انگلستان اولین کشوری است که با سرعت چشمگیری واکسن ویروس کرونا را تایید کرده و در آزمایش بالینی بزرگ آزمایش شده است. فقط هفت ماه پس از شروع آزمایشات بالینی در 2 دسامبر، مقررات قانونی انگلستان مجوز استفاده اضطراری را برای واکسن شرکت‌های دارویی فایزر و بیون‌تک دریافت کردند. کارکنان مراقبت‌های بهداشتی در بیمارستان و مراکز درمانی انگلیس و همچنین کارمندان و ساکنان خانه سالمندان می‌توانند اولین دوزهای واکسن خود را هفته آینده دریافت کنند. با ادامه این مطلب با آی‌تی‌رسان همراه باشید.
قبل از این که کشورهای چین و روسیه مرحله نهایی آزمایشات را برای افراد انجام دهند، قبلا مجوز واکسن‌ها را دریافت کرده بودند. انتظار می‌رود مقررات نظارتی در ایالات متحده و اروپا طی هفته‌های آینده تصمیمات خود را صادر کنند.
شرکت مستقر در شهر نیویورک در ماه نوامبر گفت هنگامی که این شرکت و بیون‌تک، در ماینز، آلمان درخواست تصویب اضطراری را به سازمان غذا و داروی ایالات متحده ارائه دادند، پس از دو هفته تست واکسن بر روی بیش از 43000 نفر متوجه شدند که واکسن شرکت دارویی فایزر 95 درصد در پیشگیری از بیماری موثر است. تأیید انگلیس فقط بر اساس داده‌های مربوط به 170 عفونت است و ممکن است در دنیای واقعی اثربخشی پایین‌تری نسبت به آزمایش داشته باشد، اما هنوز یک نتیجه فوق‌العاده امیدوارکننده محسوب می‌شود.
لحظه صدور مجوز واکسن‌ها بسیار لحظه تاریخی است. اما دانشمندان هنوز سوالات زیادی در مورد چگونگی عملکرد این واکسن‌ها روی میلیون‌ها نفر دارند.
آیا واکسن از انتقال ویروس کرونا جلوگیری می‌کند؟
علاوه بر واکسن شرکت دارویی فایزر، تنظیم‌کننده‌ها اطلاعات واکسن مشابه دیگر ساخته شده توسط شرکت دارویی مدرنا از کمبریج، ماساچوست و سومین واکسن تولید شده توسط AstraZeneca از کمبریج، انگلیس و دانشگاه آکسفورد انگلیس را ارائه می‌دهند. هر سه این واکسن‌ها در آزمایش‌های بالینی بزرگ مورد آزمایش قرار گرفته‌اند و در جلوگیری از علائم بیماری نویدبخش هستند.
اما هیچ یک از واکسن‌ها نشان نداده است که به طور کلی از عفونت جلوگیری می‌کند یا شیوع بیماری را در یک جمعیت کاهش می‌دهد. اما واکسن‌ها کسانی که واکسینه شدهاند را در معرض عفونت بدون علامت قرار داده و این عفونت را به دیگران که آسیب‌پذیر هستند منتقل می‌کند.
استفان گریفین (Stephen Griffin)، ویروس‌شناسی از دانشگاه لیدز انگلیس اینچنین گفته است:
در بدترین حالت می‌توان افرادی را دید که راه می‌روند و حس خوبی دارند، اما در حقیقت همه‌جا را پر از ویروس کرده‌اند یا به معنای دیگر آن را به دیگران منتقل کرده‌اند.
شرکت دارویی فایزر گفته است که دانشمندان این شرکت در حال بررسی روش‌هایی برای ارزیابی انتقال بیماری در مطالعات آینده هستند. در حال حاضر، شرکت AstraZeneca و دانشگاه آکسفورد ممکن است بتوانند اولین نکات در مورد اینکه آیا یک واکسن می‌تواند از چنین انتقالی محافظت کند، را ارائه دهند. اگرچه آنها هنوز نتایج کاملی را منتشر نکرده‌اند، اما آنها به طور معمول آزمایش ویروس کرونا را انجام داده و به محققان اجازه می‌دهند تا عفونت‌های بدون علامت را بررسی کنند. علائم اولیه نشان می‌دهد که واکسن ممکن است باعث کاهش دفعات چنین عفونت‌هایی شود. این نشان می‌دهد که انتقال بیماری نیز ممکن است کاهش یابد.
