کشنده‌ترین ویروس‌های دنیا را بشناسید

انسان‌ها از مدت‌ها قبل از تکامل گونه‌های ما به شکل امروزی با ویروس‌ها مبارزه می‌کردند. واکسن‌ها و داروهای ضد ویروسی به ما اجازه داده‌اند تا از گسترش برخی از بیماری‌های ویروسی جلوگیری کرده و به بهبودی بیماران کمک کنیم. برای مثال توانستیم بیماری مانند آبله را ریشه‌کن کرده و موارد جدید ویروس‌ها را از بین ببریم.

اما در حال حاضر نتوانستیم تمام ویروس‌ها را کامل از بین ببریم. در دهه‌های اخیر، چندین ویروس از حیوانات به انسان منتقل شده و شیوع زیادی نیز پیدا کرده‌اند؛ آن‌ها باعث شده‌اند که هزاران نفر جان خود را از دست بدهند. سویه ویروسی که باعث شیوع ابولا در سال 2014 تا 2016 در آفریقای غربی شد، تا 90 درصد از مبتلایان را از بین برد و باعث شد آن را کشنده‌ترین عضو خانواده ابولا بنامند.

اما ویروس‌های دیگری نیز وجود دارند که به همان اندازه کشنده هستند و برخی از آن‌ها نیز جزو مرگبارترین‌ها هستند. برخی از ویروس‌ها از جمله ویروس کرونا که در حال حاضر در سراسر جهان شیوع پیدا کرده است، میزان مرگ و میر کمتری دارند، اما هنوز تهدیدی جدی برای سلامت جامعه به حساب می‌آیند، زیرا هنوز ابزاری برای مبارزه با آن‌ها در اختیار نداریم.

در این مقاله قصد داریم 12 نوع از بدترین‌ و کشنده‌ترین ویروس‌ها را باهم بررسی کنیم. پس در ادامه این مطلب آی‌تی‌رسان را همراهی کنید.

تعداد زیادی از افراد هر ساله بر اثر ویروس‌های مختلف جان خود را از دست می‌دهند که این آمار متاسفانه در حال افزایش یافتن است. ویروس‌ها تهدید مهمی برای انسان‌ها به شمار می‌روند.

ویروس ماربورگ (Marburg)

دانشمندان ویروس ماربورگ را در سال 1967 شناسایی کردند. این ویروس هنگامی رخ داد که کارگران آزمایشگاهی در آلمان در معرض میمون‌های آلوده وارد شده از اوگاندا قرار گرفته بودند. در آن هنگام این ویروس شیوع کمی در آن‌ها پیدا کرده است. ویروس ماربورگ شباهت زیادی به ویروس ابولا دارد، زیرا هر دو باعث تب همراه با خونریزی می‌شوند. این به این معنی است که در بدن افراد آلوده تب و خونریزی ایجاد می‌شود که می‌تواند منجر به شوک، نارسایی عضو و مرگ شود.

طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO)، میزان مرگ و میر در اولین شیوع این ویروس 25 درصد بود، اما شیوع آن در طی سال‌های 1998 تا 2000 در جمهوری دموکراتیک کنگو و همچنین سال 2005 در آنگولا بیش از 80 درصد بود.

ویروس ابولا (Ebola)

اولین شیوع شناسایی‌شده ویروس ابولا در انسان به طور همزمان در جمهوری سودان و جمهوری دموکراتیک کنگو در سال 1976 رخ داد. ابولا از طریق تماس با خون، مایعات دیگر بدن یا بافت افراد آلوده یا حیوانات گسترش می‌یابد. الک مولبرگر (Elke Muhlberger)، یک متخصص ویروس ابولا و دانشیار میکروبیولوژی در دانشگاه بوستون گفته است:

کشنده بودن سویه‌های شناخته‌شده متفاوت است!

یک سویه که Ebola Reston نام دارد، حتی باعث بیماری در افراد نمی‌شود. طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، سویه Bundibugyo، میزان کشندگی برابر با 50 درصد و برای سویه Sudan تا 71 درصد است. شیوع این بیماری در آفریقای غربی از اوایل سال 2014 آغاز شده و طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی بزرگترین و پیچیده‌ترین شیوع این بیماری است.

