آیا برای شما هم پیش آمده که هنگام خرید گوشی یا لپ‌تاپ، هنگام شنیدن صحبت‌های فروشنده یا چک کردن مشخصات، پس از شنیدن نام‌های رم و رام سردرگم شوید؟ در این مقاله بررسی می‌کنیم که تفاوت رم (RAM) و رام (ROM) چیست وجداگانه کاربرد و استفاده‌های آن‌ها را مرور می‌کنیم تا با آن‌ها کامل آشنا شده و بتوانید از هم تشخیص دهید.
اکثر ما هنگام خرید گوشی و لپ‌تاپ و یا هنگام اسمبل کردن یک کامپیوتر، نام رم (RAM) را می‌شنویم. انگار از همه هم مهم‌تر است چون همه درمورد آن صحبت می‌کنند! اما واقعاً رم و کاربرد آن چیست؟
وقتی درحال گوشی خریدن هستیم، معمولاً با دو عدد مواجه می‌شویم. مثلاً می‌گویند فلان گوشی نسخه 6 و 64 دارد، نسخه 8 و 128 دارد و یا ترکیب این‌ها! کدام یک از این اعداد رم (RAM) و کدام (ROM) است و معنی آن چیست؟! اگر رم مهم است، پس رام چیست؟ آیا رم مهم‌تر است یا رام؟ آیا مردم از نام آن‌ها درست استفاده می‌کنند؟
به تمام سوالاتی که در قسمت بالا مطرح کردیم، در طول مقاله پاسخ می‌دهیم. اهمیت و کاربرد هر یک را بررسی می‌کنیم تا شما هم هنگام خرید و هم هنگام راهنمایی آشنایان، با اطلاعات کامل بتوانید رم و رام را تشخیص و تشریح دهید. کار بررسی تفاوت رم (RAM) و رام (ROM) را ابتدا با تعریف جداگانه هر یک شروع می‌کنیم…
گفتنی است که رم با وی رم هم متفاوت است. تفاوت رم و VRAM را هم بخوانید.
رم (RAM) چیست؟
ابتدا از نام آن شروع کنیم، نام رم یا درواقع 3 حرف RAM به چه معنا هستند؟ RAM مخفف Random Access Memory است که معنای لغت به لغت آن، «حافظه دسترسی تصادفی» خواهد بود.
رم یک سخت‌افزار در یک دستگاه کامپیوتری است که سیستم‌عامل، نرم‌افزار‌ها و اپلیکیشن‌ها و داده‌های درحال استفاده در آن نگه‌داری می‌شوند تا درصورت نیاز، به سرعت و راحتی بتوانند در دسترس و مورد استفاده پردازنده دستگاه قرار بگیرند. رم، حافظه اصلی در هنگام پردازش در یک کامپیوتر است. سرعت بسیار بالایی دارد تا کارهای خواندن و نوشتن دیتا را بسیار سریع‌تر از هر مدل حافظه دیگری مثل هاردهای HDD یا حتی SSD انجام دهد.
از رم یا همان حافظه دسترسی تصادفی، خیلی مواقع با عنوان «حافظه موقت» هم یاد می‌شود. طبیعتاً چون رم، موقت است! یعنی رم درحال تغییر است و داده‌های آن قرار نیست همیشه روی آن بمانند! دیتا تا وقتی دستگاه روشن است، روی رم می‌ماند و وقتی کامپیوتر خاموش می‌شود، تمام داده‌های روی رم هم پاک می‌شود. پس از روشن شدن کامپیوتر، فایل‌ها، سیستم‌عامل و داده‌های موردنیار دوباره از حافظه اصلی (HDD یا SSD) روی رم لود می‌شوند.
نکته جالب: گفتن عبارت «حافظه RAM» اشتباهی رایج است که نه فقط بین ما ایرانیان، بلکه در دنیا هم تکرار می‌شود. به این دلیل گفتن آن غلط است که خود کلمه «RAM» به معنای «حافظه دسترسی تصادفی» و حرف M برای کلمه memory (حافظه) است. اگر بگویید «حافظه RAM» یعنی می‌گویید: «حافظه حافظه دسترسی تصادفی»!
حال با علم بر اطلاعات پاراگراف‌های قبلی، قبل از اشاره مستقیم به کاربردهای رم، می‌توانید مواقعی را به خاطر آورید که مثلاً درحال کار کردن روی یک فایل ورد (word) بودید و ناگهان برق قطع می‌شد! یادتان می‌آمد که تغییرات خود را save نکرده بودید و بر سر خود می‌زدید! چرا؟ چون درواقع شما تغییرات را روی رم انجام داده بودید، ولی روی حافظه اصلی سیستم ذخیره نکرده بودید. رم هم که حافظه موقت است و با خاموش و روشن شدن سیستم، پاک می‌شود؛ پس فایل‌تان از دست رفته بود!
