انتظارات شما از دولت بعدی در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات چیست؟

قصد داریم تا در این مقاله به طور مختصر نگاهی به عمده انتظارات و دغدغه‌هایی که امید داریم در دولت آینده به آن‌ها پرداخته شود، داشته باشیم.

---

کمتر از یک روز به سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در کشور باقی مانده و گمانه‌زنی‌های متفاوتی در خصوص رییس جمهور بعدی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد. کاندیدهای انتخاباتی از روزها پیش از طریق مناظرات، برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی، جراید، برنامه‌های اینترنتی، فضای مجازی و دیدارهای حضوری، برنامه‌های خود برای دولت آینده را مطرح ساختند.

تاکنون در میان سخنان نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری، مسائل اقتصادی و معیشتی نقش برجسته‌ای داشته و متاسفانه توجه کمتری به حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات شد. سخنان نامزدها در خصوص حوزه فناوری اطلاعات در کشور تنها به مساله فیلترینگ و کیفیت خدمات اینترنتی محدود بود و نقشه راه نامزدهای انتخاباتی برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مشخص نیست.

به طور واضح در کشورمان عقب‌ماندگی‌های بسیاری در حوزه ICT، سیاست‌گذاری فضای مجازی، توسعه زیرساخت‌ها و… وجود دارد و وزیر ارتباطات بعدی نیز باید وظایف سنگینی را به دوش بکشد، اما سیاست کلی دولت آینده در خصوص حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، دارای بیشترین اهمیت است. در نقش راه آینده وزارت ارتباطات باید نواقص بسیاری برطرف و پایه رشد و پیشرفت برای آینده فناوری کشور نیز مستحکم‌تر شود.

بخش‌های مختلف جامعه انتظارات زیادی از دولت آینده در خصوص حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات دارند و باید به دغدغه آنها توجه کرد، این دغدغه‌ها می‌تواند برای یک فرد روستایی اتصال پایدار اینترنت و برای یک مدیر جوان استارتاپ، تامین مالی برای ایجاد زیرساخت‌های بستر رشد و توسعه ایده‌ها در فضای استارتاپی کشور باشد، البته این تفاوت سطح دغدغه خود نشان دهنده بی‌عدالتی و نابرابری در توسعه زیرساخت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در مناطق مختلف کشور است.

اما به هر شکل با توجه به نفوذ اینترنت و خدمات الکترونیک به تمام سطوح زندگی مردم، دیدگاه‌های متفاوتی در خصوص سیاست‌های کلی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در دولت آینده وجود دارد و ما قصد داریم تا در این مقاله به طور مختصر نگاهی به عمده توقعات و دغدغه‌هایی که امید داریم در دولت آینده به آن‌ها پرداخته شود، داشته باشیم و نظر شما را در خصوص انتظارات خود از دولت و وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات آینده جویا شویدم، با آی‌تی‌رسان همراه باشید:

انتظارات از دولت آینده : توسعه زیرساخت ارتباطی

شاید یکی از مهم‌ترین مواردی که در زندگی بخش اعظمی از مردم جامعه تاثیر دارد و عقب‌ماندگی بسیاری نیز در این حوزه احساس می‌شود، توسعه زیرساخت ارتباطی و شبکه ملی اطلاعات است. دولت فعلی در خصوص اتصال شهرستان‌ها و روستا‌های دورافتاده به شبکه ملی اطلاعات، تلاش‌های زیادی انجام داد، البته شیوع ویروس کرونا و تحصیل از راه دور، موجب سرعت گرفتن این اتفاق شد اما هنوز هم 100 درصد شهرها و روستا‌های بالای 20 خانوار به شبکه ملی اطلاعات متصل نشده‌اند.

این مشکل یکی از بزرگ‌ترین بی‌عدالتی‌هایی است که در حق جوانان و نوجوانان و حتی کودکان مناطق دورافتاده و روستاها رخ داده است. عقب ماندگی کشور در زمینه توسعه زیرساخت‌های ارتباطی موجب شد تا بسیاری از کودکان طی دوران کرونا نتوانند از بسترهای آموزشی مجازی بهره‌مند شوند.

می‌توان گفت اولین و مهم‌ترین وظیفه دولت آینده توسعه زیرساخت ارتباطی و به پایان رساندن تمامی لایه‌های شبکه ملی ارتباطات است. مردم در ‌شهرهای بزرگ نیز مشکلات متعددی برای برقراری ارتباطات پر سرعت و پایدار دارند، بدون توسعه ارتباطی، رشد و شکوفایی در تمامی مباحث ICT غیرممکن است.

