بررسی دوره وزارت عیسی زارع‌پور پس از گذشت یکسال

در روز سوم شهریور 1400 عیسی زارع‌پور از سمت مجلس، صلاحیت لازم برای تکیه زدن به جایگاه وزیر ارتباطات را به دست آورد و به عنوان جانشین محمد جواد آذری جهرمی معرفی شد. زارع‌پور 256 رای موافق و تنها 17 رای مخالف داشت و با کسب اکثریت ارا توانست به مدت چهارسال به‌عنوان وزیر ارتباطات انتخاب شود.

زارع‌پور دست پر به وزارتخانه آمد و مانند هر وزیر جدید دیگری، وعده وعیدهای مختلفی را داد. از مهم‌ترین اهداف مشخص او برای چهار سال وزارت ارتباطات می‌توان به حکمرانی فضای مجازی، تکمیل شبکه ملی اطلاعات، رشد 30 پله‌ای ایران در شاخص کمیت و کیفیت خدمات الکترونیکی، افزایش سهم فناوری اطلاعات از اقتصاد کشور و توسعه صنعت فضایی اشاره کرد.

حال یک سال و چند روزی می‌گذرد عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات شده و می‌خواهیم به دوره وزارت او، اتفاقاتی که رخ داده و میزان تحقق وعده‌ها و وضع امروز شبکه ارتباطی در کشور نگاهی بیندازیم.

اما به جز وزیر، رئیس جمهور هم در حوزه مرتبط با وزارت ارتباطات، وعده‌های جذابی را به مردم داد. وعده‌هایی که از اینترنت پرسرعت، پایدار و رایگان خبر می‌داد.

وعده‌های مشترک وزیر و رئیس جمهور

اجازه دهید ابتدا موضوع وعده‌های رئیس جمهور و نحوه عملی شدن آن را بررسی کنیم، در این خصوص باید بازگردیم به بیش از یک سال و یک ماه پیش، در تاریخ 14 خرداد 1400 ابراهیم رئیسی در حاشیه ضبط برنامه تلویزیونی ویژه رئیس جمهور و جوانان در جمع خبرنگاران آمد و در خصوص اینترنت رایگان صحبت کرد.

با دقت این سخنان را بخوانید، رئیسی گفت: اینترنت ساخت بشر است و به سرعت زندگی تمام مردم اعم از مرد، زن، روستایی، شهری، کودک و نوجوان را تحت تاثیر قرار داده است. فضای سایبری نیاز مهم و ضروری امروز جامعه است و تمام مردم باید از آن بهره‌مند شوند.

رئیس جمهور ادامه داد: در این وضعیت برای برخی امکان هزینه برای اینترنت وجود ندارد، ما برای کسانی که امکان پرداخت هزینه‌های اینترنت را ندارند باید یک کف خاصی به رایگان که میزان آن بعدا مشخص می‌شود در نظر بگیریم.

وی در خصوص میزان دسترسی مردم به اینترنت رایگان گفت: باید برای دسترسی مردم یعنی افرادی که در شهر و روستا زندگی می‌کنند یا با سواد و بی‌سواد هستند، یک مقدار کفی را در نظر بگیریم، منظور ما کل اینترنت نیست بلکه یک مقدار حداقلی برای آحاد مردم به‌ویژه قشر ضعیف است که بتوانند برای رفع نیاز‌هایشان به اینترنت دسترسی داشته باشند.

البته سخنان رئیس جمهور فعلی به این موارد ختم نمی‌شود، او طی سخنرانی خود در مسجد دانشگاه تهران وعده داد: به جهت تقویت اقتصاد فضای مجازی، اینترنت را برای دهک‌های پایین رایگان خواهم کرد.

وی در خصوص نگاه به فضای مجازی گفت: فضای مجازی بهترین ظرفیت برای نظارت ملت بر دولت است. اینترنت و فضای مجازی از مهمترین ساخته‌های بشر است که با سرعتی بیش از دیگر اختراعات و ابداعات، به لایه‌های زندگی مردم نفوذ کرده و آن را تحت تاثیر قرار داده است.

