ما برای اینکه شناخت بهتری از کیهان داشته باشیم نیاز به این داریم که دانش خود را درباره اثرات بلندمدت زندگی در فضا افزایش دهیم. دو مطالعه جدید نشان میدهند که ایستگاه فضایی بینالمللی (ISS)، اثرات میکروبی مهمی را روی فضانوردان و برعکس گذاشته است.
این دو مطالعه، بخشی از یک پروژه بزرگ هستند که اثرات مسافرت فضایی روی میکروبیوم انسان را بررسی میکند. میکروبیوم به همه ارگانیسمهای ریزی گفته میشود که در بدن انسان زندگی میکنند که از آن جمله میتوان به باکتریهای روده (گات) و ارگانیسمهای ریز روی پوست اشاره کرد.
مطالعه اول که نتایج آن در مجله Scientific Reports چاپ شده، فضانوردانی را مورد بررسی قرار داده که به مدت شش تا دوازده ماه در ایستگاه فضایی بینالمللی مانده بودند. محققان متوجه شدند که تنوع باکتریهای روده این فضانوردان، در فضای نسبتا استریل و بدون باکتری داخل ایستگاه، بهطرز شگفتانگیزی زیاد شده است.
هرنان لورنزی (Hernan Lorenzi)، میکروبیولوژیست از انستیتو J. Craig Venter میگوید: از آنجاییکه محیط ایستگاه فضایی بسیار تمیز است و فضانوردان کمتر در معرض باکتریهای محیطی هستند، ما انتظار داشتیم که تنوع باکتریهای روده آنها نسبت به قبل از مسافرت کاهش یافته باشد.
این اتفاق غیرمنتظره ممکن است به خاطر رژیمهای غذایی کنترلشده فضانوردان در ایستگاه فضایی باشد. ناسا در این سالها تلاش کرده تا بیش از ۲۰۰ نوع غذاها و نوشیدنی مخصوص ایستگاه فضایی آماده کند تا فضانوردان انتخابهای غذایی متنوعتری داشته باشند.
البته افزایش تنوع میکروبیوم گات میتواند خبر خوبی باشد، چراکه هرچه تنوع این باکتری در روده انسان بیشتر باشد، شانس ما برای شکست بیماریها بیشتر میشود. با اینحال، دانشمندان هنوز درباره صحت این موضوع در مورد فضانوردان هنوز تحقیقی انجام ندادهاند.
اما در مورد میکروبیومهای پوست، نتایج واحدی به دست نیامد، بطوریکه تنوع باکتریهای پوست بعضی از فضانوردان افزایش یافته بود و در برخی دیگر کم شده بود. تنها مورد مشترک، کاهش باکتری Proteobacteria بود که احتمالا به خاطر تمیزی ایستگاه فضایی اتفاق افتاده است (این باکتری به مقدار زیادی در خاک پیدا میشود).
این یافته نشان میدهد که تغییرات میکروبیومی میتوانند در جهت عکس نیز اتفاق بیفتند. بنابراین دانشمندان بهراحتی با نگاه کردن به ردپای میکروبیومی فضانوردان میتوانند بگویند که کدامیک از آنها در ایستگاه فضایی بینالمللی بودهاند.
لورنزی میگوید: ما متوجه شدیم که میکروبیوم ایستگاه فضایی، بیشتر به سمت میکروبیوم فضانوردانی که برای مدتی در آنجا زندگی کردهاند تمایل پیدا میکند. به عبارتی، علیرغم تاثیر ایستگاه فضایی روی میکروبیوم فضانوردان، پوست فضانوردان نیز میکروبیوم ایستگاه فضایی را تغییر داده است.
اینجاست که مطالعه دوم، که نتایج آن اخیرا در مجله PLOS One چاپ شده، وارد میدان میشود. محققان در این مطالعه، نمونههایی را از دهان، بینی، گوش، پوست و بزاق فضانوردان ایستگاه فضایی، قبل، بعد و در طول مدت ماموریتشان در فضا گرفتند.
آنها سپس این نمونهها را با نمونههای گرفته شده از سطوح ایستگاه فضایی مقایسه کردند و موفق به پیدا کردن الگوهای مشابهی در میکروارگانیسمها شدند.
این محققان از یک روش آزمایشگاهی مخصوص، برای بررسی DNA نمونهها استفاده کردند. درنهایت مشخص شد که میکروبیوم فضانوردان، ۵۵ درصد به میکروبیوم سطوح ایستگاه فضایی کمک کرده و میکروبهای این سطوح تا حد بسیار زیادی شبیه به نمونههای موجود بر روی پوست فضانوردان شدهاند.
این شباهتهای باکتریایی حتی تا چهار ماه بعد از ترک ایستگاه فضایی توسط فضانوردان ادامه داشته است. البته از آنجاییکه این مطالعه تنها روی یک فضانورد انجام شده بود، تایید نتایج آن نیازمند مطالعات بیشتری است.
دانشمندان با دانستن رابطه بین میکروبیومهای فضانوردان و ایستگاه فضایی بهتر خواهند توانست برای توقفهای طولانی مدت فضانوردان در این ایستگاه برنامهریزی کنند و بیش از پیش در جهت حفظ سلامتی آنها قدم بردارند.
کریستال جایینگ (Crystal Jaing)، بیولوژیست مولکولی از آزمایشگاه ملی Lawrence Livermore میگوید: بین میکروبیومهای ایستگاه فضایی و فضانوردان اثرات متقابلی وجود دارد و دانستن جزییات این تاثیرات برای جلوگیری از بروز مشکلاتی برای سلامت فضانوردان در ماموریتهای فضایی بلندمدت میتواند بسیار حایز اهمیت باشد.