انتظارات از دولت آینده : شبکه ملی اطلاعات

توسعه زیرساخت‌های ارتباطی موجب تکمیل لایه اول شبکه ملی اطلاعات می‌شود و این درحالی است ما در لایه‌های دیگر این شبکه حتی به سطح مطلوب نزدیک هم نشده‌ایم. به عقیده کارشناسان عقب ماندگی در لایه انتقال و دسترسی در کنار بی‌توجهی به لایه محتوا از مهم‌ترین حفره‌های به وجود آمده در توسعه شبکه ملی اطلاعات است.

البته در خصوص محتوا اقداماتی بدون حمایت دولت توسط بخش خصوصی صورت گرفته که اگر با سنگ‌اندازی‌های بخش دولتی مواجه نشود، تا حدودی موتور محرک این لایه خواهد بود.

انتظار می‌رود تمامی لایه‌های شبکه ملی اطلاعات برای دسترسی سریع و پایدار با خدمات و سرویس‌های متنوع و امن برای عموم مردم توسط دولت آینده راه‌اندازی شود.

انتظارات از دولت آینده : رفع انحصار اینترنت

می‌توان یکی از بزرگ‌ترین دلایل عقب ماندگی در شبکه ملی اطلاعات و توسعه زیرساخت مناسب ارتباطات را انحصار توسعه و ارائه اینترنت در وزارت ارتباطات و مخابرات دانست. البته به طور مشخص هر دو دستگاه، یکدیگر را به انحصارگرایی در توسعه خدمات اینترنت متهم می‌کنند، دعوایی که دودش در چشم مردم می‌رود.

شرکت ارتباطات زیر ساخت ‌سالهاست که در بخش واردات اینترنت انحصار دارد، اما حالا در پایان دولت دوازدهم وزارت ارتباطات خبر داد که قصد دارد انحصار در واردات اینترنت را شکسته و از این پس خود اپراتورها می‌توانند مستقیما با شرکت‌های تامین کننده وارد مذاکره شوند و سود و عواید واردات اینترنت را کسب کنند.

مورد دیگر انحصار مخابرات در ارائه سرویس‌های ثابت مبنی بر فیبر نوری یا VDSL است که سرعت و پایداری چندین برابر ADSL دارند و طبق برنامه دولت باید تا پایان سال 99 بیش از 5 میلیون پورت VDSL در اختیار مردم قرار می‌گرفت. اما این اتفاق رخ نداد و به یک مجادله بزرگ میان وزارت ارتباطات و مخابرات در ماه‌های اخیر تبدیل شد.

در این خصوص نیز اعلام شده که انحصار از مخابرات برداشته شده و شرکت‌های دیگر نیز می‌توانند سرویس VDSL به مشترکان خود ارائه دهند اما تاکنون در عمل چنین اتفاقی رخ نداده است.

نگاه سیاسی جدا از نگاه تخصصی

نگاه سیاسی در تصمیم‌گیری‌ها و تعیین خط مشی‌ها نه تنها در وزارت ارتباطات بلکه در اکثر ارگان‌های حکومتی دیده می‌شود. متاسفانه خط استراتژی‌های مربوط به توسعه آینده کشور، بیش از نگاه تخصصی بر اساس اهداف سیاسی تعیین می‌شود و همین موضوع موجب شده تا به جای استفاده از مدیران متخصص و مجرب برای عناوین مختلف، به یارکشی‌های سیاسی و جناحی روی بیاوریم.

در مورد قبلی به دعوای میان وزارت ارتباطات و مخابرات اشاره کردیم، این نوع جدال‌ها رنگ و بوی سیاسی دارد و هدف آن قطعا رشد و پیشرفت زندگی مردم نیست، در عین حالا هیچ پیشرفتی در این گونه نگاه‌ها و دعواهای سیاسی وجود ندارد و تنها موجب از بین رفتن سرمایه‌های کشور می‌شود.

فیلترینگ تلگرام و حمایت از پیام‌رسان‌های ایرانی نیز یکی از آن تصمیمات بدون کارشناسی و سیاسی بود که موجب شد تا فیلترشکن در میان مردم رواج پیدا کند و سرمایه‌های مردم نیز از بین برود.