ابراهیم رییسی پیش‌تر در خصوص فضای مجازی گفته بود: ما در فضای مجازی عقب هستیم، زیرساخت‌ها مشکل دارد. من از جوان‌ها در منزل سوال می‌کنم، تاکنون چند بار شده که در حال انجام بازی‌های مربوط به خود به خاطر قطعی اینترنت حالتان گرفته شده است؟ پژوهشگران در هنگام کار پژوهشی خود ارتباطشان با کتابخانه‌ها در آن سر دنیا قطع می‌شود، این یعنی زیرساخت‌ها کامل نیست. ما در تولید محتوا در فضای مجازی مشکل داریم، حق بسیاری از خانم‌ها در این مسئله ضایع شده، حتی حق خانم خانه‌داری که به دنبال تولید محتواست، ضایع شده است.

رئیس جمهور وعده‌های زیادی در خصوص رایگان شدن اینترنت و افزایش کیفیت آن داد و طبیعتا باید فردی قابل و توانا را نیز برای عنوان مهم وزارت ارتباطات انتخاب می‌کرد، فردی که بتواند این وعده‌ها را اجرایی کند.

اهمیت وزارت ارتباطات موجب شده تا این وزارت خانه برگ برنده یک دولت باشد، برگ بنده‌ای که اگر کارش را درست انجام دهد، خیلی از ضعف‌ها پوشیده می‌شود. عیسی زارع‌پور آن برگ برنده است و حالا پس از گذشت یک سال از دوره وزارت او، شاهد هستیم که به تازگی وعده اینترنت رایگان تحقق پیدا کرده است، البته باید جزئی‌تر به این موضوع نگاه کرد.

اینترنت رایگان شد؟

اینترنت رایگان صرفا برای سه دهک اول یارانه بگیر است، یعنی سه دهک اول جامعه که عموما از قشر کمتر برخوردار هستند و درآمد کمتری دارند، می‌توانند از اینترنت رایگان استفاده کنند. به این ترتیب این اینترنت برای همه مردم نیست و صرفا قشر ضعیف جامعه از اینترنت رایگان برخوردار خواهند شد.

به طور کلی تقسیم بندی جامعه به قشر قوی و ضعیف به هیچ وجه نمی‌تواند تاثیر مثبتی از نظر روحی و روانی برروی افراد بگذارد، فرض کنید شما فرزند یک خانواده با حقوق پایین هستید و در رادیو و تلویزیون از شما به عنوان دهک‌های پایین جامعه یاد شود، چه حسی خواهید داشت؟

به هر شکل این بسته اینترنت برای سه دهک پایین جامعه خواهد بود، اما شرایط استفاده از بسته چیست؟ این بسته تنها برای سرپرست خانواده فعال می‌شود نه اعضای خانواده، یعنی سرپرست خانواده برای اشتراک اینترنت با بقیه افراد باید آن را هات‌اسپات کند. این موضوع خود استفاده از اینترنت را دشوار می‌کند و باعث می‌شود اعضای خانواده تنها در حضور پدر بتوانند از اینترنت استفاده کنند.

نکته بعدی آن است که این بسته برای یک سال تنها 40 گیگابایت حجم دارد!! درست خواندید: تنها 40 گیگابایت برای یک سال!! یعنی برای یک خانواده چهار نفره، نفری 10 گیگابایت در سال در نظر گرفته شده است. این در حالی است که 30 گیگابایت از این 40 گیگابایت به سایت‌های داخلی و منتخب اختصاص دارد. یعنی حتی نمی‌توان از آن در اینستاگرام استفاده کرد.

این بسته به هر چیزی شباهت دارد بجز اینترنت رایگان! چطور یک خانواده می‌تواند با 40 گیگابایت اینترنت که تازه 10 گیگابایت آن مربوط به کل اینترنت و 30 گیگابایت آن ویژه سایت‌های منتخب است، به امور خود در یک سال را برسند؟ حتی اگر نفری 40 گیگابایت برای اعضای خانواده در نظر گرفته می‌شد نیز مقدار حجم بسیار کمی بود اما 40 گیگابایت برای یک خانواده واقعا اتفاقی تمسخرآمیز است.

به این ترتیب نمی‌توان گفت که اینترنت برای دهک‌های پایین رایگان شده است، زیرا این طور نیست و بیشتر شبیه به راهی برای افزایش بازدید سایت‌های داخلی و منتخب می‌ماند!

