ویروسها تقریبا همه جا پیدا میشوند. با این که اندازه یک ویروس عموما بسیار کوچک است اما کارهای زیاد و البته خارقالعادهای انجام میدهد. اخیرا نمونههای عظیمالجثهای از ویروسها کشف شدهاند که برخی فرضیههای قبلی دانشمندان در مورد این دسته از ویروسها را زیر سوال میبرد.
اخیرا چهار ویروس درشت پیکر تکامل یافته در تصفیه خانه یک فاضلاب در اتریش کشف شدهاند که به اعتقاد محققان، حاصل رشد ویروسی کوچکتر و اتصال ژنوم میزبانهای گذشته آن هستند. ویروسهای کلونا (Klosneuviruses) نامی است که برای این چهار ویروس غول آسای تکامل یافته انتخاب شده است. ویروسهای کلونا جزو دسته ویروسهای غول آسا Mimivirus که اولین بار در سال 2003 کشف شدند، هستند. همان طور که از نام این ویروسها پیداست، یک ویروس غول آسا میتواند تا قطر ۵۰۰ نانومتر بزرگ شده و در مقایسه با ویروسهای معمولی دیگر که کمتر از یک دهم این مقدار بزرگ میشوند، اندازهای باورنکردنی داشته باشد.
ویروسهای غول آسا علاوه بر اندازه غیر معمول خود، سیستم ژنتیکی پیچیدهتری نیز دارند. به عنوان مثال یکی از این ویروسهای کلونا آنقدر بزرگ است که توانایی حمل tRNA، برای ترجمه کد ژنتیکی 19 مورد از 20 پروتئین آمینواسید ساز یافته شده در طبیعت را دارد؛ ترجمه کد ژنتیکی بخشی از فرآیند رمزگشایی و اجرای دستورالعمل ژن است. اکثر ویروسها tRNA مورد نیاز خود را که در فرآیند تکثیر به آنها کمک میکند از میزبانشان دریافت میکنند اما در بعضی موارد خود ویروس دارای tRNA است. طبق گزارش کشف این چهار ویروس که توسط تیم تحقیقاتی موسسه ژنوم مشترک وزارت انرژی آمریکا به سرپرستی تانیا ووایک انجام شده و در ژورنال ساینس به چاپ رسیده، داشتن چنین قابلیتی حتی برای یک ویروس غول آسا هم به هیچ وجه معمول نیست.
یوجین کونن، زیست شناس محاسباتی موسسه ملی بهداشت آمریکا و از نویسندگان مقاله کشف این چهار ویروس غول آسا تکامل یافته میگوید: «از آن جا که سنتز پروتئین یکی از نشانههای برجسته زندگی سلولی است، این ویروسهای جدید به صورت بیسابقهای خصوصیات سلولی دارند.»
کشف ویروسهای کلونا کشفی تصادفی اما بزرگ است. تیم تحقیقاتی این کشف بزرگ در حین تحقیق بر روی پروسه تبدیل آمونیاک به نیترات در فرایند تصفیه پسماندهای شهر کلاستنیبرگ هنگام جستجو در توالیهای ژنتیکی متوجه این ویروسها شدند. ووایک در همین رابطه میگوید:« یافتن یک ژنوم ویروس غول آسا مسیر پروژه را در جهتی غیر قابل پیشبینی و در عین حال هیجانانگیز تغییر داد است.»
البته نکتهای که بعد از کشف این ویروسها اهمیت پیدا میکند این است که این چهار ویروس غول آسای تکامل یافته فرضیات قبلی دانشمندان را به چالش میکشند. ژنومهای بزرگ این ویروسها امکان مقایسه آنها با ویروسهای غول آسا مشابه و ویروسهای گروه Mimivirus را فراهم میکند. آنالیزهای انجام شده نشان دادهاند که ویروسهای کلونا با اتصال اطلاعات ژنتیکی سلولهای میزبان مختلف در مدت زمانی طولانی به وجود آمدهاند. این یافتهها برخلاف تئوریهای پیشین دانشمندان در مورد نحوه به وجود آمدن ویروسهای غول آسا در اثر جفت شدن سلولهای باستانی است.
کونن در همین رابطه اضافه کرد: «این کشف جنبههای متفاوتی از تکامل ویروسی را آشکار میکند و دانش ما در مورد تعداد ژنهای میزبان لازم در طول فرآیند تکامل ویروس را به مقدار زیادی گسترش میدهد.»
بر اساس یافتههای محققان، این ویروسها احتمالا میکرو ارگانیسمهای تک سلولی (آغازیان) را آلوده میکنند. به گفته کونن، برخی از انواع ویروسهای غول آسا در محیطهای دریایی، حوضچههای گل و لای و خاکهای منجمد یافت میشوند اما با این همه گونههای زیادی از این ویروسها هنوز کشف نشدهاند.