پروژه عظیم متاورس چیست؟ ورژن جدیدی از اینترنت سه‌بعدی با واقعیت مجازی

پروژه عظیم متاورس فیسبوک به عنوان نسل جدید اینترنت در دنیای واقعیت مجازی شناخته می‌شود، اما متاورس چیست و چه کاربردی دارد؟

حدود یک ماه پیش بود که مارک زاکربرگ، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل فیسبوک اعلام کرد که نام این شرکت در یک ری‌برند بزرگ از فیسبوک به متا تغییر خواهد کرد. فیسبوک یا همان شرکت متا مالک پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام، واتساپ، فیسبوک و مسنجر است و در حال حاضر به جز تغییر لوگو، تفاوت خاصی میان فیسبوک و متا وجود ندارد، اما چیزی که موجب شده تا زاکربرگ نام فیسبوک را به متا تغییر دهد پروژه بزرگ متاورس است.

در واقع تیم برندسازی فیسبوک بر این عقیده هستند که با آغاز تمرکز این شرکت بر روی پروژه متاورس، دوران جدیدی در فیسبوک آغاز شده و آینده‌ای متفاوت در انتظار این شرکت خواهد بود، به این ترتیب بهتر است فیسبوک با نامی متفاوت دوران جدید خود را آغاز کند و از این پس مردم ما را با برند متا بشناسند.

اما متاورس چیست و چگونه کار می‌کند؟ این سوالی است که ذهن بسیاری از مخاطبان را درگیر کرده و همه می‌خواهند بدانند پروژه بزرگ متاورس که بسیاری از اهل فن از آن سخن می‌گویند و حتی زاکربرگ به خاطر آن نام برند فیسبوک را تغییر داده چیست و چه تغییراتی در زندگی ما ایجاد می‌کند.

تاریخچه متاورس

ابتدا باید بدانید کلمه متاورس، ایده آن و حتی آغاز به کار آن مربوط به فیسبوک نیست. در واقع فیسبوک با تغییر نام خود و شباهت نام متا با متاورس می‌خواهد به نوعی این پروژه را به نام خود سند بزند ولی همین حالا شرکت‌هایی هستند که بر روی پروژه متاورس کار می‌کنند و شاید حتی جلوتر از فیسبوک باشند.

اما فیسبوک پس از تغییر نام خود به متا اعلام کرد که به طور جدی بر روی پروژه متاورس فعالیت خواهد کرد و می‌خواهد اولین پلتفرمی باشد که متاورس را ارائه می‌دهد.

نام متاورس ابتدا توسط نیل استیونسن، نویسنده آمریکایی در رمان اسنو کرش در سال 1992 استفاده شد، در این رمان دنیایی مجازی ترسیم شد که در آن همه افراد با آواتارهایی از دنیای واقعی خود با یکدیگر تعامل داشتند. در حال حاضر بسیاری از شرکت‌های مطرح مانند مایکروسافت، انویدیا و اپیک‌گیمز اعلام کرده‌اند که در حال طراحی و توسعه متاورس در حوزه‌های مختلف هستند و به آینده متاورس اعتقاد دارند.

دنیایی مشابه به متاورس تاکنون در فیلم‌هایی مانند Ready Player One و Free Guy همچنین بازی‌هایی مانند Second Life، فورتنایت، ماینکرفت و روبلاکس به نمایش گذاشته شده و باید بدانیم که ایده دنیای مجازی مانند متاورس آنچنان هم جدید نیست، اما عملیاتی شدن این پروژه حالا وارد مرحله جدیدی شده و به نظر می‌رسد از نظر تکنولوژی و فناوری به بلوغ لازم برای ایجاد متاورس رسیده‌ایم.

متاورس چیست و چه اتفاقی در آن رخ می‌دهد؟

ابتدایی‌ترین تعریف برای متاورس این است: تبدیل اینترنت دو بعدی به سه‌بعدی! حال اینترنت سه‌بعدی چیست و چه معنایی دارد؟ اول آنکه همانطور که گفتیم دنیای متاورس مربوط به یک شرکت یا کمپانی نیست، بلکه یک دنیای آزاد و بزرگ با قوانین محدود است که شرکت‌های مختلف مانند فیسبوک، مایکروسافت، گوگل، نتفلیکس، اپیک گیمز و غیره می‌توانند در آن فعالیت کنند، درست مانند اینترنت که متعلق به شخص یا شرکتی نیست ولی همه افراد از جمله شرکت‌های بزرگ تا استارتاپ‌های کوچک و حتی من و شما می‌توانیم در آن فعالیت کنیم.