افزایش کیفیت زیرساخت و پایداری اینترنت

ابراهیم رئیسی در سخنان خود از افزایش کیفیت زیرساخت اینترنت گفت، این که بسیاری از افراد هنگام کار با اینترنت با قطعی و اختلال مواجه می‌شوند، رئیس جمهور حتی از گیمرها هم مایه گذاشت و از آن‌ها پرسید: تا حالا چقدر شده که هنگام بازی با قطعی مواجه شوید و حالتان گرفته شود؟

اما آیا پایداری اینترنت افزایش پیدا کرده است؟ خیر! قطعی و اختلال در اینترنت طی ماه‌های اخیر بیشتر از سال‌های گذشته شده و مدام با اخبار مختلف که منجر به قطعی اینترنت می‌شود، مواجه می‌شویم.

قطعی اینترنت هر بار یک بهانه‌ای دارد، آخرین بار به علت آتش‌سوزی در حوضچه ارتباطی در یکی از مراکز مخابرات تهران شاهد قطعی چند ساعته اینترنت بودیم. البته قطعی اینترنت صرفا مربوط به ماه‌های اخیر نیست، در آذر سال گذشته، مشکل کندی و کاهش ظرفیت اینترنت چند روزی برای تمامی کاربران وجود داشت که در نهایت مشخص شد 430 گیگابایت از ظرفیت پهنای‌باند این شرکت از دست رفته است.

البته مشکلات اینترنت صرفا به این موارد ختم نمی‌شود، چندی پیش حالت جستجوی امن برای جستجوی تمامی کاربران ایرانی فعال شد. حالت جستجوی ایمن یا Safe Search برای مواقعی است که یک کودک از اینترنت استفاده می‌کند و در نتیجه بسیاری از محتواهای غیر‌اخلاقی یا نامناسب برای کودکان در گوگل به نمایش در نمی‌آید، با فعال شدن این قابلیت، IP سرچ‌های ایرانی با تغییر به مبدا موتورهای جستجو می‌رسد، به این ترتیب کاربران ایرانی با محدودیت به نتیجه جستجوهای گوگل دسترسی دارند.

وزیر ارتباطات چندی بعد با تایید این اتفاق گفت: یکی از نگرانی‌های جدی خانواده‌های ایرانی محدودیت در دسترسی به برخی محتویات است که در کشور هم ممنوع هستند. ما با همراهی اپراتورها، امکانی را فراهم کردیم که صرفا دسترسی به محتویات مستهجن، غیر‌اخلاقی با خشونت‌ بسیار شدید توسط پلتفرم‌های جستجو از طریق اپراتورهای مخابراتی محدود شود.

محدودیت دسترسی میلیون‌‌ها نفر به جستجوی آزاد در اینترنت به خاطر نگرانی خانواده‌ها و نشانه‌ای از بی‌عدالتی در دسترسی آزاد به اطلاعات است. نسخه بریدن برای 80 میلیون ایرانی و دسترسی آن‌ها به اینترنت به همین راحتی از جمله اتفاقات عجیب در دوره آقای زارع‌پور است. هرچند زارع‌پور چند وقتی است که وعده داده که اینترنت ویژه کودکان و نوجوانان به زودی عرضه می‌شود و طبیعتا باید در آن زمان شاهد رفع قابلیت جستجوی امن برای تمامی کاربران باشیم، هر چند بعید به نظر می‌رسد.

یکی دیگر از مشکلاتی که این چند وقته ایرانی‌ها با آن سر و کار داشتند، قطع اتصال ایرانی‌های مقیم خارج از کشور به اپلیکیشن‌های بانکی بود، این اتفاق برای کاربران خارج از کشور رخ داده و دسترسی این افراد به اپلیکیشن‌ برخی از بانک‌های کشور مسدود شده و به این ترتیب نمی‌توانند از خدمات بانکی بهره‌مند شوند. اتفاقی که بانک مرکزی به آن واکنشی نشان نداد ولی بانک پاسارگاد در پاسخ به اعتراض کاربران اعلام کرد که دستور قطع ارتباطات آی‌پی‌های خارجی به بانک‌های ایرانی توسط بانک مرکزی صادر شده و این مشکل موقتی است.