کاربرد رم (RAM)
به دلیل خاصیت موقت بودن آن، رم نمی‌تواند دیتا و داده‌های دائم را روی خود ذخیره کند. رم دقیقاً مانند حافظه کوتاه‌مدت یک انسان می‌ماند؛ درحالی که یک هارد دیسک دقیقاً همانند حافظه بلندمدت انسان است! حافظه موقت انسان درگیر امور لحظه‌ای و فوری می‌شود، ولی در یک لحظه نمی‌تواند بیش از مقدار معینی داده را مدیریت کند. وقتی حافظه کوتاه‌مدت یک نفر پر می‌شود، باید یک سری داده‌های آن به حافظه بلندمدت منتقل و یک سری به‌دردنخور آن حذف شوند.
یک کامپیوتر یا گوشی موبایل هم دقیقاً چنین کارکردی دارد. اگر حافظه موقت (RAM) آن پر شود، پردازنده دستگاه باید مرتب به حافظه اصلی دستگاه مراجعه کند تا دیتای قدیمی رم بتواند با دیتای جدید جایگزین شود. به همین دلیل هم وقتی رم پر شود، دستگاه کند می‌شود. حالا هرچه‌قدر ظرفیت رم یک گوشی، لپ‌تاپ، کامپیوتر یا کنسول بازی بالاتر باشد، کارکرد آن دستگاه سریع‌تر خواهد بود. درواقع هرچه‌قدر مقدار رم بالاتر باشد، ظرفیت کار دستگاه بیش‌تر و دیرتر کند می‌شود.
چه‌قدر رم (RAM) نیاز است؟
مقدار رمی که موردنیاز هرکس است، بستگی به استفاده هر کاربر دارد. مثلاً اگر شما اهل ادیت و تدوین ویدیو هستید، بهتر است سیستمی با حداقل 16 گیگابایت رم داشته باشید. یا مثلاً برای اجرای برنامه فتوشاپ و ویرایش عکس‌ها، به حداقل 3 گیگابایت رم نیاز دارید. ولی دقت داشته باشید که اگر در کنار همین فتوشاپ، برنامه‌های دیگری هم باز کنید، ممکن است حتی سیستمی با رم 8 گیگابایتی هم کند شود.
هنگامی که درمورد یک گوشی صحبت می‌کنیم و می‌گوییم نسخه 8 و 128 دارد، عدد 8 آن عددی است که مربوط به حافظه موقت یا رم است. بسیاری از گوشی‌های میان‌رده امروزه در دو نسخه با دو رم مختلف عرضه می‌شوند تا کاربران متناسب نیاز و بودجه خود، نسخه مناسب را انتخاب کنند. یک رم 6 گیگابایتی برای انجام امور روزانه در یک گوشی میان‌رده کافی است. اما اگر اهل کارهای سنگین‌تر مثل بازی باشید، برای اجرای بازی‌های گوشی امروزی، یک گوشی گیمینگ نیاز به رم 8 یا 12 گیگابایتی دارد.
در کامپیوترها و لپ‌تاپ‌های گیمینگ هم امروزه 16 گیگابایت رم، حداقل نیاز است. هرچند برای لپ‌تاپ‌های اقتصادی و دانشجویی یا مولتی‌مدیا، 8 گیگابایت رم مناسب به نظر می‌رسد.
رام (ROM) چیست؟
رام را هم همانند رم، از نام آن و 3 حرف ROM شروع می‌کنیم که مخفف Read-only memory است که در فارسی «حافظه تنها خواندنی» ترجمه می‌شود.
دقیقاً برعکس رم، رام حافظه‌ای دائم است و داده‌های دائمی روی آن ذخیره می‌شوند. همان‌طور که از نام آن مشخص است، داده‌های روی رام صرفاً قابل خواندن هستند و درحالت عادی، نمی‌توان داده‌ای روی آن نوشت.
پس رام، حافظه‌ای دائم است و دیتای روی آن با خاموش روشن شدن کامپیوتر از بین نمی‌رود.
رام حاوی برنامه‌نویسی‌هایی است که به یک کامپیوتر اجازه می‌دهد روشن شود و به کار بی‌افتد! از جمله قسمت‌هایی که مرتبط به رام می‌شود، بایوس (BIOS) است. بایوس در رام، دقیقاً میزبان کدهایی است که پروسه روشن شدن دستگاه و لود شدن سیستم‌عامل روی رم را ممکن می‌سازند.