اگر شما هم به طور دقیق نمی‌دانید که متاورس چیست باید بگویم، متاورس دقیقا همان اینترنت است، اما نحوه ارتباط شما با متاورس با شکل فعلی ارتباط شما با اینترنت تفاوت دارد، به عنوان مثال شما به وسیله تلفن همراه یا کامپیوترتان به اینترنت متصل می‌شوید و از اپلیکیشن‌ها و سایت‌های مختلف استفاده می‌کنید. در متاورس این دنیای دو بعدی به یک دنیای سه بعدی تبدیل می‌شود، یعنی به جای آن که گوشی خود را از جیب در بیاورید و وارد اینترنت شوید، باید عینک واقعیت مجازی خود را دربیاورید و وارد دنیای سه بعدی متاورس شوید.

در این دنیای سه بعدی یک آواتار گرافیکی و شخصی‌سازی شده نمایانگر حضور شما خواهد بود، شما با این آواتار می‌توانید به بازی‌ها، برنامه‌ها و اپ‌های مختلف وارد شوید و از خدمات و سرویس‌های آن‌ها استفاده کنید.

همچنین در این دنیا نحوه ارتباط با دوستانتان نیز بسیار آسان‌تر و واقعی‌تر می‌شود، یعنی به جای آنکه مثلا از طریق واتساپ تنها تصویر پروفایل دوستتان را ببینید و از طریق متن با او در ارتباط باشید، می‌توانید آواتار سه‌بعدی او را دیده و با هم از بخش‌های مختلف متاورس استفاده کنید.

تجربه متاورس به هیچ‌وجه محدود نیست، در این پروژه شما می‌توانید خرید و فروش انجام دهید، با دوستانتان بازی کنید، قرارهای کاری خود را به‌صورت سه‌بعدی برگزار کنید، آموزش ببینید، کسب و کارها خود را اجرا کنید، تبلیغ کنید، فیلم ببینید، در کنسرت شرکت کنید و حتی به ساخت و توسعه متاورس کمک کنید.

در واقع هرکاری که شما در حال حاضر توسط سایت‌ها و اپلیکیشن‌های آنلاین قادر به انجام آن هستید، در محیط متاورس به صورت سه‌بعدی و با حضور شما و دیگر دوستانتان به شکل آواتار یا حتی هولوگرام سه‌بعدی قابل انجام است.

با این توصیفات هنوز هم نمی‌توان به شکل درستی متوجه شد که متاورس چیست و چه اتفاقاتی در آن رخ می‌دهد، به این ترتیب بهتر است سفری به آینده داشته باشیم و نمونه‌ای از آن چیزی که مدیران دنیای تکنولوژی و فناوری از متاورس به ما نشان داده‌اند را مرور کنیم. در ادامه با ذکری مثالی از ورود به دنیای متاورس، نوع فعالیت در این دنیا را مرور خواهیم کرد.

تجربه استفاده از دنیای متاورس

فرض کنید شما به زمانی که متاورس عرضه شده و به صورت متداول در سراسر دنیا مورد استفاده قرار گرفته‌ است سفر کرده‌اید و می‌خواهید از متاورس استفاده کنید، تجربه استفاده از متاورس احتمالا به این شکل خواهد بود:

شما در خانه نشسته‌اید و برای چک کردن شبکه‌های اجتماعی عینک واقعیت مجازی مخصوص متاورس را به چشم می‌زنید، این عینک‌ها حکم تلفن همراه در دنیای امروزی را دارد و توسط شرکت‌های مختلف با قابلیت‌های مختلف ساخته می‌شود. شما عینک خود را بر چشم زده و وارد دنیای متاورس می‌شوید.

