توسعه اینترنت 5G ایران در خواب زمستانی، چه عواملی مانع گسترش 5G در کشور شده‌اند؟

بیش از یک سال و سه ماه از راه‌اندازی اولین سایت اینترنت 5G در ایران می‌گذرد، اتفاقی که یک قدم رو به جلو در حوزه ارتباطات در کل کشور محسوب می‌شود و بسیاری از کشورها از سال‌ها پیش بر روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

اینترنت 5G هرچند دیر به ایران رسید اما ایجاد چندین ایستگاه اینترنت 5G در مدت زمان کوتاهی در چند شهر مختلف، نوید دهنده آن بود که می‌توانیم به زودی از ویژگی‌های مهم اینترنت نسل پنجم مانند سرعت بالا، تاخیر بسیار ناچیز، ظرفیت دسترسی بالا، امنیت بیشتر و قابلیت اتصال به اینترنت اشیاء بهره‌مند شویم.

اما پس از افتتاح چند سایت اینترنت 5G در نقاط مختلف کشور، سرعت توسعه اینترنت نسل پنجم در کشور کاهش پیدا کرد و حالا این فرضیه به وجود آمده که شاید افتتاح سایت‌های اینترنت 5G توسط اپراتورهای مختلف بیشتر جنبه تبلیغاتی داشته و برخلاف وعده‌های گفته شده، قرار نیست به این زودی‌ها اینترنت نسل پنجم در سراسر کشور در دسترس مردم قرار بگیرد.

اولین سخنان از تاسیس سایت‌های اینترنت 5G در کشور توسط وزیر ارتباطات در سال 98 بیان شد، هر چند از مدتی قبل‌تر از آن نیز صحبت راه‌اندازی سایت‌های اینترنت 5G در نقاط مختلف شهرهای بزرگ و مراکز استان‌ها به میان آمده بود، اما آذری جهرمی در سال 98 این اطمینان را داد که مقدمات راه‌اندازی اینترنت 5G محیا شده و به زودی اولین سایت‌های اینترنت نسل پنجم در کشور افتتاح می‌شود.

ورود اینترنت 5G در ایران

پس از آن در اول مرداد سال 99، اولین سایت اینترنت 5G کشور با کمک وزارت ارتباطات و ایرانسل، در محل پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات راه‌اندازی شد، ایرانسل در روز هفتم مرداد دومین سایت 5G داخلی خود را نیز افتتاح کرد. اما در روز 21 آبان‌ماه، سومین سایت تجاری 5G ایران توسط همین اپراتور در دانشگاه تربیت مدرس رونمایی شد، این سایت را می‌توان اولین سایت اینترنت نسل پنجم Outdoor در ایران نامید.

چهارمین سایت اینترنت 5G ایرانسل در پارک آب و آتش تهران افتتاح شد اما پس از آن، ایرانسل سایت‌های اینترنت 5G را به شهرستان‌ها برد و اولین سایت اینترنت 5G به جز تهران در شیراز راه‌اندازی شد. این اتفاق در اسفند سال گذشته رخ داد، در این ماه ایرانسل سه سایت اینترنت نسل پنجم دیگر را نیز راه‌اندازی کرد و از طرفی همراه اول با ارائه اولین سایت اینترنت 5G در مشهد مقدس، چهار سایت اینترنت 5G دیگر در تهران و قم راه‌اندازی کرد. البته نباید مبین نت را نیز فراموش کنیم که در اسفند سال گذشته از اولین سایت 5G خود رونمایی کرد.

به این ترتیب تب و تاب راه‌اندازی سایت‌های اینترنت 5G پس از آن که در مرداد آغاز شد، بعد از مدتی فروکش کرد و مجددا در اسفندماه به اوج خود رسید. اما نکته قابل توجه آن است که در سال جدید، تنها اپراتور ایرانسل یک سایت اینترنت 5G آن هم پس از معرفی عیسی زارع‌پور به عنوان وزیر ارتباطات دولت سیزدهم افتتاح کرد و در واقع طی 9 ماه اخیر، هیچ سایت 5G دیگر در داخل کشور راه‌اندازی نشده است.