مصونیت ناشی از واکسن چه مدت طول می‌کشد؟
هیچ راه سریعی برای تعیین میزان دوام ایمنی در برابر ویروس کرونا وجود ندارد و محققان باید در ماه‌ها و سال‌های آینده این مسئله را به دقت کنترل کنند.
برخی گزارش‌ها از عفونت مجدد و کاهش سطح آنتی بادی، ماه‌ها پس از شروع اولیه ویروس کرونا گزارش شده است، اما هنوز مشخص نیست که شیوع مجدد عفونت چقدر است. نشانه‌هایی وجود دارد که سیستم ایمنی بدن حافظه‌ای از عفونت ویروس کرونا را در قالب سلول‌های حافظه نگه می‌کند که در صورت مشاهده مجدد ویروس بتواند به سرعت عمل کند. واکسن‌ها، به گفته آلتمن (Altmann)، دقیقا برای برانگیختن پاسخ‌های شدید از سیستم ایمنی بدن ساخته شدهاند.
هنوز هم نظارت بر مصونیت در برابر بیماری و زمان کاهش آن برای مسئولان بهداشت عمومی مهم خواهد بود. یکی از راه‌های انجام این کار، علاوه بر پیگیری عفونت‌ها در میان افرادی که عکس گرفته‌اند، ارزیابی دوره‌ای سطح آنتی بادی‌ها و سلول‌های ایمنی است. آلتمن گفته است که اگر حرکت این پاسخ‌های ایمنی نشانه‌ای زودهنگام از کاهش آنها باشد، نگران‌کننده خواهد بود. اما تنوع گسترده در پاسخ‌های ایمنی افراد می‌تواند شرایطی را که در آن واکسن موثر نباشد، ایجاد کند و چنین مطالعاتی نیاز به ردیابی بسیاری از افراد دارد. او همچنین اظهار کرده است:
در برخی از تحلیل‌های سطح بالای جمعیت باید تلاش کنید تا بفهمید که برنده هستید یا بازنده. در غیر این صورت، مانند دولتی خواهید بود که پس از این همه سال خود را دست انداخته است.
واکسن‌ها چه مقدار در گروه‌هایی مانند افراد مسن و کودکان نتیجه‌بخش خواهند بود؟
در آزمایشات مهم واکسن تاکنون ده‌ها هزار نفر ثبت‌نام کرده‌اند، اما نتیجه‌گیری آنها درباره اثربخشی در کمتر از 200 نفر از عفونت‌ها است. در نتیجه، تجزیه این داده‌ها در گروه‌های مختلف مانند افراد چاق یا مسن بدون از دست دادن قدرت آماری، می‌تواند دشوار باشد.
مایکل هد (Michael Head)، محقق بیماری‌های عفونی در دانشگاه ساوتهمپتون انگلیس نیز اینچنین بیان کرده است:
باید اطلاعات بیشتری را از نظر تأثیر واکسن‌ها در جمعیت‌های مختلف بررسی کنیم.
نشانه‌های اولیه‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد این سه واکسن پیشرو ممکن است از افراد بالای 65 سال محافظت کند. اما قبل از اینکه محققان بتوانند به جمعیت آماری مورد نیاز برای دستیابی به اطمینان از عدم حفاظت از قسمت‌های جمعیت توجه کنند، به احتمال زیاد به داده‌های دنیای واقعی از تعداد زیادی از افراد واکسینه شده نیاز دارند.
هنوز هیچ اطلاعاتی در مورد نحوه ارائه واکسن در کودکان و زنان باردار وجود ندارد. این آزمایشات معمولاً از آزمایشات سایر گروه‌ها عقب هستند تا اطمینان حاصل شود که تا آنجا که ممکن است اطلاعات ایمنی قبل از شروع مطالعات جمع‌آوری شده باشد. در 2 دسامبر، شرکت دارویی مدرنا از طرح آزمایش واکسن خود در کودکان رونمایی کرد.
چگونه واکسن‌ها باهم مقایسه می‌شوند؟
هر سه واکسن پیشرو احتمالا هدف دستیابی به 50 درصد کارآیی را دارند و بر اساس داده‌های آزمایش بالینی تاکنون ایمن به نظر می‌رسند. اما ممکن است اختلافاتی در میزان کارایی آنها وجود داشته باشد که می‌تواند روند همه‌گیری را تغییر دهد.