خلاصه ماجرا آن است که هیچ‌کس از وضعیت اینترنت راضی نیست، حتی نمایندگان مجلس نیز نسبت به کیفیت اینترنت انتقاد دارند و زارع‌پور را متهم ردیف اول این آشفته‌بازار اینترنت می‌دانند!

زارع‌پور قول افزایش رتبه ایران از نظر کیفیت اینترنت و سرعت را داده بود اما در حال حاضر خبری از اجرا شدن این وعده نیست.

افزایش قیمت اینترنت و حذف بسته‌های پرطرفدار

در ابتدای سال جاری اپراتورهای تلفن همراه و ISPها تصمیم گرفتند تا بسته‌های اینترنت خود را گران کرده و بسته‌های پرحجم، به صرفه و پرطرفدار را حذف کنند. البته قضیه گرانی اینترنت داستانی دارد که باید بشنوید.

داستان از این قرار است که بر اساس مصوبه رگولاتوری در سال 95، یک بازه قیمتی برای هزینه بسته‌های اینترنت تعیین شده است که از همان زمان تا حالا، اپراتورها و شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنتی بر اساس قیمت نزدیک به کف این بازه در حال ارائه اینترنت بودند، شرایط اقتصادی چندسال پیش و رقابت جدی اپراتورها باعث شد تا همراه اول و ایرانسل و از طرفی ISPها همواره به دنبال ارائه قیمت ارزان‌تر باشند تا بتوانند مشترکان بیشتری را به سمت خود جذب کنند.

اما شرایط اقتصادی حالا مانند 4 یا 5 سال پیش نیست، قیمت‌ها به شدت افزایش پیدا کرده و تحریم‌ها هم کار توسعه پوشش اینترنت، افزایش کیفیت و توسعه شرکت‌ها را سخت کرده است. به این ترتیب سال گذشته اپراتورها در حرکتی متحد تصمیم گرفتند تا قیمت بسته‌های اینترنت خود را افزایش داده و بسته‌های ارزان قیمت محبوب خود را حذف کنند.

این اتفاق در حالی رخ داد که مردم بیش از پیش به اینترنت نیاز داشتند و کلاس‌های درسی و دانشگاهی و کار بسیاری از شرکت‌ها به صورت غیرحضوری و اینترنتی پیگیری می‌شد. در آن زمان مجلس اجازه افزایش قیمت را به اپراتورها نداد و قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن هیچ اپراتوری تا پایان سال 1400 اجازه افزایش قیمت‌های خود را نداشت، هرچند که این افزایش قیمت همچنان بر اساس بازه تعیین شده رگولاتوری در سال 95 بود.

در نهایت قیمت اینترنت در ابتدای امسال افزایش یافت، اما این همه داستان نیست، افزایش قیمت باید باعث افزایش کیفیت خدمات شود، حتی خود وزیر هم در ابتدای سال در مصاحبه‌ای گفت: شرکت‌ها باید تضمین دهند که افزایش درآمد آن‌ها باید طی سه سال آینده به افزایش سرعت اینترنت منجر شود، همچنین پوشش نسل چهارم تلفن همراه از 80 درصد به 100 درصد برسد. ما برنامه‌ریزی کردیم که تا سه سال آینده 10 درصد مردم تحت پوشش 5G قرار بگیرند و اپراتورها باید در این خصوص سرمایه‌گذاری کنند.

فعلا در این خصوص نمی‌توان قضاوت کرد اما واقعیت آن است که طی چند سال گذشته جلوی گرانی اینترنت گرفته شد و این گرانی به دوره وزارت زارع‌پور رسید، این در حالی است که تاکنون کیفیت خدمات کاهش داشته و شاهد هیچ رشد و پیشرفتی از نظر پایداری و سرعت و کیفیت نیستیم.

احیای قدرت فضایی

یکی از وعده‌های زارع‌پور، آغاز مجدد پرتاب ماهواره‌های ایرانی بود. صنعت فضایی کشور چند سالی است که از مرکز توجه دولت خارج شده اما دولت سیزدهم از ابتدای فعالیت خود اعلام کرد که عزم جدی برای رونق صنعت فضایی دارد. در همین راستا رئیس سازمان فضایی در مصاحبه‌ای گفت که تا پایان سال 7 ماهواره آماده پرتاب خواهیم داشت.