شما در این دنیا یک خانه دارید که به شکل دلخواه خود آن را چیده و حتی تزئینش می‌کنید، البته برای خرید برخی آیتم‌ها باید پول پرداخت کنید ولی به هر شکل خانه شما می‌تواند بزرگ، کوچک، به شکل سنتی، مدرن یا هر شکلی که شما می‌خواهید شخصی‌سازی شده باشد. این خانه حکم منوی اولیه متاورس یا صفحه هوم گوشی ما را دارد. حال توسط منویی که در اختیار شما قرار می‌گیرد می‌توانید به مثلا اینستاگرام بروید.

محیط اینستاگرام برای شما سه‌بعدی خواهد بود و شما با حرکات دست می‌توانید تصاویر و ویدیوهای جدید را بالا و پایین کرده و یا آن‌ها لایک کنید و کامنت بگذارید. اگر متاورس به پیشرفت لازم برسد، کاربران در آن دیگر نیازی به تایپ نخواهند داشت و با بیان خود می‌توانند جستجو کرده یا کامنت بگذارند.

برگردیم به داستان خودمان، دوست شما به شما پیام می‌دهد و یک ویدیو را مثلا در تلگرام برایتان می‌فرستد، شما یا می‌توانید از فضای سه‌بعدی اینستاگرام به فضای سه بعدی تلگرام بروید یا اینکه پیام یا ویدیو دوستتان را مانند یک اعلان دیده و از آن عبور کنید.

حال نیاز به خرید دارید، به دوستتان پیام می‌دهید و او مانند یک آواتار همراه با شما وارد فضای سه‌بعدی سایت آمازون می‌شود، شما می‌توانید با او صحبت کنید و نظرش را در مورد کالایی که قصد خریدش را دارید، بخواهید. سپس شما با اشاره دست خود محصولات مختلف را دیده و کالای مورد نظر را انتخاب می‌کنید، سپس احتمالا یک ربات آواتار به پیش شما آمده و اطلاعات آدرس و کارت بانکی شما را دریافت می‌کند و خرید شما ثبت می‌شود.

سپس دوستتان به شما پیشنهاد می‌دهد که فورتنایت بازی کنید، شما با آوارتارهای خودتان، وارد بازی فورتنایت می‌شوید و توسط گیم‌پلی سه‌بعدی فورتنایت، این بازی را همراه با دوستان انجام می‌دهید. پس از بازی برنامه یادآور متاورس به شما یادآوری می‌کنید که یک قرار کاری دارید، بنابراین شما از دوست خود جدا شده و وارد اپلیکیشن زوم می‌شوید، در این اپلیکیشن شما و همکارانتان همگی با یک آواتار یا هولوگرام سه بعدی حاضر شده و دور یک میز می‌نشینید و درخصوص کار صحبت می‌کنید.

پس از کار نوبت به ورزش می‌رسد، هر روز قرار دارید تا با یکی دیگر از دوستانتان سر یک زمان مشخص به مدت نیم‌ساعت از دوچرخه ثابت استفاده کنید. شما و رفیقتان سر زمان مشخص وارد اپلیکیشن فیتنس مورد نظر می‌شوید و در زندگی واقعی نیز بر روی دوچرخه ثابت هوشمندی که به متاورس متصل است خواهید نشست، شما و دوستتان در دنیای متاورس در کنار هم بر روی دوچرخه‌های ثابت دیجیتالی می‌نشینید و فضای ورزش برای شما محیا می‌شود.

شما می‌توانید ورزش خود را انجام دهید و به مدت نیم‌ساعت به اهدافی که اپلیکیشن برای شما تعیین کرده برسید. سپس مجددا از دوست خود جدا شده و سری به شبکه‌های اجتماعی می‌زنید و در نهایت کار شما با متاورس پایان می‌یابد.

این یک تجربه ناقص و حدودی، از آن چیزی است که زاکربرگ و دیگر مدیران فناوری قولش را به ما داده‌اند. البته متاورس بسیار بزرگ‌تر و کاربردی‌تر از این دنیایی است که با هم تجربه‌اش کردیم ولی متاورس ظرفیتش را دارد که فعالیت‌های روزانه ما را به همین شکل تغییر داده و دگرگون کند.

برجسته‌ترین ویژگی‌های متاورس چیست؟

متاورس نسخه‌ای پیشرفته و بسیار جذاب‌تر از اینترنت است، تمام تعاملات و ارتباطات اینترنتی امروز ما در متاورس دچار تحول می‌شود، زیرا این فضا پیشرفته‌تر و تکامل یافته‌تر از فضای اینترنت امروزی است و ویژگی‌های خاص و جذابی در این فضا نهفته است که ما را بیش از پیش مشتاق تجربه آن می‌کند.