واکسن‌های فایزر و مدرنا متکی به RNA هستند. این واکسن‌ها در ذره‌ای چربی قرار گرفته که RNA را به داخل سلول‌ها منتقل می‌کند و از آنجا به عنوان الگویی برای تولید پروتئین ویروسی استفاده می‌شود که سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کند. با این حال، واکسن شرکت AstraZeneca از DNA استفاده می‌کند که به سلول‌های داخل ویروس بی‌ضرر منتقل می‌شود و ارتباطی با ویروس کرونا ندارد.
اطلاعات اولیه نشان می‌دهد که رویکرد RNA ممکن است برای پیشگیری از بیماری موثرتر باشد. گریفین خاطرنشان می‌کند که تفاوت‌های ناچیزی در پاسخ ایمنی ناشی از هر روش وجود دارد. محققان سرانجام ممکن است دریابند که یک رویکرد در گروه‌های خاصی از افراد بهتر از روش دیگر عمل می‌کند یا بهترین روش برای محدود کردن انتقال است.
تفاوت در هزینه و تدارکات نیز در اینکه کدام واکسن برای کدام منطقه مناسب است، تاثیر دارد. اندکی پس از اعلام مجوز واکسن شرکت فایزر، مقامات انگلیس اذعان کردند که انتقال واکسن به خانه‌های مراقبت شخصی برای واکسیناسیون ساکنان چالش‌برانگیز است، زیرا این واکسن باید در دمای بسیار پایین (منفی 70 درجه سانتیگراد) نگهداری شود. مایکل هد می‌گوید دو واکسن دیگر در چنین دمای پایین نگهداری نمی‌شوند و احتمالاً واکسن AstraZeneca آسان‌ترین و ارزان‌ترین ذخیره برای این سه واکسن است.
آلتمن گفته است که مقایسه اثربخشی واکسن‌های مختلف مهم است و باید تا آن زمان که مسیر پیشرفت مشخص است واکسن‌ها بررسی شوند.
او همچنین اظهار کرده است:
از واکسنی که دولت کشورتان برای‌تان مهیا می‌کند، استفاده کنید. تمام آنچه که من می‌خواهم این است که از این آشفتگی خارج شویم و خانواده‌ام در معرض خطر نباشند. هر کدام از واکسن‌های مذکور می‌تواند این سطح از رضایت را نیز برای ما ایجاد کند.
آیا ویروس‌ها می‌توانند مصونیت ناشی از واکسن‌ها را از بین ببرند؟
بعضی از ویروس‌ها مانند ویروس آنفلوانزا معروف به جهش و حرکت در اطراف برخی از ژنوم‌های خود هستند. ژن ویروس کرونا اما تاکنون نسبتاً پایدار به نظر می‌رسد. بیشتر واکسن‌های در حال تولید از جمله سه واکسن پیشرو، پروتئینی به نام سنبله را هدف قرار می‌دهند که ویروس برای آلوده کردن سلول‌ها به آن نیاز دارد. پاسخ‌های ایمنی استخراج شده توسط این واکسن‌ها به احتمال زیاد سایت‌های مختلفی را در امتداد آن پروتئین هدف قرار خواهد داد.
همه این‌ها به محققان اطمینان می‌دهد برای اینکه ویروس مصونیت واکسن را بهم نریزد. اما کمپین‌های واکسیناسیون انبوه، برای اولین بار فشار زیادی را برای سازگاری با ویروس کرونا ایجاد می‌کند و هر نوع ویروسی را که بتواند از سیستم دفاعی ایمنی نجات دهد، انتخاب می‌کند. گریفین اینچنین گفته است:
ما هرگز ویروسی مانند ویروس کرونا را ندیده بودیم. بنابراین اطلاع نداریم که چگونه ویروس در برابر واکسن پاسخ خواهد داد.
چارلی ولر (Charlie Weller)، رئیس واکسن در Wellcome Trust در لندن، می‌گوید که محققان برای بررسی علائم تغییر باید ویروس باید آن را به صورت ایزوله کنترل کنند. او اضافه می‌کند:
نظارت قوی با نمونه‌گیری مداوم و تعیین توالی برای ارزیابی هرگونه تأثیر بر سلامت عمومی و برداشتن هر نوع جهش کلیدی خواهد بود. همانطور که ادامه تحقیقات در زمینه تولید نسل بعدی واکسن ویروس کرونا نیز ادامه خواهد داشت.
