تقریباً هزار سال پیش، یک آشفتگی اساسی در جو زمین رخ داد! ابر بزرگی از ذرات غنی از گوگرد در سراسر استراتوسفر جریان داشت که باعث شد ماه‌ها یا حتی سال‌ها آسمان تاریک شود، تا اینکه در نهایت به زمین رسید. در ادامه این مطلب با آی‌تی‌رسان همراه باشید.
محققان هسته‌های یخ یا همان نمونه‌هایی که از اعماق ورقه‌های یخ یا یخچال‌های طبیعی گرفته شده‌اند، را حفاری و تجزیه و تحلیل کرده‌اند. آنها مشاهده کردند که در این نمونه‌ها آئروسل‌های گوگرد تولید شده توسط فوران‌های آتشفشانی به استراتوسفر رسیده و دوباره در سطح زمین مستقر شده‌اند.
یخ‌ها این قابلیت را دارند که شواهد مربوط به آتشفشان را در بازه‌های زمانی بسیار طولانی حفظ کنند، اما مشخص کردن تاریخ دقیق یک حادثه که در لایه‌های هسته یخ ظاهر می‌شود، هنوز هم کار دشواری است.
در این حالت، دانشمندان تصور می‌کردند که این حادثه ممکن است بر اثر انفجار جزیره هیکلا در سال 1104 رخ داده باشد، این آتشفشان گاهی اوقات به دروازه جهنم نیز نامیده می‌شود. از این حادثه رسوبات گوگردی زیادی به جا مانده است. از آنجا که نوار نازک یخ در میان بزرگترین رسوب سولفات در هزاره گذشته قرار دارد، این نتایج قابل‌قبول به نظر می‌رسند.
اما اگر یک هسته یخی با گذر زمان تغییر یابد، چه می‌شود؟ چند سال پیش، مطالعه‌ای انجام شد و اینچنین نتیجه گرفت که مقیاس زمانی که Greenland (Ice Core Chronology 2005 (GICC05 نام دارد، تا هفت سال در هزاره اول و تا چهار سال در اوایل هزاره بعدی خاموش است.
یافته‌ها به رهبری سباستین گیلت (Sébastien Guillet)، کلیماکولوژیستی از دانشگاه ژنو در سوئیس، در آوریل 2020 (فروردین ماه 1398) منتشر شده است و حاکی از آن است که انفجار جزیره هیلکا عامل ناپدید شدن ماه و ایجاد غول سولفات نبوده است.
گیلت و همکارانش در مقاله خود خاطرنشان می‌کنند که شواهد مربوط به این حادثه در شرح وقایع یخ قطب جنوب نیز به طور مشابه وجود دارد. آنها انچنین بیان کردند:
این کشف مهم ناشی از سیگنال‌های آتشفشانی و رسوب سولفات بوده است که از اواخر سال 1108 یا اوایل 1109 شروع شده و تا اوایل سال 1113 نیز ادامه داشته است.
تیم تحقیقاتی با توجه به این نتایج عجیب و غریب، رسوب سولفات و… سعی کرد دلیل پنهان شدن ماه در سال 1110 میلادی را بیابد. آنها اینچنین اظهار کردند:
رویدادهای زیادی در جو رخ داده که با آئروسل‌های آتشفشانی در ارتفاع زیاد در ارتباط بوده است. این‌ها همه از زمان‌های بسیار قدیم مورد توجه تاریخ‌نویسان قرار داشته است. این روشنایی‌های گزارش شده از خورشید گرفتگی را می‌توان هم برای شناسایی آئروسل‌های آتشفشانی در استراتوسفر و هم برای تعیین کمیت نوری استراتوسفر فوران‌های بزرگ استفاده کرد.