تعامل پذیری

یکی از مهم‌ترین خاصیت‌های متاورس تعامل‌پذیری میان پلتفرم‌های مختلف است، پلتفرم‌های مختلف در فضای اینترنت فعلی بسیار جداگانه فعالیت دارند، شما برای ورود به هر سایت باید حساب کاربری مجزا داشته باشید، هر اپلیکیشن و هر سرویس قوانین خاص خودش را دارد و به اشتراک گذاشتن یک محتوا از یک پلتفرم بر روی پلتفرم دیگر آسان نیست.

اما در متاورس این مشکلات وجود ندارد، شما با آواتار و اطلاعات خود می‌توانید در تمامی سرویس‌ها و پلتفرم‌ها فعالیت کنید، همچنین محتوای هر سرویس و یا حتی بازی، در سرویس‌ها و بازی‌های دیگر قابل استفاده است، مثلا می‌توانید یک کاستوم در فورتنایت را در یک بازی دیگر مانند کالاف دیوتی استفاده کنید.

به زبان دیگر باید گفت که در متاورس شما مالک دیتاها و آیتم‌های مختلف هستید نه پلتفرم‌ها! البته این نوع تعامل‌پذیری در حال حاضر در بسیاری از سایت‌ها و پلتفرم‌های معروف به صورت ناقص شکل گرفته اما در متاورس به حداکثر ظرفیت خودش خواهد رسید. به طور مثال در حال حاضر شما می‌توانید در بسیاری از سایت‌ها با اکانت گوگل خود حساب کاربری داشته باشید، یا مثلا یک فیلم و یا عکس از واتساپ به تلگرام قابل انتقال است اما این تعامل‌پذیری‌ها بسیار محدود هستند، در متاورس با ایجاد یک ساختار پایه‌ای یکپارچه، ظرفیت جدیدی از تعامل‌پذیری ارائه می‌شود.

سیستم مالی نوین

خرید و فروش یا هر نوع فعالیت مالی در متاورس با یک سیستم مالی جدید و متفاوت عرضه می‌شود. البته شما همچنان برای خرید از فروشگاه‌های اینترنتی یا داشتن اشتراک، از کارت بانکی خود استفاده می‌کنید اما در متاورس یک سیستم مالی جدید و نوین برپایه ارزهای دیجیتال و دارایی‌های بی‌همتا NFT ارائه می‌شود.

نکته متفاوت در خصوص متاورس آن است که شما مانند برخی بازی‌های آنلاین می‌توانید دارایی دیجیتال بی‌همتا یا NFT باشید. به طور مثال کاستوم شما، برخی آیتم‌هایی که درون محیط هوم دارید یا برخی ویژگی‌هایی که در خود محیط متاورس قابل مالکیت است را می‌توانید معامله کنید. اما این معامله برپایه چه ارزی صورت می‌گیرد؟ در اینجا رمزارزها وارد می‌شوند، شما می‌توانید با استفاده از ارزهای دیجیتال معاملات بسیاری را در متاورس تشکیل دهید و حتی یکی از دلایلی که از رمزارزها به عنوان آینده صنعت مالی در دنیا یاد می‌شود امکان استفاده آن‌ها در متاورس است.

ارتباط با دوستان

در متاورس ارتباط با دوستان و نزدیکان و حتی همکاران تجاری به شکل خاصی بهبود پیدا می‌کند. در ابتدا شاید احساس کنید محیط متاورس به یک محیط بازی شباهت دارد و کسی آن را جدی نمی‌گیرد، اما همانطور که گفتیم، متاورس نمونه‌ای پیشرفته از اینترنت است و شما در این محیط می‌توانید ارتباطی نزدیک‌تر با دوستان خود داشته باشید.