رام در کنسول‌های ویدیویی کمک می‌کند تا یک سیستم، بازی‌های مختلف را اجرا می‌کند. علاوه بر آن، در حافظه‌های لیزری همانند CD هم استفاده می‌شود (حتماً نام سی‌دی رام یا CD-ROM را تاکنون شنیده‌اید).
رام انواع متفاوتی مثل MROM ،PROM ،EPROM یا … دارد که هرکدام امکانات مختلفی را ممکن می‌سازند؛ اما وارد بحث تخصصی آن‌ها و ویژگی‌های جدیدی که به رام اضافه می‌کنند نخواهیم شد.
رام (ROM) و کاربرد آن در گوشی
رام (ROM) در گوشی، بخشی از حافظه ذخیره‌سازی کلی تلفن همراه محسوب می‌شود. درواقع رام آن بخش غیرقابل دسترس در حافظه داخلی‌تان است که کاربران نمی‌توانند روی آن داده‌ای بنویسند.
قسمت رام گوشی، جایی است که سیستم‌عامل از آن به اجرا در می‌آید. کمپانی سازنده گوشی، رام مخصوص خودش را روی گوشی نصب می‌کند و کاربران عموماً در حالت عادی نمی‌توانند تغییری در آن ایجاد کنند. برخی کاربران که می‌خواهند تلفن اندرویدی‌شان حال و هوای خودش را داشته باشد، اقدام به نصب کاستوم رام یا رام‌های شخصی خود می‌کنند.
اما کلمه «ROM» در دنیای گوشی‌های هوشمند، معنای متفاوتی پیدا کرده. مردم اکثراً از کلمه «ROM» به عنوان یک کلمه جایگزین برای حافظه داخلی استفاده می‌کنند. این یک اشتباه است! رام به معنای حافظه داخلی ذخیره‌سازی گوشی نیست!
همان‌طور که گفتیم، رام یک حافظه صرفاً خواندنی (read-only) است؛ امکان نوشتن روی آن وجود ندارد و به ندرت آن هم خیلی جزئی ممکن است تغییر کند. حافظه ذخیره‌سازی گوشی روزانه با استفاده‌های شما تغییر می‌کند و داده‌های جدید روی آن نوشته می‌شوند. عکس‌ها، ویدیوها، آهنگ‌ها، برنامه‌ها و دیتای جدید شما روزبه‌روز روی حافظه ذخیره‌سازی گوشی‌تان ذخیره می‌شود، نه رام!
تفاوت رم (RAM) و رام (ROM) چیست؟
پس از آن‌که جدا جدا هر یک را معرفی و کاربردهای آن‌ها را مرور کردیم، وقت مقایسه رم (RAM) و رام (RAM) و بررسی تفاوت آن‌هاست.
وقتی در یک گوشی می‌گوییم، نسخه 8 و 128، منظور از 8 رم و منظور از 128، حافظه داخلی است. پس رام این‌جا جایی ندارد. هرچند به اشتباه مردم رام را با حافظه داخلی یکی می‌دانند.
حالا بیایید تفاوت رم (RAM) و رام (ROM) و هرچه را که از تعاریف آن‌ها می‌فهمیم، در جدول زیر ببینیم:
| رم (RAM) | رام (ROM) | |
| کارایی اصلی | اجرای برنامه‌ها و سیستم‌عامل و مدیریت داده‌های موافق | دستورات استارت خوردن سیستم و سیستم‌عامل |
| مدت ماندگاری داده‌ها | موقت؛ با خاموش شدن دستگاه پاک می‌شود. | دائم |
| مقداری فضایی که در خود جای می‌دهند | چند گیگابایت در هر چیپ (رنج ظرفیت چیپ‌ها از حدود 1 تا 256 گیگابایت متفاوت است) |
چند مگابایت در هر چیپ (معمولاً چیزی بین 4 تا 8 مگابایت در هر چیپ) |
| نحوه استفاده و دسترسی | دیتای روی رم می‌تواند نوشته شود و تغییر یابد.
در کل، به‌سادگی در دسترس است. |
دیتای روی آن فقط خوانده می‌شود |
| سرعت | بسیار زیاد | کند (نسبت به رم) |
در این مطلب، رم (RAM) و رام (ROM) را به طور جدا تعریف کردیم و در نهایت با هم مقایسه و تفاوت آن‌ها را مشاهده کردیم. حالا با ذهنیت مناسب‌تر نسبت به این دو، هم می‌توانید از اشتباهات رایج مربوط به آن‌ها دوری کنید، هم درک بهتری از کارایی سیستم‌های خود داشته باشید. اگر سوالی مربوط به کارایی و تعاریف آن‌ها دارید، از بخش نظرات با ما درمیان بگذارید.
