پرسه در مه؛ اصرار به تولید تلفن همراه ایرانی چه سرانجامی برای مصرف‌کنندگان دارد؟

مسئولین ما بدون آماده ساختن زیرساخت و توانایی مدیریت بر بازار، اصرار بر تولید گوشی  ایرانی دارند که قطعا نتیجه‌ای ناخوشایند برای بازار موبایل خواهد داشت.

تولید داخل؛ کلمه‌ای که باید باعث افتخار ما شود و با غرور آن را بر زبان بیاوریم، به کلمه‌ای ترسناک تبدیل شده که حس دافعه به ما می‌دهد. در صدا و سیما تبلیغات زیادی بر روی کالای جنس داخل می‌شود اما صرفا با تبلیغات نمی‌توان نظر مردم را در مورد یک موضوع تغییر داد، بلکه تا زمانی که مردم خودشان از کالای تولید داخل استفاده نکرده و از آن رضایت نداشته باشند، به رضایت یا حمایت از یک محصول روی نمی‌آورند.

این یک معادله ساده است، شما هر چقدر هم در خصوص عذای بدمزه یک رستوران تبلیغات کنید، نظر مردم در خصوص آن رستوران تغییر نمی‌کند، زیرا تجربه شخصی جایگاه به مراتب بالاتری از تبلیغات یا توصیه دیگران دارد پس تبلیغ در خصوص یک رستوران بی‌کیفیت بی‌فایده است، بلکه شما باید کیفیت غذا را در آن رستوران افزایش دهید تا مردم تجربه خوبی از غذاخودن در آن محل پیدا کنند.

بزرگ‌ترین و شاخص‌ترین نمونه کالای تولید داخل، خودرو است. خودروهای ایرانی و خودروهای خارجی که در ایران مونتاژ می‌شود، از نظر کیفیت تفاوت چندانی ندارند، بیش از 90 درصد خودروهایی که در خیابان می‌بینید در ایران تولید می‌شوند که کیفیت بسیار پایینی دارند. تازه ما می‌گوییم کیفیت پایینی داریم زیرا آن‌ها را با خودروهای معمولی مانند خودروهای چینی یا مدل‌های قدیمی فرانسوی مقایسه می‌کنیم، اگر یک بار سوار خودرو‌های معمولی که مردم در اروپا یا شرق آسیا سوار می‌شوند؛ شوید، تازه می‌فهمید اختلاف سطح در ایران و این کشورها چقدر بالاست و چه کلاه بزرگی به سرتان رفته است.

البته هرگز قصد نداریم بگوییم که همه تولیدات داخلی کیفیت پایینی دارند، خیر، به عنوان مثال ما در زمینه پوشاک یا لوازم بهداشتی محصولات بسیار خوبی داریم که می‌توانند با کالاهای خارجی رقابت کنند و مردم هم از تولیدات ایرانی حمایت می‌کنند، اما برخی کالاهای اساسی داستان متفاوتی دارند.

به عنوان مثال؛ شما هنگام خرید شامپو بیشتر بر روی کیفیت آن حساسیت به خرج می‌دهید یا هنگام خرید تلویزیون؟ طبیعتا تلویزیون اما متاسفانه ما تلویزیون خوب ایرانی که قابل مقایسه با برندهای برتر بازار باشد نداریم، به این دلیل اگر بحث قیمت به میان نباشد، همه ترجیح می‌دهند که تلویزیون‌های برند سونی و ال‌جی یا سامسونگ را خریداری کنند.

ترجیح به خرید تولیدات داخلی در اقلام اساسی وجود ندارد

همین مساله در خصوص خرید لوازم خانگی، خودرو و البته تلفن همراه نیز صادق است. یعنی اگر بحث مالی به میان نباشد، همه ما ترجیح می‌دهیم از لوازم خانگی خارجی، خودرو خارجی و تلفن همراه خارجی استفاده کنیم. دلیل این انتخاب مشخص است، کیفیت تولیدات داخلی در این حوزه‌ها به سطح محصولات خارجی نمی‌رسد.