روند توسعه اینترنت 5G در ایران متوقف شد

هر چند سال 1399 سال معرفی سایت‌های متعدد 5G در شهرهای مختلف کشور بود اما در سال جدید این اتفاق خوب تکرار نشد و در حالی که همه انتظار داشتند حتی تعداد سایت‌های 5G معرفی شده در سال جدید توسط ایرانسل و همراه اول چند برابر سال گذشته شوند و این فرایند با سرعت بیشتری پیگیری شود، این اتفاق رخ نداد.

به نظر می‌رسد پس از برگزاری مراسم‌های متعدد راه‌اندازی سایت‌های 5G در شهر‌های مختلف و گرفتن عکس یادگاری، تمامی وعده‌های داده شده در این زمینه به دست فراموشی سپرده شد. آذری جهرمی سال گذشه وعده داد که عقب ماندگی اینترنت 5G تا پایان دولت دوازدهم جبران می‌شود، اتفاقی که با روند خوبی آغاز شد اما این روند ادامه پیدا نکرد و وعده جهرمی محقق نشد.

همچنین همراه اول وعده ساخت 15 سایت اینترنت نسل پنجم تا پایان سال 1399 را داده بود که حتی به انجام این وعده نزدیک هم نشدند، سایت‌هایی که قرار بود تعدادی از آن‌ها در دانشگاه‌های مطرح مانند دانشگاه تهران، شریف و بهشتی تاسیس شود.

البته رایتل هم قرار بود یک ایستگاه اینترنت 5G را در سال جاری افتتاح کند که تا حالا که در روزهای پایانی پاییز قرار داریم، صحبتی از برقراری این سایت اینترنت 5G به میان نیامده است.

البته باید در نظر بگیریم که عوامل مختلفی مانع رشد و توسعه اینترنت پرسرعت نسل پنجم در داخل کشور هستند، عواملی که بخشی از آن‌ها متوجه دولت و بخشی دیگر متوجه خود اپراتورهای همراه است و باعث شده تا ساخت ایستگاه‌های جدید اینترنت 5G در ایران تا حدودی متوقف شود.

مانع اول- اختلاف بر سر توزیع فرکانس

داستان اختلاف بر سر فرکانس‌های تخصیص داده شده مربوط به امروز یا دیروز نیست، چند سالی می‌شود که اپراتورها بر سر فرکانس‌های دریافتی و عدالت در تقسیم فرکانس، به مشکل برخورده‌اند. دعوای اصلی به صدا و سیما باز می‌گردد که فرکانس‌های مورد نیاز اپراتورهای تلفن همراه را واگذار نمی‌کند و به نوعی دسترسی اپراتورها به باندهای فرکانسی مختلف را مختل کرده است.

از طرفی ملاحظات بسیاری برای ارائه فرکانس اینترنت همراه به ویژه برای اینترنت 5G وجود دارد که موجب شده تا این اتفاق کند پیش رود. اما به هر شکل رگولاتوری برنامه دارد تا فرکانس 3500 را با مزایده در اختیار اپراتورها قرار دهد که در این راه، همراه اول مخالفت جدی خود را اعلام کرده و این کار را موجب تضعیف اپراتورها می‌داند.

معاون فنی همراه اول سال گذشته در نمایشگاه اینترنت اشیا با اشاره به همین موضوع گفت: چرا همراه اول به دلیل توزیع ناعادلانه فرکانس باید به سراغ اپراتور دیگر برود؟ در حال حاضر فرکانس‌های 3400 تا 3460 در اختیار مبین نت، 3460 تا 3500 در اختیار رگولاتوری، از 3500 تا 3540 در اختیار فرابرد و های وب و از 3540 تا 3600 در اختیار ایرانسل قرار دارد، به این ترتیب مزایده فرکانس موجب برهم خوردن عدالت رقابتی می‌شود.

