اوایل امسال، محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وعده کرده بود سامانه آنلاینی برای مشاهده وضعیت شدت میدان الکتریکی محیط‌های الکترومغناطیسی توسط همه شهروندان و کارشناسان راه‌اندازی خواهند کرد.
این اقدام موثرترین گام برای شفاف‌سازی پیرامون امواج رادیویی، آنتن‌های موبایل و پارازیت‌های مضر در آسمان شهرها، به‌خصوص کلان‌شهرهای متراکم و پرجمیعت مانند تهران است.
این سامانه در هفته دولت به طور رسمی برای دو کلان‌شهر تهران و شیراز راه‌اندازی شد.
اندازه‌گیری آنلاین شدت میدان الکتریکی تشعشعات رادیویی
اکنون سامانه آنلاین مشاهده میزان تشعشعات الکترومغناطیس شهرهای تهران و شیراز در دسترس عموم مردم قرار گرفته است و آنها می‌توانند به طور لحظه‌ای و روی نقشه این شهرها، وضعیت و شدت میدان الکتریکی تشعشعات تجهیزات رادیویی را برای هر منطقه مشاهده و با استانداردهای جهانی مقایسه کنند.
مطابق گزارشی که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ارایه داده است؛ در ۷۰ نقطه شهر تهران دستگاه‌های اندازه‌گیری اثر تجمعی تشعشعات امواج الکترومغناطیس نصب شده است.
در شهر شیراز نیز ۱۸ دستگاه اندازه‌گیری در اوایل تابستان راه‌اندازی شده است. این دستگاه‌ها اجازه می‌دهند میدان الکتریکی حاصل از تشعشعات الکترومغناطیس در محدوده رادیویی ۳۰۰ کیلوهرتز تا ۱۸ گیگاهرتز اندازه‌گیری، جمع‌آوری، ثبت و گزارش داده شود.
مکان نصب دستگاه‌های اندازه‌گیری براساس شاخص‌های مختلفی مانند تراکم جمعیت، زمان پرتوگیری، وجود افراد حساس در مکان‌هایی مثل بیمارستان‌ها، مدارس، مهدکودک‌ها، سرای سالمندان، شیرخوارگاه‌ها و غیره انجام شده است.
مطابق استاندارد کمیسیون بین‌المللی حفاظت در برابر پرتوهای غیریون‌ساز (ICNIRP) و همچنین استاندارد ملی ایران (کد ۸۵۶۷)، آستانه چگالی سطحی توان پرتوگیری امواج الکترومغناطیس برای کاربردهای موبایل به صورت سختگیرانه در فرکانس ۹۰۰ مگاهرتز برابر با ۴۴۰ میکرووات بر سانتی متر مربع تعیین شده است که معادل با میدان الکتریکی ۴۰.۷۲۸ ولت بر متر خواهد بود.
اما با توجه به اینکه کمترین مقدار آستانه استاندارد در طیف قابل اندازه‌گیری پروب‌های به کار رفته در دستگاه‌های اندازه‌گیری آنلاین که از ۳۰۰۰ کیلوهرتز تا ۱۸ گیگاهرتز را در بر می‌گیرد، ۲۸ ولت بر متر است، با یک نگاه بسیار سختگیرانه همین مقدار نیز به عنوان آستانه پرتوگیری منظور شده است.
در سامانه راه‌اندازی شده؛ این آستانه ۲۸ ولت بر متر با خط‌چین قرمز رنگ مشخص شده است. در ادامه نحوه استفاده از سامانه را تشریح خواهیم کرد و مشاهده می‌کنید که در بدترین حالت، شدت میدان الکتریکی در نقاط مختلف تهران زیر ۱۰ ولت بر متر است و با خط آستانه پرتوگیری بسیار فاصله دارد.
در بسیاری از نقاط نیز حدود ۱ تا ۳ ولت بر متر گزارش می‌شود که وضعیت بسیار مطلوبی را نشان داده و خیال مردم را از جهت تاثیرات مخرب و آسیب‌پذیر امواج رادیویی آسوده می‌کند.
چرا اندازه‌گیری؟
در مقاله قبلی خودمان با عنوانِ «آیا باید نگران فاصله محل زندگی‌مان با آنتن‌های BTS باشیم؟» توضیح دادیم که تنها معیار علمی و صحیح برای بررسی تاثیرات امواج رادیویی در یک محیط، اندازه‌گیری شدت میدان الکتریکی برای نقاط نزدیک و محاسبه چگالی توان سطحی امواج رادیویی برای نقاط دور از آنتن‌ها است.
عوامل محیطی زیادی روی امواج خارج شده از یک منبع تشعشع رادیویی تاثیرگذار هستند ولی اندازه‌گیری به ما می‌گوید میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی حاصل دست بشر و تزویج آنها به صورت تشعشع در چه وضعیتی قرار دارند و آیا بالاتر از آستانه استاندارد مشخص شده هستند یا خیر.