البته سطح کیفیت محصولات داخلی حتی نزدیک به کیفیت محصولات خارجی نیز نیست و سطح اختلاف آنقدر زیاد است که معمولا تجربه‌های تلخ از کیفیت پایین، خرابی متعدد، تعمیرات و در نهایت پشیمان شدن از خرید جنس داخلی برای افرادی که این کالاها را به انتخاب خود یا به دلیل وضعیت مالی انتخاب کرده‌اند، باقی می‌ماند.

باید بر روی این نکته که مردم به دلیل مشکلات مالی نمی‌توانند محصولی که دوست دارند را خریداری کنند، تاکید کرد. زیرا اصل دعوا بر سر همین مساله است: اقتصاد!

اقتصاد بیمار با باندبازی‌ها و مافیا‌هایی که در آن پرسه می‌زنند، سال‌هاست که روی خوش ندیده و دلیل این که توان خرید مردم کاهش پیدا کرده و یا می‌خواهند واردات گوشی‌های بیش از 600 دلار را مسدود کنند و تاکید جدی بر روی تولید گوشی در داخل دارند هم همین مساله است.

مشکل از جای دیگری است

در اقتصاد بیماری که نمی‌تواند درآمدزایی داشته باشد، ذخیره دلار در آن کم است، دچار تحریم شده و به زندگی میلیون‌ها ایرانی آسیب وارد کرده باید جلوی ریخت و پاش‌ها را گرفت، اما ریخت و پاش‌ها دست افراد خاصی است که با سود همین کار، روز به روز پول بر روی پول می‌گذارند و میلیاردرتر می‌شوند.

حال مسئولین زمانی زمانی که زورشان به ریخت و پاش اهالی مافیا نمی‌رسد و نمی‌توانند درآمدزایی کنند و یا آنکه واردات و صادرات را مدیریت کنند، به سراغ کالاهای اساسی می‌آیند. کالایی که جزو لاینفک زندگی مردم است و به ویژه نسل جوان بسیاری از کسب‌و‌کارهای خود را بر پایه تلفن همراه راه‌اندازی یا با موبایل مدیریت می‌کنند.

از میان دسته کلنگ، سنگ قبر، هیزم، سنگ پا و غذای دامی سفارشی و انحصاری که همه‌شان تُن تُن با دلار 4200 وارد می‌شدند، مساله اصلی شده تلفن همراه؟ درست مانند اتفاقی که در زمینه خودرو یا لوازم خانگی افتاد، ابتدا قیمت خودرو گران شد، بعد واردات آن ممنوع شد و در نهایت شما مجبور به خرید نمونه داخلی شدید. مردمی که زمانی در خیابان‌های تهران خودروهای آمریکایی، فرانسوی و کره‌ای سوار می‌شدند حالا همگی سوار خودروهای داخلی هستند و در داستان‌هایشان جمله “اون قدیما یادش به خیر” زیاد تکرار می‌شود.

حالا در بازار ما گوشی‌های کره‌ای، چینی و آمریکایی فراوان است، شاید 10 سال دیگر کسی یادش نیاید که زمانی مردم گوشی خارجی در دست داشتند و در حال کلنجار رفتن با گوشی‌های داخلی و مونتاژی خود هستند.

تولید گوشی داخلی دو دلیل عمده دارد، ابتدا این که سالانه چند میلیارد دلار صرف واردات گوشی تلفن همراه می‌شود که در وضع اقتصادی فعلی باعث خروج بخش زیادی از ارز به دست آمده از صادرات می‌شود. نکته دوم مربوط به تلاش برای خودکفایی و عدم وابستگی به کشورهای مختلف جهان است که در نهایت به درآمدزایی و خلق ارزش منتهی می‌شود.

مقابله با خروج ارز

واردات و صادرات از اصول مهم اقتصاد هستند، به همین دلیل تمام دعوا بر سر واردات یا تولید گوشی، ریشه اقتصادی دارد. این درست است که در سال 1400 حدود 4.5 میلیارد دلار گوشی وارد کشور شد، هزینه 4.5 میلیارد دلاری برای واردات گوشی رقم کمی نیست، هرچند در ترسیمات اقتصادی ایران، 4 یا 5 میلیارد دلار رقم کوچکی محسوب می‌شود اما بله، هر شکل رقم قابل توجهی است و منطق حکم می‌کند که اگر می‌توانیم، جلوی این واردات را بگیریم. اما نکته مهم آن است که تلفن همراه به عنوان یک وسیله ضروری برای زندگی مردم شناخته می‌شود و کالایی نیست که باید در آن صرفه‌جویی کرد.