همراه اول معتقد است که ایرانسل، می‌تواند هر رقمی را برای دریافت فرکانس پرداخت می‌‌کند و این به ضرر اپراتور اول خواهد بود، به همین دلیل همراه اول موافق مذاکره و تقسیم فرکانس به جای مزایده است. از طرفی معاون فنی همراه اول اعلام کرده بود که ما با نوکیا، اریکسون و هواوی مذاکراتی داشتیم و آن‌ها گفتند که تجهیزاتی برای باند فرکانسی 3300 تا 3800 ندارند.

مانع دوم – عقب ماندگی VDSL

یکی از دلایل مخالفت‌های همراه اول، موضوع عقب ماندگی مخابرات در زمینه توسعه اینترنت پرسرعت خانگی یا VDSL است. همانطور که می‌دانید همراه اول یکی از شرکت‌های زیر مجموعه مخابرات بوده و به همین دلیل برخی از سیاست‌های اتخاذ شده در این اپراتور، همسو با منافع شرکت مخابرات ایران است.

همانطور که می‌دانید روند توسعه اینترنت ثابت پرسرعت یا همان VDSL در کشور بسیار کند پیش رفته و انحصار مخابرات مانع توسعه VDSL از سمت شرکت‌های خصوصی شده، از طرفی خود مخابرات در ارائه سرویس‌های باکیفیت و گسترش VDSL بر روی فیبرنوری ضعیف عمل کرده و در یک کلام نه خود مخابرات کار توسعه VDSL را پیش می‌برد و نه اجازه این کار را به دیگر شرکت‌ها می‌دهد.

حال توسعه اینترنت همراه 5G، موفقیت و استقبال از اینترنت ثابت خانگی VDSL که در اختیار مخابرات قرار دارد را تهدید می‌کند و برخی از کارشناسان اعتقاد دارند که همراه اول با ایجاد اختلاف و مخالفت در زمینه اختصاص فرکانس و کند کردن روند توسعه اینترنت همراه 5G، به دنبال خریدن زمان برای تکمیل و استفاده تجاری مخابرات از اینترنت ثابت VDSL است.

کیفیت پایین سرویس‌های اینترنت ثابت خانگی باعث شده تا استقبال مردم از اینترنت همراه به شدت افزایش پیدا کند، از طرفی قیمت اینترنت همراه در کشور ما نسبتا ارزان است و با توسعه 5G استقبال از اینترنت همراه باز هم افزایش پیدا خواهد کرد. با ادامه این روند در آینده نه‌چندان دور اینترنت همراه از طرف سازمان‌ها، شرکت‌ها و استارتاپ‌ها جایگزین اینترنت ثابت می‌شود که این مورد موجب افزایش فشار بر روی اینترنت همراه شده و از طرفی اینترنت ثابت خانگی را به پروژه‌ای شکست خورده تبدیل می‌کند، اتفاقی که خوشایند دولت، مخابرات و دیگر شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت نخواهد بود و هزینه‌های بسیاری را برای آن‌ها خواهد داشت.

مانع سوم – TD-LTE

مشکل دیگر موجود در این مسیر، سرمایه‌گذاری اپراتورها بر روی اینترنت TD-LTE است. اینترنت TD-LTE با استقبال زیادی در ایران همراه شده و بسیاری از کاربران از این سرویس استفاده می‌کنند و مودم آن را خریداری کرده‌اند. از طرفی به علت هزینه بالای راه‌اندازی 5G و ظرفیت کم موجود، شرکتی مانند ایرانسل به دنبال آن است تا از ظرفیت TD-LTE برای توسعه 5G استفاده کند. به همین دلیل است که ایرانسل از رگولاتوری درخواست کرده تا محدوده فرکانسی که در اختیارش قرار می‌دهد، چسبیده به فرکانس TD-LTE باشد تا بتواند از ظرفیت دو فرکانس به صورت یک جا استفاده کرد و همچنین میزان اختصاص فرکانس برای TD-LTE و 5G را مدیریت کند.

به این ترتیب باید ظرفیت TD-LTE به 5G تبدیل شود، طبیعتا نمی‌توان به همه کاربران گفت که تجهیزات TD-LTE خود را دور بریزند و حالا از نت 5G استفاده کنند، از طرفی با کاهش ظرفیت TD-LTE کاربران آن ناراضی خواهند شد و موضوع توسعه 5G در این بین گره خواهد خورد.

