پژوهشگاه فضایی ایران در سالهای اخیر با اتکا به ظرفیتهای داخلی، توانسته زنجیره ارزش خدمات فضایی را از طراحی و ساخت تا بهرهبرداری و ارائه خدمات مبتنی بر دادههای ماهوارهای تکمیل کند. این روند نه تنها به توسعه فناوریهای بومی کمک کرده، بلکه زمینه حکمرانی دادهمحور و تصمیمگیری دقیقتر در حوزههای کلیدی کشور را فراهم آورده است.
از آزمایشگاه تا میدان عمل: چه کارهایی انجام شده است؟
در جریان بازدید هیأتی به ریاست سجاد احدزاده از پژوهشگاه فضایی، مدیران این مجموعه گزارشی از آخرین دستاوردهای علمی، پروژههای ملی و زیرساختهای آزمایشگاهی ارائه دادند. این گزارش نشان داد که پژوهشگاه در حوزههای متنوعی مانند کشاورزی هوشمند، پایش محصولات راهبردی، مقابله با زمینخواری، مدیریت سیلاب و تخصیص هوشمند منابع، خدمات عملیاتی ارائه کرده است.
نمونههای کاربردی و تأثیرات ملی
خدمات مبتنی بر دادههای فضایی که امروز در اختیار نهادهای تصمیمگیر قرار میگیرد، منجر به صرفهجویی در مصرف منابع، افزایش دقت در تخصیص بودجه و برنامهریزی و تسریع در پاسخ به مخاطرات طبیعی شده است. برای مثال، پایش محصولات کشاورزی با تصاویر ماهوارهایِ دقیق، به مدیریت بهتر آبیاری و افزایش بهرهوری منجر شده؛ و تحلیل دادهها در مدیریت سیلاب به کاهش خسارتها کمک کرده است.
همافزایی با دانشگاهها و بخش خصوصی؛ جذب نخبگان و شرکتهای دانشبنیان
یزدانیان، رئیس پژوهشگاه فضایی، بر توسعه همکاری با دانشگاهها و شرکتهای دانشبنیان تأکید کرد. با تعریف پروژههای مشترک و بهکارگیری زیرساختهای پژوهشگاه، مسیر جذب نخبگان و تجاریسازی فناوریهای فضایی تسهیل شده است. این تعاملات نه تنها ظرفیت پژوهشی را افزایش میدهد، بلکه به رشد زیستبوم نوآوری و توان تولید داخلی کمک میکند.
چرا تولید داخلی و استانداردسازی مهم است؟
تمرکز بر تولید داخلی و ارتقای استانداردسازی محصولات فضایی، از منظر کاهش وابستگیِ فناورانه و افزایش تابآوری ملی اهمیت دارد. سرمایهگذاری هدفمند در زیرساختهای آزمایشگاهی و پشتیبانی از استارتآپها و شرکتهای فناور، مسیر تجاریسازی دستاوردها را کوتاهتر میکند و فرصتهای صادرات فناوری را نیز افزایش میدهد.
دیپلماسی فناوری: پیوند با شبکههای جهانی
مرکز همکاریهای تحول و پیشرفت ریاستجمهوری، با مأموریت توسعه دیپلماسی فناوری، تلاش دارد ظرفیت علمی ایران را به شبکههای بینالمللی متصل کند. حضور فعال در سازمان همکاری شانگهای، گروه بریکس و شبکه فناوری اقلیم سازمان ملل (CTCN) از جمله اقداماتی است که به تقویت تعاملات بینالمللی و معرفی توانمندیهای بومی منجر شده است.
- تمرکز بر رفع نیازهای فناورانه تولید ملی
- گسترش همکاریهای فناورانه بینالمللی
- رصد و جذب فناوریهای نوپدید
این رویکرد دیپلماسی فناوری، امکان بهرهگیری از تجربیات بینالمللی و دسترسی به بازارها و شبکههای همکاری را افزایش میدهد؛ در عین حال، نقشهراهی برای صادرات فناوری و ایجاد زنجیره تأمین منطقهای فراهم میآورد.
توافق برای حرکت مشترک و نقشهراه اجرایی
پژوهشگاه فضایی ایران و مرکز همکاریهای تحول و پیشرفت بر گسترش همکاریهای راهبردی تأکید کردند تا توسعه فناوریهای فضایی با رویکرد افزایش توان تولید داخلی و کاهش وابستگی دنبال شود. طرفین همچنین بر تقویت پیوند میان نظام علم، فناوری و صنعت برای مشارکت فعالتر دانشگاهها و شرکتهای دانشبنیان در پروژههای فضایی توافق کردند.
محورهای همکاری آتی
میتوان محورهای همکاری را اینگونه خلاصه کرد: استفاده از دادهها و خدمات فضایی در حکمرانی هوشمند، مدیریت منابع طبیعی، کشاورزی و محیطزیست، مدیریت بحران، توسعه دیپلماسی فناوری از طریق رایزنان فناوری و شبکههای علمی، و حمایت هدفمند از نخبگان برای تجاریسازی دستاوردها. همچنین تشکیل کارگروه مشترک برای تدوین و پیگیری نقشهراه اجرایی یکی از گامهای عملی اعلام شده است.
تصمیمات اتخاذشده و توافقهای راهبردی نشان میدهد ایران در مسیر تکمیل زنجیره خدمات فضایی، هم به دنبال توسعه فناوریهای بومی است و هم در تلاش برای استفاده مؤثرتر از ظرفیتهای بینالمللی تا دستاوردهای فضایی به شکل پایدار و اثربخش وارد چرخهٔ اقتصاد ملی شوند.
