طی سالهای اخیر، بهره‌برداری نسل پنجم شبکه تلفن همراه یا 5G به یکی از مهم‌ترین موضوعات روز دنیا در حوزه فناوری تبدیل شده است. تکنولوژی که روز به روز توسعه بیشتری پیدا می‌کند و استفاده از آن در حال گسترش است. اما تاثیرات غیرقابل چشم‌پوشی آن در زندگی آینده انسان موجب شده تا همه کشورها به استقبال تهیه زیرساخت‌ها و تجهیزات شبکه 5G بروند.
اهمیت فناوری 5G، تعدادی از برترین شرکت‌های مخابراتی و ارتباطی دنیا از جمله تی‌موبایل، ودافون، تری، ای‌تی‌اند‌تی و ورایزن را وادار کرده تا از سالهای گذشته، سرمایه‌گذاری در حوزه گسترش ارائه فناوری 5G خود را در مناطق مختلف افزایش دهند.
این اتفاقی است که در ایران نیز رخ داده و در حال حاضر اپراتورهای برتر مانند همراه اول بر روی توسعه اینترنت 5G سرمایه‌گذاری کرده‌اند و به دنبال توسعه این فناوری در کشور هستند.
اما بیایید ابتدا نگاهی به اصلی‌ترین ویژگی‌ها و مزایای فناوری 5G بیندازیم:
ویژگی‌ها و مزایای نسل پنجم ارتباطات
مولفه سرعت، دغدغه همیشگی ارتباطات بوده است؛ اما شبکه‌های 5G چنین رویکردی ندارند. استاندارد ارتباطات موبایلی جدید دارای زیربناهای متعددی است که می‌تواند در مسیرهایی گوناگون شامل شبکه نسل 5 مورد استفاده قرار گیرد؛ لذا در مقایسه با فناوری‌های قبلی از انعطاف‌پذیری بالاتری برخوردار است.
افزایش سرعت، کاهش زمان پاسخ‌گویی و نهایتا بروز تاخیرات کم‌تر به‌طور مشخص فاکتورهای مهمی برای مشتریان نهایی هستند و استفاده از اسمارت‌فون در شبکه 5G به آنها امکان خواهد داد تا در مقایسه با گذشته قادر به انجام کارهایی کاملا متفاوت باشند.
سرعت دانلود بالاتر
نخستین انتظار ما از نسل پنجم ارتباطات، سرعت بیش‌تر است. در سند اولیه ITU حداقل سرعت دانلود 20 گیگابیت در ثانیه و سرعت آپلود 10 گیگابیت در ثانیه برای هر پایگاه خواسته شده که همین موضوع نشان می‌دهد، اولین تاثیر اینترنت 5G نسبت به 4G افزایش سرعت تا 100 برابر خواهد بود.
تاخیر بسیار پایین
برای انجام کارهای آنلاین از جمله استریم، انجام بازی و حتی کارهای جدی‌تر مانند اتصال خودروهای خودران به اینترنت و عمل جراحی از راه‌دور، نیاز است تا تاخیر اتصال اینترنت نسبت به 4G کاهش چشمگیری پیدا کند.
در اینترنت 5G از تاخیر حداقل 20 میلی‌ثانیه‌ای به تاخیر 5 میلی‌ثانیه‌ای می‌رسیم که اصطلاحا قواعد بازی را به کلی تغییر می‌دهد. البته تاخیر 5G تا 1 میلی‌ثانیه هم خواهد رسید که اتفاقی ایده‌آل برای کارکردهای تفریح و سرگرمی و حتی صنعتی است.
افزایش ظرفیت چشمگیر
اما شاید یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های اینترنتی نسل پنجم، افزایش ظرفیت آن باشد. با 5G می‌توان یک میلیون دستگاه را در هر کیلومتر مربع به اینترنت متصل کرد. توسعه خدمات دسترسی برای اینترنت اشیاء یا خودروهای خودران، همچنین توسعه ارتباطات برای کاربر در مکان‌های شلوغ مانند فستیوال‌ها، ورزشگاه‌ها و کنسرت‌ها از جمله خدماتی هستند که با افزایش ظرفیت 5G امکان پذیر خواهند بود.