عدم نگاه سیاسی به موضوعات مختلف، استفاده از نیروهای متخصص برای تعیین خط مشی‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات از بزرگ‌ترین خواسته‌های مردم از دولت آینده است.

بومی‌سازی‌های بی‌حاصل و نتیجه

بومی‌سازی تمامی پلتفرم‌های مطرح و مشهور خارجی یکی دیگر از جنبه‌های نگاه سیاسی در حوزه فناوری ارتباطات است که تنها به از بین رفتن ده‌ها میلیارد تومان سرمایه مردم سرانجام شده است. بومی‌سازی در کشور به نمادی برای تلاش بیهوده به جهت ساخت نمونه مشابه پلتفرم‌های خارجی است، تلاشی که به سایت یک نمونه ناقص از یک سرویس یا پلتفرم خارجی می‌شود و در نهایت نه مردم از آن استقبال می‌کنند و نه به سرانجام خاصی می‌رسد.

طی این سال‌ها تلاش‌های پرهزینه مسئولان برای بومی‌سازی موتور جستجو، پست الکترونیک، شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و غیره هیچ موفقیتی در پی نداشته است، در واقع نه از این بومی‌سازی به شکل درستی حمایت می‌شود و نه زیرساخت‌های آن فراهم است.

بومی‌سازی در ایران تنها پروژه‌های ناقص با نگاه سیاسی است که موجب شده حتی اعتماد عمومی نسبت به پلتفرم‌های دولتی و مورد حمایت دولت نیز از بین برود.

بزرگ‌ترین آزمون بومی‌سازی در کشور مربوط به آبان سال 98 است که اینترنت بین‌الملل به مدت دو هفته در کشور قطع بود و هیچکدام از پلتفرم‌های بومی‌سازی ایرانی مانند موتورهای جستجو، پیام‌رسان‌ها و… نتوانستند حتی برای چندین ساعت بدون مشکل به مردم خدمت‌رسانی کنند.

عدم نظارت بر روی پروژه‌های برنامه‌ریزی شده

یکی دیگر از مشکلاتی که باید دولت آینده به دنبال رفع آن باشد، عدم نظارت بر روی پروژه‌های برنامه‌ریزی شده است. این اتفاق متاسفانه به یک روند عادی برای شوآف مدیران تبدیل شده، شاید همه ماها بتوانیم ده‌ها پروژه بزرگ و مهم دولتی را به یاد بیاوریم که با کلی تبلیغات و سر و صدا آغاز شدند ولی هرگز به سرانجام نرسیدند و نظارتی هم بر روی آن‌ها وجود ندارد.

به عنوان مثال طرح حمایت از 7 پیام‌رسان ایرانی که یک پروژه کاملا شکست خورده محسوب می‌شود و با وجود فیلترینگ تلگرام و حمایت‌های میلیاردی صورت گرفته از پیام‌رسان‌های ایرانی هیچ‌کدام نتوانستند حتی برای ذره‌ای به محبوبت تلگرام برسند و حالا یکی یکی بسته می‌شوند.

تصمیم‌گیری کارشناسی، عدم نگاه سیاسی به مسائل حوزه فناوری و نظارت بر روی پروژه و منابع مصرف شده از مواردی هستند که امید داریم تا در دولت آینده دیگر شاهد آن‌ها نباشیم.

در حال حاضر این حس برای پروژه پهپادهای پستی نیز وجود دارد، طرحی که هزینه‌های زیای برای دولت خواهد داشت و باید دید آیا به سرانجامی می‌رسد یا خیر.

نوآوری و توقف دنباله‌رو بودن در حوزه فناوری

تقریبا تمامی طرح‌های بزرگ و کوچک حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور یک کپی از نمونه‌های موفق جهانی است. متاسفانه مسئولان دولتی ما هرگز به دنبال نوآوری و ایجاد پلتفرم‌های نوین نبوده و نیستند، ما منتظر می‌نشینیم تا یک ایده در جهان بدرخشد و سپس نمونه بومی آن را تولید کنیم.

به عنوان نمونه چندی پیش بود که معاون حقوقی و امور مجلس مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به توان داخلی از بخش خصوصی دعوت کرد تا اپلیکیشنی مشابه با کلاب هاوس را ایجاد کند.

تمام سرویس‌های بزرگ و مهمی که در طول روز از آن‌ها استفاده می‌کنیم یک کپی از نسخه‌های خارجی هستند، ساخت نمونه داخلی و نداشتن خلاقیت هم در دولت و هم در بخش خصوصی به یک اصل تبدیل شده و متاسفانه قرار نیست گروهی این زنجیره را تغییر دهد.