امکان برقراری ارتباط تصویری یا دورهمی با دوستان در متاورس کاملا با فضای اینترنت فعلی متفاوت است، شما با استفاده از آواتارها و یا هولوگرام‌های سه بعدی در یک محیط واقعی اطراف خود یا یک محیط سه‌بعدی با دوستان خود در ارتباط هستید و می‌توانید با یکدیگر صحبت کنید، یا با یکدیگر به تماشای فیلم و سریال بپردازید، به کنسرت بروید، یک رویداد ورزشی را با یکدیگر تماشا کنید و یا با یکدیگر در یک بازی اینترنتی شرکت کنید.

دنیای سه‌بعدی متاورس حتی می‌تواند به فضای حقیقی راه پیدا کند، یعنی به وسیله واقعیت افزوده می‌توانید افراد و حتی بازی‌ها را به دنیای واقعی بیاورید و در یک محیط واقعی با هولوگرام سه‌بعدی یکی از دوستانتان در آن طرف دنیا بازی‌های ایجاد شده برای این فضا را انجام دهید یا به گفتگو بپردازید.

تکامل آموزش مجازی

آموزش مجازی در دوران پاندمی کرونا به مرحله جدیدی وارد شد و بسیاری از دانش‌آموزان در سراسر دنیا حدود دو سال است که به صورت مجازی درس می‌‌خوانند. با وجود متاورس شاید نیاز زیادی به آموزش مجازی احساس نشود و حتی برای کاهش هزینه‌ها و استفاده از امکانات متنوع و جذاب متاورس، تعدادی از کلاس‌های درسی به صورت مجازی در متاورس برگزار شود.

دنیا متاورس فضای بسیار خوبی برای ساخت نمونه‌های گرافیکی از دروس مختلف و یا حتی انجام آزمایش‌های مجازی است، به این ترتیب برخی از دروس را می‌توان در متاورس انجام داد و در عین حال دانش آموزان نیز با هدست خود به طور کامل در کلاس حاضر بوده و فعالیت موثری در کلاس خواهند داشت.

به همین ترتیب بسیاری از کلاس‌های آنلاین به ویژه کلاس‌هایی که نیاز به آموزش فنی یا حضوری دارد را می‌توان با استفاده از هولوگرام‌های سه‌بعدی یا آواتارها به صورت از راه‌دور برگزار کرد.

جدی‌ترین انتقاداتی که به متاورس وارد می‌شود چیست؟

با وجود تمامی این ویژگی‌ها و مزیت‌ها، نگرانی‌های بسیار جدی در خصوص متاورس و اثری که متاورس می‌تواند بر روی دنیای واقعی بگذارد وجود دارد که در ادامه تعدادی از آن‌ها را بیان خواهیم کرد:

آینده سلامت جامعه

متاورس فضایی است که می‌تواند مردم را به شدت یکجانشین کند، فعالیت فیزیکی در متاورس کم است و این موضوع می‌تواند نگرانی‌های جدی را در خصوص سلامت جامعه به همراه داشته باشد. البته متاورس هم مانند اینترنت خوبی‌ها و بدی‌های بسیاری دارد و بستگی دارد تا شما چگونه از آن استفاده کنید، اتفاقا با وجود قابلیت سه‌بعدی، فعالیت‌های فیزیکی سه بعدی زیادی برای این فضا پیش‌بینی شده است.

اما کلیت متاورس می‌تواند در طولانی مدت ما را به یکجانشینی و کم تحرکی عادت دهد که بسیار خطرناک است. همچنین استفاده مداوم از عینک‌های واقعیت مجازی می‌تواند آسیب‌های جدی به چشم و یا حتی گوش وارد کند.

مورد دیگر در مبحث سلامت، جامعه گریز شدن و میل به تنهایی میان افراد مختلف است، دنیای متاورس هرچقدر هم که جذاب باشد یک دنیای مجازی است و هرچه بیشتر در این دنیا فعالیت داشته باشد، به معنای آن است که تعاملات شما در دنیای واقعی کاهش پیدا می‌کند و این می‌تواند طی 10 تا 20 سال مردم را جامعه گریز و حتی افسرده کند. میل به حضور در فضای مجازی به جای فضای واقعی، اتفاق مثبتی نخواهد بود و به شدت بر روی روحیات و رفتار نسل آینده تاثیر می‌گذارد.