ارائه سرویس‌های جذاب و نوین
- واقعیت افزوده (Augmented Reality) یک نمای فیزیکی زنده، مستقیم یا غیرمستقیم است که عناصری را پیرامون دنیای واقعی افراد به آن اضافه می‌کند. این عناصر مجازی بر اساس تولیدات کامپیوتری که از طریق دریافت و پردازش اطلاعات کاربر توسط سنسورهای ورودی مانند صدا، ویدئو، تصاویر گرافیکی یا داده‌های GPS است، ایجاد می‌شود.
با معرفی 5G زمان آن می‌رسد تا تکنولوژی واقعیت افزوده شکوفا شود. تکنولوژی واقعیت افزوده روز به روز در حال گسترش است و به زودی شاهد ارائه فناوری‌هایی شامل عینک واقعیت افزوده و یا حتی خودروهایی با قابلیت واقعیت افزوده هستیم که اطلاعات و محتوای مورد نیاز را به صورت کامل شخصی‌سازی شده به ما نشان می‌دهند.
این مطلب را نیز بخوانید: رشد فناوری 5G در ایران با چه موانعی مواجه است؟
- «واقعیت مجازی» به معنای تجربه کردن چیزهایی از طریق کامپیوتر است که واقعیت بیرونی ندارند. واقعیت مجازی یک جهان سه بعدی تعاملی باورپذیر است که به نوعی می‌توانید آن را تجربه و کاوش کنید که انگار (هم از نظر روانی و هم از نظر فیزیکی) در آن قرار گرفته‌اید. برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های VR شامل باورپذیری، تعاملی بودن، کامپیوتری بودن، کاوش‌پذیری و شناور بودن می‌شود.
دنیای مربوط به بازی‌ها و اپلیکیشن‌های واقعیت مجازی و همچنین سخت افزار مربوط به این تکنولوژی مانند عینک واقعیت مجازی، هر روزه طرفداران بیشتری پیدا می‌کنند. با توجه به افزایش ظرفیت، کاهش تاخیر و افزایش سرعت در 5G می‌توان شاهد کاربردی‌تر شدن فناوری‌های مربوط به واقعیت مجازی بود. حتی به کمک 5G با مجموعه‌ای از فناوری‌های واقعیت افزوده و واقعیت مجازی می‌توان به عصر نوین ارتباطات که متاورس می‌تواند نمونه کوچکی از آن باشد، قدم گذاشت.
- «خودروی هوشمند» وسیله‌ای است که قادر به حس کردن محیط اطراف خود بوده و بدون نیاز به دخالت انسان می‌تواند، فعالیت کند.
در خودروهای خودران ترکیبی از حسگرها، دوربین‌ها، رادار و هوش مصنوعی (AI) برای تردد بین دو نقطه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یک شبکه با سرعت، پایداری و ظرفیت بالا و تاخیر کم، اکوسیستمی مناسب برای توسعه خودروهای هوشمند و خودران را فراهم می‌سازد. تحول دیجیتالی که 5G برای ما فراهم می‌کند در حوزه حمل و نقل هوشمند نیز خودنمایی کرده و انسان می‌تواند با اتکا به نسل پنجم ارتباطات، به طور جدی توسعه خودروهای هوشمند و خودران را پیش بگیرد.
- «جراحی رباتیک» استفاده از ابزاری است که با بهره‌گیری از بازوهای رباتیک، حرکت دست جراح را بسیار دقیق به درون بدن بیمار منتقل می‌کند و تصاویر هنگام عمل را به صورت واضح و شفاف در اختیار جراح قرار می‌دهد؛ چیزی که پزشک را قادر به کنترل جراحی می‌کند یک اتصال اینترنتی قوی است که برای برقراری ارتباط بین پزشک و وسایل جراحی، مانیتورها و همچنین ارتباط با پزشکان با تجربه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دیگر مزیت توسعه 5G امکان انجام عمل‌های از راه دور است، اتفاقی که شاید تا چند سال پیش یک رویا به نظر می‌رسید اما حالا به مرحله واقعیت درآمده و حتی در کشور خودمان نیز مورد آزمایش قرار گرفته است. در ادامه توضیحات بیشتری در این خصوص ارائه خواهیم داد.