بیماری هاری (Rabies)

اگرچه واکسن‌های هاری برای حیوانات اهلی خانگی که در دهه 1920 بودند، تجویز شده است و به کاهش شیوع بیماری در کشورهای پیشرفته کمک کرده است، اما این وضعیت همچنان یک مشکل جدی در هند و مناطق آفریقا محسوب می‌شود.

مولبرگر گفته است:

این بیماری باعث می‌شود مغز از بین برود؛ این بیماری به شدت بد است. ما یک واکسن علیه هاری داریم و آنتی‌بادی‌هایی هم داریم که علیه هاری موثر هستند، بنابراین اگر کسی توسط حیوانی هار گزیده شود، می‌توانیم این فرد را درمان کنیم. با این حال، اگر پس از گزیدگی تحت درمان قرار نگیرید، 100 درصد جان خود را از دست می‌دهید.

ویروس اچ‌آی‌وی (HIV)

در دنیای مدرن امروزی، ممکن است کشنده‌ترین ویروس، ویروس ایدز یا اچ‌آی‌وی باشد. دکتر آمش آدالجا (Amesh Adalja)، پزشک بیماری عفونی و سخنگوی انجمن بیماری‌های عفونی آمریکا اینچنین گفت:

این بیماری هنوز هم بزرگترین قاتل بشر است.

از زمان شناسایی بیماری در اوایل دهه 1980، حدود 32 میلیون نفر بر اثر بیماری ایدز فوت کرده‌اند. آدالجا گفت:

بیماری عفونی که در حال حاضر بیشترین آسیب را به انسان وارد می‌کند، ویروس اچ‌آی‌وی است.

داروهای ضد ویروسی قدرتمند این امکان را برای افراد فراهم کرده است که سال‌ها با بیماری ایدز زندگی کنند. اما این بیماری بسیاری از کشورهای با درآمد کم و متوسط را که 95 درصد از عفونت‌های جدید بیماری ایدز در آنها رخ می‌دهد، ویران می‌کند. براساس داده‌های سازمان بهداشت جهانی، تقریباً از هر 25 بزرگسال در مناطق آفریقایی،  یک نفر دارای بیماری ایدز مثبت است و بیش از دو سوم افراد مبتلا به بیماری ایدز در سراسر جهان را تشکیل می‌دهد.

بیماری آبله (Smallpox)

مجمع جهانی بهداشت در سال 1980 جهان را عاری از آبله اعلام کرد. اما پیش از آن، انسان‌ها هزاران سال با آبله مبارزه کردند و این ویروس توانست از هر 3 نفر 1 نفر را آلوده کند. بازماندگان با زخم‌های عمیق و دائمی و غالبا نابینایی مواجه می‌شدند.

میزان مرگ و میر در جمعیت خارج از اروپا بسیار بالاتر بود. مردم قبل از ورود ویروس در این مناطق ارتباط کمی با آن داشتند. به عنوان مثال، مورخان تخمین می‌زنند که 90 درصد از جمعیت بومی قاره آمریکا در اثر آبله‌ای که توسط کاوشگران اروپایی گسترش پیدا کرده بود، مردند. آبله فقط در قرن بیستم 300 میلیون نفر را کشت.

آدالجا گفت:

این بیماری نه تنها باعث مرگ تعداد زیادی از افراد شد، بلکه بسیاری از آن‌ها را نیز نابینا کرد.

هانتاویروس (Hantavirus)

سندرم ریوی هانتاویروس (HPS) برای اولین بار در سال 1993 در ایالات متحده مورد توجه گسترده‌ای قرار گرفت. در آن زمان که یک مرد جوان اهل ناواهو و نامزدش که در منطقه Four Corners ایالات متحده زندگی می‌کردند، در طی چند روز بر اثر تنگی نفس درگذشت. چند ماه بعد، مقامات بهداشتی نوعی موش سفید را که در معرض هانتاویروس قرار گرفته بود را قرنطینه کردند. براساس مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، بیش از 600 نفر در ایالات متحده هم اکنون به هانتاویروس مبتلا شده‌اند و 36 درصد مردم نیز بر اثر این بیماری فوت کرده‌اند.

