در سال 1986 در ساعات اولیه 26 آوریل، راکتور چهار نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل در اوکراین منفجر شد و سپس بزرگترین فاجعه هسته‌ای تاریخ را رقم زد. بیش از سیصد و پنجاه هزار نفر از شهر خارج شدند و 4700 کیلومتر مربع در اوکراین و بلاروس تخلیه شد. علی‌رغم گذشت 34 سال، هیچ اطمینانی وجود ندارد که حیوانات وحشی که در منطقه طردشده چرنوبیل زندگی می‌کنند، از اثرات و تشعشعات این امواج در امان باشند.
بسیاری تصور می‌کنند چرنوبیل منطقه بایری است که در معرض تشعشعات قرار گرفته، حیات وحشی دارد که برای بقا تلاش می‌کند و به شدت جهش یافته است، اما این چنین نیست. بسیاری از مناطق تخلیه شده تقریبا آلوده نیستند و در غیاب انسان، با به وجود آمدن برخی از گونه‌ها، حیات وحش در حال رشد است.
با این حال، برخی از مناطق تخلیه شده چرنوبیل دارای میزان تشعشعات بالایی هستند که بر حیات وحش تأثیر می‌گذارند. این مناطق عمدتا شمال و غرب چرنوبیل هستند جایی که باد تشعشعات و آلودگی را پس از حادثه پخش کرده است. جنگل سرخ واقع در منطقه غربی، در 10 کیلومتری چرنوبیل قرار دارد که همچنان آلوده‌ترین منطقه در چرنوبیل محسوب می‌شود.
دانشمندان درمورد تأثیرات این تشعشعات بر زندگی حیات وحش این مناطق اختلاف نظر دارند. برخی به خارج کردن حیوانات از این مناطق اشاره می‌کنند چون در غیر این صورت عواقب جدی برای آن‌ها پیش خواهد آمد.
چنین تأثیراتی هنگامی مشخص می‌شود که حیوانات وحشی در معرض تابش مواد قرار بگیرند. اما اثرات قرارگیری حیوانات به طور طولانی‌مدت در مناطق با اشعه کمتر (مانند چیزی که اکنون در مناطق تخلیه شده چرنوبیل مشاهده می‌شود) اکنون در حال بحث و بررسی است.
درباره تاثیرات این تشعشعات روی حشرات باید میزان اشعه‌ها را اول بررسی کرد.
دردسری برای زنبورها
در مرکز تشعشات در دانشگاه استرلینگ، ما تأثیر میزان تابش‌ها در مناطق تخلیه شده چرنوبیل را بر کلنیهای زنبورعسل (که به مدت یک ماه در معرض تشعشعات بودند) بررسی کردیم.
زنبورهای عسل به چند دلیل انتخاب شدند: اول آن که این حشرات گرده‌افشان‌های واقعی هستند بنابراین هر گونه اثر ممکن است عواقبی برای اکوسیستم داشته باشد. دومین دلیل درباره طرز واکنش زنبورها در مواقع استرسی است. و دلیل سوم، زنبورها در سازمان بین‌المللی حفاظت از تشعشعات (ICRP) مورد استفاده قرار می‌گیرند تا دستورالعمل‌هایی را برای هر کشور تعیین کنند. با این حال، در حال حاضر اطلاعات کمی در مورد چگونگی واکنش زنبورها به قرار گرفتن در معرض اشعه رادیواکتیو وجود دارد.
دریافتیم که قرار گرفتن زنبورها در معرض تشعشعات منجر به کاهش تعداد ملکه‌های تولید شده از کلنیهای زنبورعسل می‌شود، یعنی تقریبا کاهش 30 تا 45 درصدی در مقایسه با کلنی‌هایی که در معرض تشعشعات نیستند. دلایل اهمیت ملکه‌ها این است که زنبورها حشرات اجتماعی هستند و کلنی‌ها فقط یک سال زندگی می‌کنند و فقط ملکه با کمک زنبورهای کارگر که برای جمع‌آوری غذا و نگهداری کلنی تلاش می‌کنند، تولید مثل می‌کند. ملکه‌های سال قبل در زمستان به خواب زمستانی می‌روند و کلنی جدیدی را در بهار شروع می‌کنند.
ملکه کلنی جدید خود را شروع می‌کند و تا پایان تابستان زنبورهای کارگر جدیدی را تولید می‌کند و سپس ملکه جدیدی بوجود می‌آورد. پس از آن، کلنی از بین رفته و ملکه‌های جدید دوباره به خواب می‌روند.
ملکه‌های جدید خیلی بزرگتر از زنبورهای نر هستند و زنبورهای بیشتری تولید خواهند کرد. هرچه ملکه‌های بیشتری تولید شود، در سال آینده کندوی بیشتری برای زنبورها وجود خواهد داشت. واکنش معمولی زنبور ملکه به استرس، کاهش تولید ملکه است و همین مورد در هنگام استفاده از حشره‌کش‌ها نیز نشان داده شده است.
وقتی که کلنیهای زنبورعسل در معرض اشعه قرار گرفتند، رشد کندتری داشتند و یک هفته دیرتر از کلنیهای معمولی به اوج وزن خود رسیدند. اما این پژوهش تاثیر اشعه بر وزن کلنی یا مدت زمان زندگی کلنی یا زنبورها را بررسی نکرده بود. رابطه بین میزان اشعه و اثرات آن بر زنبورها، خطی نبود. این مسئله نشان می‌دهد که افزایش متناسب اشعه، مستقیما منجر به کاهش تولید ملکه می‌شود. در نتیجه می‌توان متوجه شد که این رابطه، رابطه منحنی بود و پاسخ در سطح اشعه پایین‌تر را نشان می‌دهد.
اما این مسئله برای چرنوبیل چه معنی دارد؟!
این یافته‌ها نشان داده که آلوده‌ترین مناطق در منطقه تخلیه شده چرنوبیل احتمالا تولید مثل زنبورعسل‌ها را کاهش داده و رشد کلنی را به تأخیر می‌اندازد. این پتانسیل تأثیر منفی بر گرده‌افشانی و عملکرد کلی اکوسیستم در منطقه چرنوبیل را به همراه دارد.
داده‌های جدید نشان می‌دهد که تأثیرات اشعه‌ها روی زنبورها هنگامی که تشخیص داده شد این مقدار از تشعشعات برای حشرات بی‌خطر هستند، بررسی شده و توصیه‌های بین‌المللی فعلی نیاز به ارزیابی مجدد دارند. لازم به ذکر است که میزان تشعشعاتی که زنبورهای عسل را در معرض آن قرار داریم بسیار بالاتر از عملکردهایی است که در محیط مشاهده می‌شود. از این موارد می‌توان به تولید انرژی هسته‌ای و هسته رادیویی که در درمان پزشکی سرطان استفاده می‌شود، اشاره کرد.
جالب اینجاست که سایر تحقیقات منتشر نشده از این پروژه، فراوانی و تنوع زیاد زنبورهای عسل در منطقه چرنوبیل را نشان داده است. تا حدی، این به دلیل زمین‌های کشاورزی رها شده‌ای است که اکنون چمنزار گل‌های وحشی است. این زمین‌ها زیستگاه مناسبی برای ساخت کندو و تغذیه زنبورعسل فراهم می‌کنند و عواقب این اثرات را در مزرعه‌ها نشان می‌دهد. برای درک کامل تأثیرات این تشعشعات در مناطقی مانند چرنوبیل، به مطالعات آزمایشگاهی و میدانی بیشتری نیاز است.