حتی در تصمیمات کلان و بالادستی نیز برای رفع نیازهای اساسی به دنبال پیروی از سیاست‌های موفق اجرا شده در کشورهای دیگر هستیم و البته با تغییر و بومی‌سازی آن طرح نه به موفقیت کشور مرجع دست می‌یابیم و نه می‌توانیم نیاز موجود را برطرف سازیم.

انتظارات از دولت آینده : کپی خوب بهتر از نوآوری بد

البته در این حوزه نیز باید در نظر داشته باشیم تا به شکست‌های پی‌در‌پی و طرح‌های بلند پروازانه، غیر اصولی و با نگاه سیاسی دچار نشویم. در هر صورت کپی خوب بسیار بهتر از طرح نوآورانه بد است، در میان طرح‌های بومی‌سازی شده به ویژه در بخش خصوصی نمونه‌های بسیار موفقی وجود دارد.

البته یکی از دلایل موفقیت این سرویس‌ها، مسدودسازی پلتفرم‌های خارجی است اما به هر شکل یک سرویس ویدیویی، فروشگاه اینترنتی خوب، سرویس تاکسی اینترنتی و دیگر موارد مشابه در کشور به خوبی اجرا شدند و شاید نوآوری در این مدل سرویس‌ها به شکست آن سرویس منجر می‌شد.

با این وجود اگر به دنبال دنباله‌روی از ایده‌های موفق موجود هستیم، بهتر است به بهترین شکل این اتفاق رخ دهد.

انتظارات از دولت آینده : شفاف‌سازی قوانین

از بزرگ‌ترین معضلات بخش خصوصی و حتی بخش دولتی برای تولید یک پلتفرم یا سرویس جدید، عدم شفافیت قوانین و تصمیمات ناگهانی و عموما غیرکارشناسی در حوزه‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات است. تولیدکنندگان پلتفرم‌های آنلاین، انواع بازی ویدیویی، اپلیکیشن‌های مالی و سرویس‌های تولید و انتشار محتوا همواره نسبت به شفاف نبودن و تغییرات لحظه‌ای قوانین منتقد هستند.

در چند ماه اخیر نیز شاهد دادگاهی شدن و اعلام جرم بر علیه چندین چهره شناخته در حوزه سرویس‌های انتشار ویدیو و پلتفرم‌های مالی نیز بودیم، اتفاقی که موجب دلسری و ناامیدی نیروهای جوان برای کار و تلاش و تولید ظرفیت برای ایران اسلامی می‌شود.

یکی دیگر از مشکلات عمده کشور در حوزه قانون‌گذاری، تغییر کلی خط مشی با تغییر دولت و روی کار آمدن نیروهای جدید است. قوانین باید شفاف و واضح و البته اصولی و کارشناسی باشند، همچنین قانون‌های سفارشی و لحظه‌ای برای حمایت یا مخالفت از برخی فناوری‌ها هرگز ما را به سمت پیشرفت سوق نمی‌دهد.

انتظارات از دولت آینده : فیلترینگ

فیلترینگ در کشور چهارچوب مشخصی ندارد، تعدادی از مسئولین گردهم می‌آیند و بر اساس مصلحت تصمیم می‌گیرند که چه پلتفرمی فیلتر و چه پلتفرمی فیلتر نشود، در آخر نیز هیچکدام مسئولیت فیلترینگ را بر گردن نمی‌گیرند. در موارد زیادی شاهد بودیم که یک سرویس خارجی یا داخلی در کشور فیلترشده اما سرویس مشابه آن بدون مشکل در حال کارکردن است!

قوانین فیلترینگ باید شفاف باشد، همچنین نامزدهایی که همگی در صحبت‌هایشان مخالف فیلترینگ هستند باید در عمل نیز این موضوع را نشان دهند. آزادی بیان، دسترسی آزاد به اطلاعات و منابع داخلی و خارجی از مهم‌ترین مواردی است که توسط فیلترینگ نقض می‌شود.

در خصوص فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی می‌توان همچون کشورهای پیشرفته با شرکت مرجع وارد مذاکره شد تا پیام‌هایی که مخالف قوانین کشور است از نسخه فارسی این پلتفرم‌ها حذف شود، این روش توسط بسیاری از کشورهای همسایه و نزدیک به کشور مانند روسیه و ترکیه اجرایی شده و این کشورها برای تعیین قوانین شبکه‌های اجتماعی با شرکت‌های مرجع مانند توییتر در ارتباط هستند.