آلتمن اینچنین گفته است که آماده‌سازی واکسن‌ها علیه اهداف دیگر مفید خواهد بود. درصورتی که نیاز به استفاده از ویروس کرونا در برابر واکسن‌هایی که اسپایک را هدف قرار می‌دهند، وجود داشته باشد، آنها مقاوم خواهند شد. او اضافه کرد:
هرگز نگویید که نسخه‌های فوری واکسن علیه اهداف دیگری وجود دارد.
دانشمندان چگونه واکسن را از نظر ایمنی طولانی‌مدت کنترل می‌کنند؟
بیانیه‌ای از ژوئن راین (June Raine)، مدیر اجرایی آژانس تنظیم داروها و محصولات بهداشتی، که همراه با تأیید واکسن فایزر توسط انگلیس همراه بوده است، گفته است:
امنیت عمومی همیشه در خط مقدم ما بوده است.
این واکسن فقط چند ماه از دوره آزمایش بالینی دو ساله خود را پشت سر گذاشته است که قبل از تصویب برای فروش آزاد در بازار لازم است آن را تکمیل کند. بنابراین مقامات بهداشتی، پزشکان و افرادی که این واکسن را دریافت می‌کنند، از نزدیک شاهد علائم خطر مشاهده نشده هستند. بسیاری از دولت‌ها از قبل سیستم‌های گزارش‌دهی در اختیار دارند که برای ردیابی ایمنی واکسن طراحی شدهاند.
واکسن‌ها به دلیل اثرات جانبی احتمالی در آزمایش‌های بالینی که ترکیبی از گزارش‌دهی از شرکت کنندگان و جمع‌آوری اطلاعات توسط پزشکان تحقیق است، به سختی بررسی می‌شوند. واکسن شرکت‌های دارویی فایزر و بیون‌تک در دو دوز با فاصله حداقل سه هفته تجویز می‌شود. به مدت یک هفته بعد از هر دوز، شرکت کنندگان با استفاده از شرح حال الکترونیکی یا برنامه تلفن‌های هوشمند، اطلاعات مربوط به وضعیت سلامتی خود را نگه می‌دارند. خون یک روز پس از دوز گرفتن و یک هفته بعد از هر تزریق برای جستجوی هر چیزی که ممکن است نشان دهنده واکنش خطرناک باشد، گرفته می‌شود.
آزمایشات واکسن شرکت فایزر نشان داد که برخی از گیرندگان در محل تزریق احساس تب، خستگی، درد عضلات و سردرد می‌کنند؛ اگرچه این علائم معمولاً فقط چند روز طول می‌کشد و به طور کلی جدی تلقی نمی‌شوند. اما آنها می‌توانند ترس را تحریک کنند.
جروم کیم (Jerome Kim)، مدیر کل موسسه بین‌المللی واکسن در سئول نیز گفته است:
هنگامی که واکنش به واکسن و بیماری خصوصیات یکسانی داشته باشد، باعث می‌شود مردم نگران شوند.
اطمینان آژانس تنظیم داروها و محصولات بهداشتی از ایمن بودن واکسن مبتنی بر نظارت بر صدها بیمار حداقل برای دو ماه پس از دوز دوم آنها است. کیم گفته است که در آن زمان عوارض جدی معمولاً اتفاق نمی‌افتد.
از پزشکان انتظار می رود که پس از تأیید واکسن، چه با تأیید کامل و چه فقط برای استفاده اورژانسی، هرگونه واکنش جانبی را گزارش دهند. اکثر کشورها نوعی نمایندگی مانند سیستم گزارش‌دهی رویداد نامطلوب واکسن (VAERS) دارند که گزارش‌هایی از علائم جدی را که پس از دریافت واکسن ایجاد می‌شود، جمع‌آوری می کند. پزشکان آمریکایی از نظر قانونی ملزم به گزارش چنین علائمی هستند. برای داروها و واکسن های ویروس کرونا، انگلستان یک سایت تخصصی گزارش برای چنین جمع‌آوری داده‌هایی ایجاد کرده است.
کیم گفته است چنین سیستم‌هایی موثر واقع خواهند شد، او اضافه کرد:
شما هنوز هم به نظارتی قوی نیاز دارید. چنین اتفاقات نادری می‌توانند مهم باشند.