براساس گزارش‌های ناسا و محاسبات نجومی، در 20 سال اول سال‌های 1100 تا 1120 میلادی، هفت ماه‌گرفتگی قابل‌مشاهده در ماه مشتری (اروپا) رخ داده است. در این سال‌ها نیز شاهد یک ماه‌گرفتگی که در ماه کره زمین در سال 1110 بودیم. فردی که این رویداد را مشاهده کرده بود، از تاریکی استثنایی ماه در طول این پدیده اینچنین گفت:
ماه در شبانگاه شب پنجم ماه مه بسیار درخشان بود. پس از آن به تدریج نور آن کم شد، به طوری که به محض فرا رسیدن شب، آن چنان ماه خاموش شد که هیچ چیزی از آن دیده نمی‌شد.
از آن زمان بسیاری از ستاره‌شناسان درباره این ماه گرفتگی مرموز، غیرعادی و تاریک بحث کرده‌اند. قرن‌ها پس از وقوع آن، ستاره‌شناس انگلیسی جرج فردریک چمبرز (Georges Frederick Chambers) در این باره اینچنین گفت:
کاملا روشن است که این کسوف نمونه‌ای از کسوف سیاه بود، چون ماه به جای درخشش با رنگ مسی، کاملا ناپدید شد.
اگرچه این پژوهش نشان می‌دهد امکان دارد که آئروسل‌های آتشفشانی در استراتوسفر دلیل این امر باشد، اما با وجود مشهور بودن این واقعه در تاریخ نجوم، محققان هرگز درباره وجود آئروسل‌های آتشفشانی در استراتوسفر اظهارنظر نکرده‌اند.
محققان اظهار کردند:
شایان ذکر است که در طی تحقیقات ما در سال‌های 1108 تا 1110 میلادی هیچ مدرک دیگری از غبار آتشفشانی، مانند کم شدن نور خورشید، درخشش‌های قرمزرنگ صبحگاهی یا هاله‌های خورشیدی مایل به قرمز یافت نشد.
اکنون که دیگر هیکلا وجود ندارد، چه نوع آتشفشانی مسئول این ابر گوگرد است؟
اگرچه پاسخ به این سوال کمی غیرممکن است، اما این تیم گمان می‌کند که احتمالا عامل آن انفجار کوه آسامای ژاپن است که در سال 1108 به مدت چند ماه فوران می‌کرد. این فوران از فورانی که در سال 1783 که منجر به کشته شدن بیش از 1400 نفر شد، نیز بدتر بود.
فردی واقعه 1108 را اینچنین توصیف می‌کند:
انفجاری از آتشفشان رخ داد که منجر به تشکیل یک لایه ضخیم خاکستر شد! دیگر مزارع برنج برای کشت مناسب نیستند. ما هرگز چنین چیزی ندیدیم. بسیار عجیب و نادر است.
علاوه بر گزارشات شاهدان، محققان همچنین شواهدی دارند که نشان می‌دهد که سال 1109 میلادی سال بسیاری سرد بود (یعنی حدود 1 درجه سانتی‌گراد از نیمکره شمالی خنک‌تر بود). آنها این اطلاعات را بر اساس حلقه‌های نازک درختان بدست آوردند.
در سایر اسناد تاریخی، به ویژه گزارشات مربوط به تأثیرات اقلیمی و اجتماعی در سال‌های 1109تا 1111 میلادی، این فرضیه را تأیید می‌کند که فوران سال 1108 (یا مجموعه‌ای از فوران هایی که در آن سال آغاز شد)، می‌تواند منجر به اثرات مخرب بر جوامع آسیب‌دیده شود.
محققان شواهد زیادی راجع به آب و هوای نامساعد، محصولات نامناسب و قحطی در این سال‌ها یافتند. آنها خاطرنشان کردند که شواهد جمع‌آوری شده نشان می‌دهد که مشکلات معیشتی که از سال 1109 آغاز شد، در چندین منطقه غرب اروپا منجر به قحطی شد.
البته، این مشکلات سال‌های قبل را نمی‌توان عامل فوران دانست، اما محققان می‌گویند که تمام شواهد جمع‌آوری شده حاکی از یک خوشه فراموش شده فوران‌های آتشفشانی در 1108 تا 1110 است که عواقب وحشتناکی بر بشریت گذاشته است. اکنون نیز آنها در حال کشف بیشتر این اطلاعات هستند.