- «اینترنت اشیا» یا IoT که به آن «اینترنت چیزها» نیز گفته می‌شود، به میلیاردها دستگاهی اشاره دارد که در سراسر جهان قرار دارند و اکنون به اینترنت متصل شده‌اند، داده‌ها را گردآوری می‌کنند و با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند.
به لطف ظهور تراشه‌های ارزان کامپیوتری و وجود «شبکه‌های بی‌سیم» (Wireless Networks) در همه جا و همه وقت، این امکان وجود دارد که همه «چیز» (Thing | منظور اشیا است) از یک قرص کوچک گرفته تا یک هواپیمای بسیار بزرگ به اینترنت متصل و به بخشی از اینترنت اشیا (IoT) مبدل شود.
طبیعی است که ابعاد سرعت بالا و تأخیر پایین در فناوری‌هایی نظیر 5G زمینه اتصالات را بیش از پیش می‌کند و رفته رفته شرایط لازم برای فراهم آوردن زیر ساخت‌های لازم جهت تحقق اهداف کلانی همچون هوشمندسازی صنعت حمل و نقل شهری و بین شهری و در نتیجه کاهش هزینه‌ها محقق می‌شود.
همراه اول پیشگام در توسعه 5G
حدود یک سال از راه‌اندازی اولین سایت اینترنت 5G همراه اول در ایران می‌گذرد، اتفاقی که یک قدم رو به جلو در حوزه ارتباطات در کل کشور محسوب می‌شود و آغاز مسیری طولانی برای بهره‌برداری حداکثری از این فناوری است.
اینترنت 5G هرچند دیر به ایران رسید اما ایجاد چندین ایستگاه اینترنت 5G در مدت زمانی کوتاه در چند شهر مختلف، نوید دهنده آن بود که می‌توانیم به‌زودی از ویژگی‌های مهم اینترنت نسل پنجم مانند سرعت بالا، تاخیر بسیار ناچیز، ظرفیت دسترسی بالا و قابلیت اتصال به اینترنت اشیاء بهره‌مند شویم.
در ایران شرکت همراه اول به نقل از محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات سابق همانند لوکوموتیو پرقدرت مسیرحرکتی ایران دیجیتال، در عرصه توسعه فناوری 5G نیز پیشگام است. همراه اول در چهارم اسفند سال 1399 از دو سایت 5G خود با مصارف عمومی و تجاری در جوار حرم امام رضا (ع) رونمایی کرد. اولین سایت 5G همراه اول در تهران نیز اسفند ماه سال 1399 رونمایی شد. همراه اول در مدت زمان کوتاهی از سایت چهارم و پنجم خود در تهران و قم نیز رونمایی کرد تا استارت توسعه اینترنت 5G در کشور زده شود.
البته شرکت همراه اول بحث فناوری 5G در ایران را از سال 1395 آغاز کرده و با استفاده از توان داخلی شامل تیم‌های فنی اپراتور و شرکت‌های داخلی فرایند بومی کردن این فناوری را پیش برده، به گونه‌ای که طی سالهای اخیر همراه اول تمرکز ویژه‌ای بر روی توسعه اینترنت 5G داشته و حتی با محوریت این فناوری در نمایشگاه تلکام حضور یافته است.
این مطلب را نیز بخوانید: چشم انداز مثبت برای بومی‌سازی فناوری 5G در کشور
اپراتور برتر ایران، نسل پنجم ارتباطات را بر روی شبکه واقعی خود پیاده سازی کرده تا در چند مرتبه رکورد سرعت اینترنت کشور را جابه‌جا کند که از جمله آن می‌توان به ثبت رکورد سرعت 3.6 گیگابیت در ثانیه در زمان افتتاح سایت 5G همراه اول در تهران اشاره کرد.
اما شکستن رکورد سرعت اینترنت، هدف نهایی همراه اول نبوده و اپراتور اول ایران همسو با روند حرکتی اپراتورهای پیشتاز جهانی در حوزه 5G، پروژه‌های تعریف شده‌ای را به مرحله اجرا در آورده که نشان می‌دهد همراه اول به این فناوری نگاه ویترینی نداشته و همواره بر لبه تکنولوژی قرار دارد.