ویروس از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود، بلکه افراد از قرار گرفتن در معرض مدفوع موش‌های آلوده به این بیماری مبتلا می‌شوند. بر اساس مقاله‌ای که در سال 2010 در مجله Clinical Microbiology Reviews منتشر شده است، نشان داده شده است که، در گذشته هانتاویروس متفاوتی در اوایل دهه 1950 در طول جنگ کره شیوع پیدا کرد. بیش از 3000 سرباز آلوده شدند و حدود 12 درصد آنها کشته شدند.

در حالی که ویروس در هنگام کشف در آمریکا ویروس جدیدی بود، اما محققان بعدا فهمیدند که پزشک‌های سنتی ناواهو نیز بیماری مشابهی را توصیف می‌کردند و موش‌ها را عامل ایجاد این بیماری می‌دانستند.

آنفلوانزا (Influenza)

طبق سازمان بهداشت جهانی، در طی یک دوره معمولی آنفولانزا تا 500000 نفر در سراسر جهان بر اثر این بیماری خواهند مرد. اما هنگامی که یک سویه جدید آنفولانزا ظاهر می‌شود، همه‌گیری با شیوع سریع‌تر بیماری و اغلب با مرگ و میر بالاتر ادامه می‌یابد.

کشنده‌ترین بیماری همه‌گیری آنفلوانزا که گاهی آنفولانزای اسپانیایی نیز نامیده می‌شود، در سال 1918 آغاز شد و تا 40 درصد از جمعیت جهان را بیمار کرد و 50 میلیون نفر نیز قربانی آن شدند.

مولبرگر در این باره اینچنین اظهارنظر کرد:

من گمان می‌کنم ممکن است دوباره چیزی مانند شیوع آنفولانزا در سال 1918 رخ دهد. اگر یک نوع جدید آنفولانزا در جمعیت انسانی راه پیدا کند و به راحتی بین انسان منتقل شود و باعث بیماری شدید شود، ما یک مشکل بزرگ خواهیم داشت.

تب دنگی (Dengue)

ویروس تب دنگی برای اولین بار در دهه 1950 در فیلیپین و تایلند ظاهر شد و از آن زمان در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کره زمین گسترش یافته است. در حال حاضر بیش از 40 درصد از جمعیت جهان در مناطقی زندگی می‌کنند که ویروس تب دنگی در آن شیوع دارد. این بیماری همراه با پشه‌هایی که ناقل آن هستند، با گرم شدن جهان احتمالاً بیشتر گسترش می‌یابد.

طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، تب دنگی سالانه 50 تا 100 میلیون نفر را بیمار می‌کند. اگرچه میزان مرگ و میر ناشی از تب دنگی نسبت به برخی ویروس‌های دیگر کمتر یعنی برابر با 2.5 درصد است، ویروس می‌تواند بیماری مشابه ابولا به نام تب دنگی همراه با خونریزی ایجاد کند و در صورت عدم درمان، میزان مرگ و میر آن 20 درصد خواهد شد. مولبرگر در این باره گفت:

ما واقعا باید بیشتر در مورد ویروس دنگی فکر کنیم، زیرا یک تهدید واقعی برای بشر است.

طبق مراکز مدیریت و پیشگیری بیماری‌ها، واکسن تب دنگی در سال 2019 توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده برای استفاده در کودکان 9 تا 16 ساله که در مناطقی که تب دنگی رایج است و سابقه آلودگی به ویروس را تأیید می‌کند، استفاده شد. در بعضی از کشورها، واکسن تأییدشده در دسترس افراد 9 تا 45 ساله قرار گرفته است، اما دریافت‌کنندگان باید در گذشته به یک مورد تأیید شده از بیماری تب دنگی مبتلا شده باشند. کسانی که قبلا به ویروس آلوده نشده‌اند، در صورت تزریق واکسن در معرض خطر ابتلا به تب دنگی شدید قرار می‌گیرند.

روتاویروس (Rotavirus)

اکنون دو واکسن برای محافظت از کودکان در برابر روتاویروس در دسترس قرار گرفته است. این بیماری دلیل اصلی بیماری اسهال شدید در نوزادان و کودکان خردسال است. ویروس می‌تواند به سرعت از مسیر مدفوعی گسترش یابد. اگرچه کودکان در کشورهای پیشرفته به ندرت در اثر عفونت روتاویروس می‌میرند، اما این بیماری در کشورهای در حال توسعه که در معرض کم‌آبی قرار دارند، بسیار کشنده است.

سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که در سراسر جهان 453000 کودک کوچکتر از 5 سال در سال 2008 بر اثر عفونت روتاویروس جان خود را از دست داده‌اند.

سندرم حاد تنفسی شدید ویروس کرونا (SARS-CoV)

به گزارش سازمان بهداشت جهانی، ویروسی که باعث ایجاد سندرم حاد تنفسی یا SARS می‌شود، اولین بار در سال 2002 در استان گوانگدونگ در جنوب چین ظاهر شد. این ویروس در ابتدا در خفاش‌ها دیده شد، سپس در پستانداران شبانه موسوم به نوعی گربه گسترش پیدا کرد و سرانجام انسان را نیز آلوده کرد. پس از ایجاد شیوع این ویروس در چین، SARS به 26 کشور در سراسر جهان گسترش یافت و در طی دو سال بیش از 8000 نفر را آلوده و بیش از 770 نفر را قربانی کرد.

این بیماری باعث ایجاد تب، لرز و بدن درد می‌شود و غالباً به ذات‌الریه تبدیل می‌شود. ذات‌الریه بیماری شدیدی است که در آن ریه‌ها ملتهب شده و از چرک و عفونت پر می‌شوند. میزان مرگ و میر SARS معادل 9.6 درصد تخمین زده شده است و تاکنون هیچ درمان یا واکسن تایید شده‌ای برای آن گزارش نشده است. با توجه به مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، از اوایل سال 2000 هیچ مورد جدیدی از SARS گزارش نشده است.

کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ (SARS-CoV-2)

کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ از همان خانواده ویروس‌های بزرگ سندرم حاد تنفسی شدید ویروس کرونا است و اولین بار در دسامبر سال 2019 در شهر ووهان چین شناسایی شد. منشا این ویروس به احتمال زیاد از خفاش‌ها است، منشا بیماری SARS-CoV نیز از خفاش‌ها بوده است. این ویروس قبل از اینکه افراد را آلوده کند، از طریق حیوان واسطه عبور می‌کند.

کروناویروس سندرم حاد تنفسی 2 از زمان پیدایش حدود ده‌ها هزار نفر را در چین و هزاران نفر دیگر را در سراسر جهان آلوده کرده است. شیوع مداوم آن باعث قرنطینه گسترده‌ای در ووهان و شهرهای اطراف، محدودیت در سفر به کشورهای آسیب‌دیده شد. محققان زیادی هنوز در تلاش‌اند تا در سراسر جهان روش‌های تشخیصی، درمانی و واکسن‌ها را تولید کنند.

میزان مرگ و میر بیماری ناشی از SARS-CoV-2، که COVID-19 نامیده می‌شود، در حدود 2.3 درصد تخمین زده شده است. به نظر می‌رسد افرادی که پیرتر هستند یا بیماری زمینه‌ای دارند، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری شدید یا عوارض شدید هستند. علائم متداول این بیماری ویروسی شامل تب، سرفه خشک و تنگی نفس است و بیماری می‌تواند در موارد شدید به ذات الریه تبدیل شود.

سندرم نارسایی تنفسی خاورمیانه (MERS-CoV)

شیوع سندرم نارسایی تنفسی خاورمیانه یا MERS در سال 2012 در عربستان سعودی و دیگری در کره جنوبی در سال 2015 آغاز شد. ویروس MERS از خانواده ویروس‌هایی مانند SARS-CoV و SARS-CoV-2 است و به احتمال زیاد از خفاش‌ها نیز نشأت گرفته است. در این بیماری شترها به عنوان واسطه‌ای برای انتقال به انسان محسوب می‌شوند و باعث تب، سرفه و تنگی نفس در افراد آلوده می‌شود.

ویروس MERS اغلب به ذات‌الریه شدید تبدیل می‌شود و میزان مرگ و میر آن بین 30 تا 40 درصد تخمین زده می‌شود. این نوع ویروس کشنده‌ترین نوع ویروس در بین ویروس‌های کرونا شناخته شده است که از حیوانات به سمت سایر افراد شیوع پیدا می‌کند. هیچ واکسنی یا روش درمانی برای سندرم نارسایی تنفسی خاورمیانه همانند SARS-CoV و SARS-CoV-2، تایید نشده است.