آسیب‌های محیط زیستی

ایجاد دنیای متاورس با تمامی ظرفیت‌هایش، نیازمند تولید سخت افزار قدرتمند و مصرف برق فراوان است. سخت افزار قدرتمند و انرژی برق دو عامل اصلی برای راه‌اندازی متاورس هستند که تولید افزایش هر دو مورد به شدت برای محیط زیست مخرب خواهد بود. تبدیل دنیای کد نویسی شده اینترنت به فضای سه‌بعدی و گرافیکی و افزایش استفاده از ارز‌های دیجیتال به همراه تولید انواع سخت‌افزار برای مدیریت و استفاده از این فضا به معنای ایجاد چالش‌های جدی زیست محیطی در مدت زمانی کوتاهی پس از راه‌اندازی متاورس است و این اتفاق به شدت آینده کره زمین را تهدید می‌کند.

امنیت در متاورس

هرچند اعلام شده که فضایی مانند متاورس بر پایه بلاک‌چین و ظرفیت‌های امنیتی این تکنولوژی ساخته می‌شود اما همچنان به طور دقیق مشخص نیست امنیت این فضا چگونه تامین می‌شود و طرحی جامع و کلی برای تامین امنیت این فضا ارائه نشده است. در فضایی که شما به صورت آواتار یا هولوگرام سه‌بعدی حضور دارید و تمام تعاملات روزانه خود را در آن انجام می‌دهید، امنیت تراکنش‌های مالی و حتی حریم خصوصی اولین ویژگی است که باید تامین شود و تاکنون به طور دقیق مشخص نشده که جایگاه امنیت در متاورس چیست و چه اندیشه‌ای در خصوص امنیت متاورس شده است؟

فضای سه‌بعدی متاورس به علت آن که نزدیکی بیشتری با زندگی انسان‌ها دارد می‌تواند فضای مناسبی برای ایجاد بدافزارها و حتی فیشینگ شود، کلاهبرداری در متاورس و حتی توهین و قلدرهای مجازی قطعا در ابتدای راه متاورس، امنیت این فضا را تهدید می‌کنند. هر چند می‌توان جلوی این افراد را گرفت اما تا زمان تکامل متاورس، وجود باگ‌های نرم‌افزاری و امکان سوء استفاده کاربران از این فضا غیرممکن نیست.

تحریم و فیلترینگ

یکی دیگر از ویژگی‌های متاورس که تاکنون خیلی به آن پرداخته نشده و تا حدودی نامشخص است، امکان تحریم و یا فیلترینگ این فضاست. همانطور که می‌دانید در حال حاضر کشوری مانند آمریکا سرویس‌رسانی به بسیاری از کشورها از جمله ایران را ممنوع کرده است، اما این تحریم‌ها در متاورس به چه صورت خواهد بود؟ اگر قرار باشد در متاورس نیز کاربران تحریم و از دسترسی به خدمات محروم شوند، باید بگوییم که این فضا حداقل برای ما ایرانی‌ها کارایی خاصی نخواهد داشت.

همچنین میزان تسلط کشورها و دولت‌ها برای فیلترینگ متاورس و تصمیم به بستن ارتباط با این فضا نیز هنوز مشخص نیست. تحریم و فیلترینگ از جمله بزرگ‌ترین مشکلات اینترنت است که باید در متاورس رفع شود و اگر بخش زیادی از محدودیت‌های اینترنت را در متاورس نیز تجربه خواهیم کرد.

کی به متاورس خواهیم رسید؟

هر چند بسیاری از فعالیت‌های روزانه و سرویس‌های جدید شرکت‌های بزرگ تکنولوژی محور به سمت متاورس در حال حرکت است اما فعلا حداقل چندسالی تا عرضه متاورس به شکلی که در این مقاله ترسیم کردیم و مدیران دنیای فناوری مانند زاکربرگ به ما قول داده‌اند، فاصله داریم. هر چند متاورس در نهایت عرضه و تبدیل به بخشی از زندگی ما می‌شود و اما جا افتادن این فضا و فناوری و همچنین آزمون و خطاهای ابتدای آن زمان بر است.

زمان دقیقی برای عرضه متاورس اعلام نشده اما شاید 5 یا 10 سال دیگر بخش اعظمی از این فناوری عرضه شده باشد و کاربران زیادی به جای تلفن همراه از عینک‌های واقعیت مجازی و واقعیت افزوده متاورس استفاده کنند.