ورود همراه اول در کاربرد سلامتِ 5G؛ اولین جراحی از راه دور در ایران
در ابتدای تیرماه، اولین عمل جراحی از راه دور کشور از فاصله 17 کیلومتری با استفاده از یک ربات بومی و شبکه ارتباطی همراه اول بر روی یک سگ انجام شد. این عمل جراحی با استفاده از یوزکیس 5G همراه اول صورت گرفت که برای اولین بار در نمایشگاه تلکام 1397 معرفی شده بود.
همراه اول بر لبه فناوری کشور
همراه اول در توسعه فناوری حوزه‌های مختلف ارتباطی، کشاورزی، خودروسازی، پزشکی و بانکی پیش قدم بوده و با اتکا به توان متخصصان خود و توانمندی سخت‌افزاری و فنی که دارد، در جهت رشد و پیشرفت صنایع و بخش‌های مختلف قدم بر می‌دارد.
در ابتدای خرداد ماه، همراه اول و بانک تجارت در حوزه گسترش بانکداری نوین و خدمات مالی قراردادی را منعقد کردند.
براساس این تفاهم نامه، بانک تجارت و همراه اول به تخصیص خط اعتباری جهت اعطای تسهیلات خرد، احراز هویت و امضای دیجیتال، خدمات بانکداری باز، خدمات استارتاپ‌ها و فین‌تک‌های زیرمجموعه بانک، ارائه خدمت درگاه پرداخت و ارائه خدمات کیف پول متعهد شدند.
همراه اول با واگذاری 100 میلیون سیمکارت، بزرگ‌ترین سهم بازار تجاری در حوزه ارتباطات سیار را دارد، مشترکان اپراتور اول کشور و حجم معاملاتی آنها فرصت خوبی را برای استفاده از ظرفیت‌های بانکی و کیف پول اعتباری فراهم می‌کند. همراه اول بیش از 20 میلیون مشترک دائمی دارد که بزرگ‌ترین تعداد مشترکان پس پرداخت تلفن همراه کشور است.
این مطلب را نیز بخوانید: تست سرعت اینترنت 5G همراه اول با سرعت یک گیگابیت در ثانیه در نمایشگاه تلکام
این ظرفیت امکان بهره‌برداری از کیف پول اعتباری اپراتور اول تلفن همراه را از سوی بانک‌ها فراهم می‌کند. این تفاهم‌نامه در راستای انجام خریدهای خرد در طول یک دوره صورتحساب تلفن همراه و پرداخت نهایی همزمان با پرداخت صورتحساب تلفن همراه صورت گرفته است.
همچنین همراه اول کسب و کار با همکاری مرکز پژوهش و فناوری سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، به دنبال هوشمندسازی مزارع در کشور است. این تفاهم‌نامه منعقد شده، موجب ارتقای بهره‌وری سیستم‌های کشاورزی و کاهش موارد ضروری مانند مصرف آب خواهد شد. هوشمندسازی مزارع به کاهش نیروی کار و در مجموع کاهش هزینه‌های کشاورزی کمک فراوانی می‌کند.
در راستای تلاش همراه اول برای هوشمندسازی مصرف انرژی، زمستان سال گذشته بود که مدیرعامل همراه اول در دیدار با رئیس کمیسیون انرژی مجلس اعلام کرد که همراه اول آماده است تا به کمک دستگاه‌های دولتی و وزارتخانه‌های متولی حوزه انرژی، فرآیندهای صدور الکترونیک مصرف حامل‌های انرژی را به صورت مجازی و هوشمند در اختیار مشترکان قرار دهد.
اپراتور اول طی ماه‌های گذشته نیز ویژگی BTS Power Saving را به سایت‌های شهر تهران خود اضافه کرد که تاثیر بسزایی در مدیریت و کاهش مصرف انرژی این سایت‌ها دارد. این قابلیت به شکلی کار می‌کند که در ساعات کم ترافیک شبکه، با خاموش کردن TRXهایی که بار ترافیکی روی آن وجود ندارد، مصرف برق سایت را کاهش می‌دهد.