حدود 40 درصد از شبکه ایرانسل برای TD-LTE است و این اپراتور در شهرهای مختلف بیش از 3 هزار سایت دارد. با این وجود ایرانسل برنامه دارد تا فرکانس خود را به 5G تخصیص دهد اما این اتفاق در بلند مدت رخ خواهد داد و ممکن است زمان‌بر شود که این موضوع موجب کند شدن روند توسعه اینترنت نسل پنجم خواهد شد.

هر چند اینترنت نسل پنجم در جهان هم فناوری جدیدی محسوب می‌شود اما کشورهای پیشرفته با برنامه ریزی صحیح آماده استفاده از این تکنولوژی هستند و استفاده از نسل پنجم ارتباطات در جهان به سرعت در حال پیشرفت است. اما متاسفانه مانند همیشه در ایران مدیریت صحیحی برای استفاده از یک فناوری جدید رخ نداده و ما حالا درگیر مسائل پیچیده شدیم و به اصطلاح هر مرجع ساز خودش را می‌زند.

صدا و سیما فرکانس نمی‌دهد، رگولاتوری نمی‌داند چگونه فرکانس را اختصاص دهد، همراه اول نگران VDSL مخابرات است و ایرانسل و مبین نت هم نمی‌توانند TD-LTE را فدای 5G کنند. طبیعتا این گره کور به زودی باز نخواهد شد و باز هم مانند همیشه به دلیل عدم مدیریت صحیح منابع، دود گستردگی کند اینترنت 5G در ایران به چشم مردم خواهد رفت. اتفاقی که در خصوص نسل چهارم ارتباطی نیز رخ داد و این فناوری دیرتر از دیگر کشورها به کشور وارد شد و توسعه ارتباطی و فناوری در کشور را به تاخیر انداخت. هرچند هنوز بسیاری از مناطق کشور به همان اینترنت 4G نیز متصل نیستند.

آینده اینترنت 5G در ایران

به تازگی شورای عالی فضای مجازی دستوری در خصوص افزایش سرعت توسعه اینترنت 5G در کشور داده که جالب توجه است، این شورا نهادهای مسئول را مکلف کرده است که تا سال ۱۴۰۴، سرعت اینترنت همراه را دو برابر کنند. صادق عباسی شاهکوه، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، اعلام کرد که براساس مصوبه شورای عالی فضای مجازی، تا سال ۱۴۰۴، باید ده درصد از کاربران ایرانی از اینترنت نسل پنجم تلفن‌همراه بهره‌مند شوند.

عباسی شاهکوه گفت: در حال حاضر، برنامه‌ریزی‌ها برای مقررات‌گذاری و اختصاص دادن فرکانس ورود فناوری‌های 5G در حال انجام است. در حال حاضر، متوسط سرعت اینترنت همراه، ۵ مگابیت بر ثانیه است. اما شورای عالی فضای مجازی ما را مکلف کرده که تا چهار سال آینده سرعت و کیفیت اینترنت باید دو برابر شود و به ده مگابیت بر ثانیه برسد.

ورود شورای عالی فضای مجازی برای رفع مشکلات توسعه اینترنت 5G در ایران اتفاق مثبتی است، اما مدت زمان 3 تا 4 سال برای دسترسی تنها ده درصد مردم به اینترنت 5G نمی‌تواند هدف قابل توجهی باشد، این درحالیست که کشورهای توسعه یافته تا سال 2025 دسترسی نزدیک به 60 تا 70 درصد مردم خود به 5G را فراهم می‌کنند.

در حالی که برنامه‌های فراوانی برای افق 1404 وجود داشت، به نظرمی‌رسد باید انتظارتمان را پایین بیاوریم و منتظر باشیم تا ببینید به هدف تعیین شده 10 درصد خواهیم رسید یا سرعت توسعه 5G در کشور کندتر از برنامه‌ریزی انجام شده پیش خواهد رفت.