر حتی در لنزهای با فاصله کانونی بیشتر و نور زیاد هم کاربرد دارد. اگر از یک لنز 300 میلی‌متری استفاده می‌کنید، حداقل سرعت شاتر در حالت غیرفعال بودن تثبیت‌کننده 1/300 ثانیه است. اگر میزان گشودگی دیافراگم را کم کرده و ISO را در حد پایینی قرار دهید، باز هم چنین سرعتی برای شاتر بالاست. با استفاده از تثبیت کننده تصویر، سرعت شاتر به 1/50 ثانیه می‌رسد. البته رساندن آن به 1/200 ثانیه هم ممکن است. این کار میزان جذب نور را کمی افزایش می‌دهد اما به شکل قابل‌ملاحظه‌ای، شارپ بودن (واضح بودن) تصویر بهتر خواهد شد. گاهی اوقات حتی اگر می‌توانید سرعت شاتر را کاهش دهید، نیازی به این کار نیست.
بازهم باید یادآوری کنیم که تثبیت‌کننده تصویر تنها در مورد حرکات دوربین به شما کمک خواهد کرد و اگر جسم موردنظرتان در حال حرکت باشد، تأثیری نمی‌گذارد. حتی اگر بخواهید از شخصی که ایستاده عکاسی نمایید، درصورتی‌که حرکت کند و سرعت شاتر پایین باشد، حرکت و لرزش او در عکس نهایی قابل مشاهده است.
مشکل تثبیت‌کننده تصویر چیست؟
مشکل اصلی این ویژگی قیمتی است که باید برای آن بپردازید. دوربین EF 70–200mm f/4L USM کانن که این ویژگی را ندارد، قیمتی معادل 599 دلار دارد. اما دوربین EF 70–200mm f/4 L IS USM با داشتن تثبیت‌کننده تصویر، برچسب قیمتی 1099 دلاری را در مقابل مشتری قرار می‌دهد. این دو لنز به‌جز در وجود لرزش گیر، کاملا یکی هستند. این اتفاق در سایر لنزها هم می‌افتد و داشتن این ویژگی، قیمت محصول را تا چند صد دلار افزایش می‌دهد.
اگر حساب بانکی شما به‌اندازه کافی غنی است، لرزش گیر اپتیکال ویژگی خوبی است اما اگر احتمال استفاده از آن را نمی‌دهید، پرداختن هزینه اضافی کار غیرمنطقی است. تثبیت‌کننده تصویر در لنزهای بافاصله کانونی بالا و عکاسی در شرایط نور کم کارایی دارد اما در غیر این صورت، خرید آن هدر دادن پول است.
استفاده نادرست از تثبیت‌کننده تصویر می‌تواند در برخی شرایط تأثیر ناخوشایندی داشته باشد. اگر سرعت شاتر شما به هنگام تصویربرداری بیشتر از 1/500 ثانیه باشد، لرزش گیر اپتیکال کمک چندانی به بهبود کیفیت عکس نخواهد کرد. چراکه لرزیدن دست در زمانی کمتر از 1/500 ثانیه کمی دور از ذهن است!
حتی به دلیل حرکت المان‌های داخل لنز، فعال بودن این ویژگی می‌تواند به شارپ بودن تصویر آسیب بزند. بیشتر عکاسان حرفه‌ای تثبیت‌کننده تصویر را خاموش می‌کنند مگر آنکه در شرایط خاصی واقعا به آن نیاز داشته باشند.
به‌علاوه اگر از روش‌های دیگری برای تثبیت کردن لنز استفاده می‌کنید، مانند استفاده از سه پایه، لرزش‌گیر می‌تواند خاموش باشد زیرا در بهترین حالت کار مفیدی انجام نداده و در بدترین حالت باعث مات شدن تصویر شما می‌شود.
درنهایت، تثبیت‌کننده تصویر مصرف باتری را افزایش می‌دهد و اگر قصد دارید تا عمر باتری را بالا ببرید، بهتر است آن را خاموش نمایید. البته باوجود این معایب، تثبیت‌کننده تصویر ویژگی بسیار خوبی است و در حال تبدیل‌شدن به یک استاندارد در تمامی لنزهاست.