همچنین در این زمینه می‌توان به پروژه فهام یا طرح ملی فراسامانه هوشمند اندازه‌گیری و مدیریت انرژی اشاره کرد که به جهت ایجاد سیستم اندازه‌گیری هوشمند و زیرساخت شبکه هوشمند و پشتیبانی و توسعه شبکه توزیع برق در کشور راه اندازی شده است. به جهت اجرای این پروژه وجود بستر مخابراتی جهت ارسال دوطرفه اطلاعات از کنتورهای مجهز به سیمکارت به سرور جمع‌آوری اطلاعات و از سرور به کنتور جهت ارسال فرمان و به‌روزرسانی کنتور الزامی است.
با توجه به هوشمندسازی حدود 1 میلیون کنتور صنعتی و کشاورزی فعال در کشور همراه اول تامین ارتباطات شبکه‌ای حدود 70 درصد این دستگاه‌ها را بر عهده گرفته است که این پروژه را می‌توان نمونه‌ای از تلاش‌های تاثیرگذار و اجرایی همراه اول برای هوشمندسازی مصرف انرژی نامید.
همراه اول تامین ارتباطات شبکه‌ای با بیش از 70 درصد این دستگاه‌ها را بر عهده گرفته است که این پروژه را می‌توان نمونه‌ای از تلاش‌های تاثیرگذار و اجرایی همراه اول برای هوشمندسازی مصرف انرژی خانگی و صنعتی نامید.
ساخت نخستین خودرو متصل هوشمند در کشور
همراه اول همزمان با برنامه بسط نسل پنجم ارتباطات، تحقیق و توسعه بر روی اینترنت اشیاء را نیز به طور جدی و متمرکز طی سالهای اخیر پیگیری کرده و در این زمینه نیز از شرکت‌های پیشرو کشور است.
همراه اول به عنوان اپراتور برتر ایران، بیشترین پوشش شبکه‌ای را نسبت به سایر اپراتورهای کشور دارد و از این جهت، می‌تواند با ارائه سیمکارت‌هایی با کاربرد اینترنت اشیاء، پوشش حداکثری برای اتصال به خودروهای هوشمند متصل را برقرار کند.
این مطلب را نیز بخوانید: پروژه ساخت خودرو متصل هوشمند توسط همراه اول، سایپا و ایران‌خودرو
از این رو همراه اول با تکیه بر توان داخلی و استفاده از زیرساخت‌های خود، به بازیگر اصلی این پروژه تبدیل شده و به دنبال توانمندسازی زیست بوم کسب‌و‌کارهای حوزه حمل و نقل هوشمند است. ارائه خدمات اینترنت اشیاء یکی از مهم‌ترین راهبردهای 5 ساله همراه اول است و در این مسیر طراحی و پیاده سازی پلتفرم جامع اینترنت اشیاء، کمک به توانمندسازی زیست بوم کسب‌و‌کارهای حوزه حمل و نقل هوشمند و امکان بازنشر داده‌های پردازش شده برای به‌کارگیری در حوزه‌های پژوهشی از دیگر اهدافی‌ست که همراه اول به دنبال تحقق آن‌هاست.
همراه اول و سایپا در تیرماه سال جاری، تفاهم‌نامه‌ای را برای هوشمندسازی صنعت حمل و نقل و تولید خودرو متصل امضا کردند. مدیرعامل سایپا در مراسم امضای این تفاهم‌نامه اعلام کرد که این شرکت برنامه دارد ظرف سه سال آینده، یک میلیون خودرو متصل را تولید و روانه بازار کند.
تفاهم‌نامه همکاری همراه اول و ایران‌خودرو در زمینه توسعه فناوری خودرو متصل مهرماه امسال به امضا رسید و در نتیجه آن قرار است از سال آینده طرح خودرو متصل بر روی خودرو تارا، دنا پلاس اتوماتیک و K125 پیاده‌سازی شود.
همراه اول با شروع این کاربردها و ایجاد اکوسیستم مربوط به هر کاربرد این زمینه را فراهم می‌کند که با گستردگی شبکه 5G در کشور بتواند به عنوان اپراتور پیشرو به راه‌اندازی هرچه سریعتر آنها کمک کند.