توجه کنید دستگاه‌های اندازه‌گیری نصب شده می‌توانند میدان الکتریکی هرگونه تشعشع الکترومغناطیس اعم از امواج رادیویی آنتن‌های کلیه نسل‌های فناوری موبایل، امواج رادیویی فرکانس‌های وای‌فای، پارازیت‌های رادیویی، امواج رادیویی فرستنده‌های پخش رادیو و تلویزیون و ماهواره‌ها، امواج فرستنده و گیرنده‌های سامانه‌های نیروی انتظامی، آمبولانس‌ها، شهرداری و دیگر منابع تولید امواج الکترومغناطیس را تا فرکانس 18 گیگاهرتز اندازه‌گیری کنند.
به همین دلیل از این سامانه با عنوانِ «اندازه گیری اثر تجمعی شدت میدان تشعشعات الکترومغناطیس» نام برده می‌شود.
چگونه از اطلاعات این سامانه استفاده کنیم؟
برای مشاهده وضعیت اثر تشعشعات امواج الکترومغناطیس در منطقه و محل‌مان در شهر تهران وارد سایت سامانه آنلاین مربوطه به نشانی https://tehranemfs.cra.ir/en/public/iran/ می‌شویم.
در صفحه اول می‌توانید نقشه‌ای از مکان نصب دستگاه‌های اندازه‌گیری در سطح تهران مشاهده کنید.
همان‌طور که گفتیم؛ ۷۰ دستگاه در مناطق عموما مرکزی و بسیار متراکم شهر تهران نصب شده است. در بخش سمت راست سایت می‌توانید توضیحات و نحوه استفاده از این سامانه را مشاهده کنید.
در بالای سایت سمت راست؛ یک منو کشویی پایین‌رونده مشاهده می‌شود که به طور پیش‌فرض عبارت «Choose a Site» را نشان خواهد داد.
با کلیک روی آن، فهرست مناطق مختلف شهر تهران نمایش داده می‌شوند که یک منطقه، به طور مثال سردار جنگل، را انتخاب می‌کنیم.
در مرحله بعدی باید بازه زمانی موردنظر را تعیین کنیم. خود سایت به‌طور پیش‌فرض یک هفته منتهی به زمان کنونی را انتخاب کرده است ولی شما می‌توانید تاریخ میلادی هر بازه‌ای مثلا یک ماه را وارد و بعد کلید «Filter Per Data» را کلیک کنید.
مشاهده می‌کنید که خلاصه نتایج اندازه‌گیری اثر تجمعی شدت میدان امواج الکترومغناطیس به همراه نموداری از وضعیت هر روز نمایش داده می‌شود.
در خط دوم زیر تاریخ انتخاب شده، حداکثر، حداقل و متوسط پارامتر میدان الکتریکی اندازه‌گیری شده برحسب V/m در این بازه نشان داده شده است.
در تصویری که مشاهده می‌کنید، حداکثر اثر تششعات ۱.۷ ولت بر متر و حداقل ۰.۵۴ ولت بر متر است. به طور متوسط در این بازه انتخاب شده هم اثر تششعات الکترومغناطیس ۱.۲۴ ولت بر متر است.
روی نمودار هم می‌توان برای هر روز این اندازه‌گیری را مشاهده کرد. اگر نشانگر ماوس را روی نمودار و نقاط بالا و پایین خطوط ببرید؛ می‌توانید به طور دقیق وضعیت هر روز را مشاهده کنید. امکان بزرگ‌نمایی نمودار نیز وجود دارد.
اگر تمایل دارید وضعیت اثر تجمعی شدت میدان الکترومغناطیس این منطقه را با استانداردهای بین‌المللی مشاهده کنید؛ روی آیکون سه خط سمت راست نمودار کلیک و بعد گزینه «Show/Hide Standard Limit» را انتخاب کنید.
همان‌طور که مشاهده می‌شود؛ فاصله نتایج اندازه‌گیری با خط قرمز رنگ استاندارد ICNIRP و همینطور سازمان استاندارد ملی ایران بسیار زیاد است. طبق این استانداردها باید اندازه‌گیری‌ها زیر ۲۸ ولت بر متر باشد.
آینده
سامانه اندازه‌گیری اثر شدت میدان امواج الکترومغناطیس به طور آزمایشی برای دو شهر راه‌اندازی شده است و پس از تایید نحوه کار توسط سازمان انرژی اتمی، برای دیگر کلان‌شهرهای کشور در مرحله اول و سپس تمامی شهرهای ایران توسعه داده می‌شود.
این سامانه به خوبی نشان می‌دهد امواج رادیویی موجود در فضا، آنتن‌های BTS و ایستگاه‌های مخابراتی نصب شده در شهرها و نقاط مختلف همگی عملکردی طبق استانداردهای جهانی داشته و با آستانه خطرزایی فاصله زیادی دارند.
سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی از تولید بومی دستگاه‌های اندازه‌گیری نیز خبر داده و می‌گوید دیگر نیازی به واردات این دستگاه‌ها نداریم.
مطابق گزارش این سازمان، در فاز اول ۳۵ دستگاه اندازه‌گیری در داخل کشور تولید شده که در دستور کار و استفاده قرار دارند و در فازهای بعدی تعداد دستگاه مورد نیاز برای پوشش‌دهی کل کشور تولید خواهد شد.