نمی‌توان با کالاهای اساسی و اصلی زندگی مردم بازی کرد آن هم در حالی که می‌دانیم هنوز توانایی تولید گوشی موبایل با کیفیت را نداریم. دلیل همه هجمه‌ها بر علیه جلوگیری از واردات تلفن همراه این است که مردم می‌دانند قرار است بلایی که در حوزه خودرو به سرشان آمد حالا در زمینه موبایل تکرار شود. مردم به نوع مدیریت و برنامه‌ریزی مسئولین برای کاهش واردات تلفن همراه و تولید داخلی گوشی اعتماد ندارند زیرا نمونه‌های متعددی از این رویه را دیده‌اند که در نهایت به ضررشان شده است.

حتی اگر قرار باشد تنها واردات گوشی‌های بیش از 600 دلار ممنوع شود، می‌دانیم که با این اتفاق قیمت گوشی موبایل در همه رده‌ها گران می‌شود. چه طور می‌شود در کشوری که با سخنان رئیس جمهور دشمنش، قیمت دلار بالا و پایین می‌شود، با تصمیمات دیگر کشورها در خصوص برقراری یا عدم برقراری با آن، قیمت خودرو و مسکن تکان می‌خورد و سال‌هاست دولت‌هایش نتوانستند قیمت سیب‌زمینی و گوجه را مدیریت کند، انتظار داشت که با انتشار خبر ممنوعیت واردات گوشی‌های پرچمدار، قیمت گوشی در بازار آن رشد نکند؟

متاسفانه بازار ما آنقدر بی صاحب است که به دلایلی بسیار بی‌ارزش‌تر، قیمت گوشی در آن بالا می‌رود چه برسد که بازار بخواهد با چنین شوک بزرگی مواجه شود. مردمی که شاید هرگز در طول عمر خود گوشی بالای 600 دلار خریداری نکرده‌اند، می‌دانند که با این اتفاق قیمت گوشی‌های ارزان قیمت هم افزایش پیدا می‌کند و برای همین مخالف این قانون هستند.

در ضمن با این اتفاق در واقع بازار گوشی‌های پرچمدار آزاد خواهد شد و می‌توان انتظار داشت پرچمداران سامسونگ و اپل که روزی 2 یا 3 میلیون تومان بودند و حالا با قیمت 30 میلیون و 50 میلیون تومان به فروش می‌رسند، روزی به قیمت بیش از 100 میلیون تومان برسند.

در این کشور آدم‌هایی هستند که می‌توانند حتی گوشی پرچمدار 100 میلیون یا 200 میلیون تومانی را نیز خریداری کنند اما چرا باید پول‌دارهای ما به خاطر بی‌عرضگی عده‌ای در مدیریت اقتصاد، چند برابر قیمت واقعی یک گوشی صرف خرید آن کنند؟ آیا این عدالت است که عده‌ای با زد و بند ریشه به تیشه اقتصاد بزنند و سودهای میلیاردی خود را بکنند و بعد عده‌ای هرچند ثروتمند، هزینه خرابکاری‌های مسئولین و مافیا بازی آقازاده‌ها را بدهند؟

آیا غیر از این است که کشور ما سرشار از منابع طبیعی و ثروت‌‌های ملی است که نیازی به صرفه‌جویی 4.5 میلیارد دلاری نداشته باشیم؟ ایران با این همه منابع طبیعی و جوان خلاق و خوش فکر باید جزو یکی از اقتصادهای برتر دنیا باشد ولی حال به جایی افتاده که حتی واردات گوشی برایش گران تمام می‌شود و این دسترنج مدیران آن است که هزینه‌اش را مردم باید بدهند.

اقتصاد ما از پایه ویران است با صرفه‌جویی‌های 4.5 میلیارد دلاری در آن، اتفاق بزرگی رخ نمی‌دهد، حتی اگر از فردا یک عدد گوشی هم وارد کشور نشود، طبیعتا پول آن تفاوتی در واردات و صادرات ما نخواهد کرد زیرا این پول توسط افراد نامتخصص به شکل نادرستی صرف خواهد شد. به این ترتیب باید منتظر باشیم تا چندی دیگر، واردات یک کالای اساسی دیگر ممنوع شود.