سال گذشته ماهواره نور 2 با ماهواره‌بر قاصدک به فضا پرتاب شد و با موفقیت در مدار قرار گرفت. البته ماهواره‌بر سیمرغ محموله‌ای تحقیقاتی را به مدار فرستاد که به علت نرسیدن به سرعت مورد نظر، در مدار قرار نگرفت.

اما مهم‌ترین ماهواره‌ای که از سال گذشته تاکنون به فضا پرتاب شده، ماهواره خیام بود که تبلیغات زیادی بر روی آن انجام شد و برچسب نام ایرانی بر روی آن خورد. این ماهواره روز هجدهم مرداد توسط ماهواره‌بر روسی سایوز در ایستگاه فضایی بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب شد و با موفقیت هم در مدار قرار گرفت.

دلیل آن که ماهواره خیام با ماهواره‌برهای ایرانی به فضا پرتاب نشد آن است که ماهواره‌بر‌های ایرانی توانایی پرتاب ماهواره‌های سبک را دارند ولی خیام 600 کیلوگرم وزن داشت.

چند روز پس از پرتاب مشخص شد که ماهواره خیام ایرانی نبوده و به سفارش ایران در روسیه ساخته شده بود، اتفاقی که به خودی خود ایرادی ندارد و همکاری دو طرفه برای ساخت ماهواره اتفاقی طبیعی است. اما مشکل آنجاست که مسئولان ایرانی با مردم صادق نبودند و اعلام کردند که این ماهواره ایرانی است. فریب مردم و ادعاهای عجیب و غریب در خصوص خیام و فتح فضا توسط یک ماهواره ایرانی که بعدا مشخص شد یک ماهواره روسی بوده، جای هیچ حرفی را باقی نگذاشت.

در هر صورت صنعت فضایی پس از چندسال سکون، مجددا به جنب و جوش افتاده و پرتاب ماهواره‌های متعدد خبر از روزهای خوب در آینده می‌دهد.

به انتظار تحقق وعده فیبر نوری

زارع‌پور از ابتدای وزارت خود، ایجاد فیبر نوری و اینترنت پرسرعت را نسخه شفابخش برای مشکلات اینترنت می‌دانست. این پروژه در حال اجرا است و وزارت ارتباطات می‌خواهد تا چند سال آینده اینترنت چند صد مگابیتی به مردم بدهد.

وزیر در این زمینه گفت: ما باید بار را از دوش شبکه ارتباطات سیار برداریم، زیرا این شبکه برای این حجم از تقاضا طراحی نشده است. در گذشته قصوری صورت گرفته و به شبکه ارتباطات ثابت به شکل لازم پرداخته نشده است.

اگر ما شبکه پرسرعت مبتنی بر فیبر نوری را به خانه‌های مردم برسانیم، مردم در منزل و محل کار از وای‌فای ثابت استفاده خواهند کرد و از بار شبکه سیار کاسته خواهد شد، ولی این پروژه بلند مدت است.

زارع‌پور تاکید کرد که تنها نسخه شفابخش افزایش کیفیت اینترنت، توسعه فیبر نوری است تا مردم در منزل یا محل کار بتوانند سرعت چند صد مگابیتی را تجربه کنند.

این وعده‌ تنها در حد حرف باقی مانده است و برای تحقق آن‌ باید تا انتهای دوره وزارت زارع‌پور صبر کنیم، اما به هر شکل از همین حالا می‌توان پیش‌بینی کرد که این طرح به شکلی که وزیر می‌گوید، نسخه شفابخش نیست. بزرگ‌ترین مشکل این طرح آن است که اینترنت ثابت در همه جا در دسترس نیست و کیفیت اینترنت همراه در خیابان‌ها، جاده‌ها و در بسیاری از موارد دیگر که مورد نیاز مردم است، همچنان پایین می‌ماند.

زارع‌پور تاکنون نتوانسته به شکلی که باید تغییری در شرایط شبکه ارتباطات ایجاد کند، نظر مردم در خصوص دوره وزارت زارع‌پور مثبت نیست و این روزها اعتراضات زیادی در فضای مجازی نسبت به کیفیت شبکه ارتباطی می‌شود، باید منتظر ماند و دید که آیا زارع‌پور می‌تواند به وعده‌های خودش در آینده عمل کند یا خیر؟! نظر شما چیست؟