حمایت از ارزهای دیجیتال

رمزارزها به گفته خود مسئولین یکی از بهترین ابزارها برای دور زدن تحریم در معاملات بین‌المللی محسوب می‌شوند، اما متاسفانه این بازار با ظرفیت، توسط همان تصمیم‌گیری‌های ناگهانی و غیر کارشناسی که صحبتش را کردیم تهدید می‌شود. در چند وقت اخیر، سخنان زیاد در خصوص بسته شدن یا مسدود‌سازی صرافی‌های آنلاین ارزهای دیجیتال مطرح شده، اتفاقی که حاصلی جز ضررهای مالی سنگین بخش خصوصی، از بین رفتن پول و سرمایه مردم و سرمایه‌گذاران در این بخش نخواهد داشت.

انتظار می‌رود تا در دولت آینده نسبت به بازار ارزهای دیجیتال تجدید نظر شود و با شفاف‌سازی قوانین، راه ادامه فعالیت صرافی‌های ارز دیجیتال به صورت قانونی و رسمی باز شود.

کپی‌رایت و مالکیت معنوی

یکی دیگر از بخش‌هایی که قوانین مشخصی ندارد و تاکنون اقدامی مسنجم برای سر و سامان دادن به آن صورت نگرفته، قانون کپی‌رایت و رعایت حق مالکیت معنوی است. اتفاقی که می‌تواند با اعمال محدودیت‌های اصولی و رعایت حق تولید کننده محتوا با استفاده از بستر فضای مجازی فرهنگ‌سازی شود. در حال حاضر بیشتر نمونه نقض قانون کپی‌رایت و مالکیت معنوی اثر در فضای مجازی رخ می‌دهد. با سامان بخشیدن به این بخش و اعمال قوانین جدید برای پلتفرم‌های آنلاین می‌توان به قانونی جامع در خصوص مالکیت معنوی در کشور دست پیدا کرد.

انتظارات از دولت آینده : رشد و توسعه ماهواره‌ها و صنعت فضایی

متاسفانه در دولت یازدهم و دوازدهم به شکلی که باید بر روی رشد و توسعه ماهواره‌های ایرانی سرمایه‌گذاری نشد، همچنین طرح‌های ملی برای ارسال انسان به فضا به تاخیر افتاد و اتفاقی که قرار بود در سال 1404 رخ دهد به سال 1410 موکول شد، البته اگر این طرح مجددا با تاخیر همراه نشود.

رشد و توسعه ماهواره‌ها و صنعت هوا و فضا می‌تواند از موضوعات اصلی برای دولت آینده باشد، رشد در این حوزه منجر به خودکفایی و بی‌نیازی از دیگر کشورها و حتی صادرات این فناوری به کشورهای دیگر می‌شود.

هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء و اینترنت نسل پنجم

آینده در اختیار هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء است، طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته تا سال 1405 باید 200 میلیون دستگاه به اینترنت اشیاء متصل شوند، این طرحی است که اجرای آن بر گردن دولت آینده خواهد بود. هوش مصنوعی نیروی محرکی برای اینترنت اشیاء است که به بستر ارتباطی سریع و پایدار مانند اینترنت نسل پنجم وابسته است.

اینترنت نسل پنجم در تعدادی از نقاط برخی از کلانشهرها راه‌اندازی شده اما برای دستیابی به زیست بوم 5G دولت آینده باید برای توسعه اینترنت نسل پنجم برنامه‌ای معین و جامع داشته باشد. درعین حال از امکانات موجود مانند ابررایانه ایرانی سیمرغ در حوزه هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء مورد استفاده قرار گیرد و تا هرچه سریع‌تر و بدون عقب ماندگی از کشورهای در حال توسعه به زیست بوم اینترنت نسل پنجم و اینترنت اشیاء در حوزه‌هایی مانند خودرو خودران و مدیریت هوشمند حمل و نقل شهری دست پیدا کنیم.

نظر شما چیست؟ به نظر شما دولت آینده باید به کدام یک از مباحث مطرح شده توجه بیشتری داشته باشد؟ به نظر شما چه موارد دیگری وجود دارند که باید در دولت آینده به آن‌‌ها توجه شود؟ نظر خود را با ما در میان بگذارید.