خودکفایی و خلق ارزش

خودکفایی در تولید یک محصول آن هم کالای ارزشمندی مانند تلفن همراه که در سراسر جهان خواهان دارد و می‌تواند درآمد زیادی را از طریق صادرات برای کشور به همراه داشته باشد، فی‌نفسه هیچ اشکالی ندارد؛ اما این در شرایطی است که قابلیت تولید تلفن همراه را داشته باشیم. این که تمام قطعات یک گوشی از خارج از کشور وارد شود و ما آن‌ها را سرهم کنیم، مونتاژ است نه تولید!

ما به قول خودمان خودرو و تلوزیون نیز تولید می‌کنیم اما اگر یک روز واردات قطعات اصلی آن‌ها متوقف شود، خط تولید ما نیز متوقف خواهد شد، البته مشکل اصلی آن است که حتی قطعات وارد شده کیفیت بالایی هم ندارند و اکثرا از قطعات درجه چندم چینی هستند.

برای درک بیشتر این موضوع تنها کافیست به شرکت GLX اشاره کنیم که چند سال پیش با تبلیغات گسترده توانسته بود محبوبیت اندکی میان مردم پیدا کند، اما تصویب ناگهانی قانونی ممنوعیت واردات قطعات غیرالزامی الکترونیکی به علت جلوگیری از خروج ارز موجب شد تا قطعات وارداتی این شرکت در گمرک گیر کند و جی‌ال‌ایکس نتواند گوشی‌های پیش‌فروش خودش را به موقع تحویل مشتریان دهد و هرچه طی چند سال رشته بود، در عرض چند ماه پنبه شد.

البته ناگفته نماند که خرابی متعدد گوشی‌های GLX، خدمات پس از فروش ضعیف و پیام “قطعه موجود نداریم” باعث شد تا بسیاری از افرادی که محصولات این برند را خریده بودند، نتوانند گوشی خراب خود را تعمیر کنند و در نهایت با کلی پیگیری و معطل شدن، پشت دست خودشان را داغ کردند تا دیگر گوشی ایرانی نخرند.

در حال حاضر توانایی تولید تلفن هوشمند نداریم

زمانی که ما برنامه مناسب برای تولید نداریم و علم و دانش تولید را نیز نداریم این همه اصرار برای تولید چیست؟ خودباوری اگر موجب توهم شود، آسیب زننده است. ما سال‌ها با توجه به خودباوری بدون آنکه زیرساخت لازم را فراهم سازیم و دست افراد سودجو و باند بازی را از تولید قطع کنیم، به مردم خودروی بی‌کیفیت دادیم!

حال این سناریو در حال تکرار شدن است، وزارت ارتباطات که به دنبال تولید تلفن همراه داخلی است باید پاسخ دهد که نمایشگر، پردازنده و دیگر قطعات اصلی گوشی ایرانی از کجا تامین می‌شود، آیا ما به جایگاهی رسیده‌ایم که بتوانیم این قطعات را تولید کنیم؟ هر چند در حال حاضر گوشی‌های ایرانی جی‌ال‌ایکس و صاایران هم کاملا وارداتی هستند و تنها برند ایرانی روی آن‌ها خورده است.

ایران به هیچ وجه آماده تولید تلفن همراه نیست، همانطور که تاکنون هم نبوده و تلاش ما برای تولید گوشی با شکست مواجه شده، از طرفی مردم باهوش هستند و اگر آن‌ها را با ممنوعیت واردات گوشی و افزایش قیمت آن مجبور نکنیم تا از کیفیت برند ایرانی اطمینان حاصل نکنند، به سمت خرید آن نخواهند رفت.

از همین حالا می‌توان آینده ساخت گوشی ایرانی را به وضوح دید و پیش‌بینی کرد که این پروژه چگونه شکست خواهد خورد، تنها مسئولین هستند که باید نگاه واقع گرایانه به این موضوع داشته باشند و هم در زمینه واردات و هم در زمینه تولید، به شکل دیگر مشکلات موجود را رفع کنند.